Zdrowe zakupy
Stres oksydacyjny i hipercholesterolemia (czyli nadmierne stężenie cholesterolu we krwi) zostały powiązane ze zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych. Ze względu na liczne wady syntetycznych przeciwutleniaczy i leków obniżających poziom cholesterolu coraz większe znaczenie w terapii zyskują naturalne przeciwutleniacze oraz bioaktywne składniki zdolne obniżyć cholesterol.
- Jabłoń (Malus) Jak potwierdzają badania, jedzenie owoców tego drzewa daje lepsze efekty niż przyjmowanie statyn, a przy tym jest wolne od skutków ubocznych.
Już 25 g jabłka obniża prawdopodobieństwo udaru mózgu o 9%, co oznacza, że zjadanie jednego owocu dziennie może ograniczyć je o 36-45%2.
Co istotne, niektóre odmiany mogą zapobiegać chorobom lepiej niż inne. Badania sugerują, że korzystne związki, takie jak flawonoidy i fenole, występują w tych owocach w bardzo zmiennych proporcjach, a do najzdrowszych gatunków należą Fuji, Red Delicious, Northern Spy, Gala, Honeycrisp oraz Granny Smith3. Jak się okazuje, warto wprowadzić w życie stare angielskie powiedzenie, które mówi, że 1 jabłko dziennie trzyma lekarza z daleka.
- Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis) Jak dowiodło badanie z 2014 r. u ludzi, którzy codziennie przez 4 tygodnie przyjmowali 2, 5 lub 10 g sproszkowanych liści rozmarynu, nastąpił spadek całkowitego poziomu cholesterolu oraz glukozy. Zdaniem autorów badania rozmaryn obniża poziom cukru oraz poprawia gospodarkę lipidów w organizmie w sposób zależny od dawki. Ponadto zioło zmniejsza peroksydację lipidów poprzez zwiększenie poziomu przeciwutleniaczy, co obniża ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych1.
- Ostryż długi (Curcuma longa) Kurkuma jest popularną przyprawą w kuchni Bliskiego Wschodu i Indii. W 2017 r. Chińczycy przeprowadzili metaanalizę 7 badań, aby ocenić skuteczność zawartej w kłączu rośliny kurkuminy w obniżaniu poziomu lipidów we krwi u osób obarczonych ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych. Badacze odkryli, że kurkumina może chronić pacjentów zagrożonych chorobami układu krążenia poprzez poprawę poziomu lipidów w surowicy4.
Wykorzystując modele matematyczne, zespół z Uniwersytetu w Oksfordzie stwierdził, że gdyby choć 70% populacji zjadało już 1 jabłko dziennie, pozwoliłoby to uniknąć 8,5 tys. zgonów z przyczyn naczyniowych!
- Karczoch zwyczajny (Cynara scolymus) Naukowcy z Uniwersytetu w Reading odkryli, że sprzedawany bez recepty wyciąg z liści karczocha obniża poziom cholesterolu. W ramach 12-tygodniowego eksperymentu 75 ochotnikom codziennie podawano 1280 mg tego suplementu albo placebo. Okazało się, że ekstrakt z liści karczocha wywołał niewielki, ale istotny statystycznie spadek poziomu cholesterolu w osoczu7.
Efekt ten zawdzięczamy zawartym w roślinie pochodnym kwasu dwukawowochinowego, które pomagają obniżyć poziom lipidów w osoczu, w tym cholesterolu całkowitego. - Reishi (Ganoderma lucidum) Obecne badania in vitro, ex vivo oraz u chomików i świnek miniaturowych wskazują na potencjał lakownicy żółtawej jako czynnika osłabiającego stres oksydacyjny i obniżającego poziom cholesterolu LDL. Zdaniem uczonych osiąga to poprzez uruchomienie różnych mechanizmów działania, np. zmniejszenie syntezy cholesterolu i jego wchłaniania5. Znajduje to potwierdzenie w doniesieniach naukowców z Bangladeszu. Wykazali oni, że szczury karmione reishi (dawka 200 mg/kg m.c.) mają obniżone poziomy cholesterolu całkowitego, trójglicerydów i cholesterolu LDL w osoczu oraz zwiększone stężenie frakcji HDL6.
- Bazylia azjatycka (Ocimum tenuiflorum) To lekko pikantne, gorzkie zioło w hinduizmie jest czczone podczas porannych i wieczornych nabożeństw. Nic więc dziwnego, że na świecie znane jest najczęściej jako święta bazylia. W 2018 r. badacze przetestowali jej wpływ na Australijczykach w wieku 40 lat i starszych z zaburzeniami metabolicznymi. Okazało się, że spożycie co najmniej 1 g tulsi dziennie powoduje spadek poziomu cholesterolu całkowitego i LDL8.
- Ostrokrzew paragwajski (Ilex paraguariensis) Yerba mate, czyli napar z jego suszonych i sproszkowanych liści, nasila aktywność enzymu obniżającego poziom złego oraz zwiększającego stężenie dobrego cholesterolu. Zespół amerykańskich i argentyńskich naukowców 2-krotnie mierzył stężenie paraoksonazy-1 (PON-1): przed wypiciem i po wypiciu przez zdrowych wolontariuszy 0,5 l yerba mate, mleka lub kawy. W porównaniu z innymi napojami, po spożyciu ostrokrzewowej herbatki aktywność enzymu wzrosła o 10%.
Działanie PON-1 polega na wiązaniu się z cząsteczką HDL. Zapobiega to utlenieniu HDL do LDL. Niska aktywność enzymu zwiększa podatność na rozwój miażdżycy indukowanej dietą10.
Yerba mate, czyli napar z jego suszonych i sproszkowanych liści, nasila aktywność enzymu obniżającego poziom złego oraz zwiększającego stężenie dobrego cholesterolu.
- Rokitnik zwyczajny (Hippophae rhamnoides) Zespół z Regional Research Laboratory w Tivandrum wykazał, że sok z tej rośliny zawiera 40% polifenoli, 50% flawonoidów i aż 70% witaminy C. Jest też bogaty w nienasycone kwasy tłuszczowe i sterole roślinne, które hamują wchłanianie cholesterolu frakcji LDL. Dodatkowo jest źródłem przeciwutleniaczy, które obniżają jego poziom, zapobiegając w ten sposób zatykaniu się tętnic11.
- Maitake (Grifola frondosa) Aby zbadać wpływ tych grzybów na stężenie cholesterolu, normalnym myszom podawano karmę zawierającą 1% cholesterolu lub 1% cholesterolu i 10% liofilizowanego proszku maitake, a poziomy lipidów w wątrobie i osoczu porównano z grupą karmioną bez dodatku cholesterolu. Po upływie 4 tygodni okazało się, że gryzonie suplementowane proszkiem grzybowym mają niższy poziom lipidów niż te, które otrzymywały karmę z cholesterolem. Co więcej, naukowcy odkryli, że taki jadłospis doprowadził do stłumienia genów syntezy cholesterolu12.
- Czosnek pospolity (Allium) To Twój sojusznik nie tylko w walce z przeziębieniem, ale również, gdy masz kłopoty z podwyższonym ciśnieniem lub cholesterolem. Dowodzi tego przeprowadzona przez koreańskich uczonych metaanaliza. Zauważyli oni, że chociaż badania przedkliniczne sugerują, iż czosnek ma potencjalny wpływ zapobiegawczy na czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, to jednak badania kliniczne przedstawiają niespójne wyniki. W związku z tym przeszukali bazy prac medycznych i znaleźli potwierdzenie, że spożycie sproszkowanego czosnku obniża stężenie cholesterolu całkowitego, jego frakcji LDL-C oraz poziom glukozy na czczo14.
Sok z rokitnika zawiera 40% polifenoli, 50% flawonoidów i aż 70% witaminy C. Jest też bogaty w nienasycone kwasy tłuszczowe i sterole roślinne, które hamują wchłanianie cholesterolu frakcji LDL
- Psianka podłużna (Solanum melongena) Sok z oberżyny może przysłużyć się naszemu układowi krążenia. Brazyliczycy, którzy podawali go przez 4 tygodnie królikom z hipercholesterolemią, przekonali się, że zwierzęta pijące sok z bakłażana miały istotnie niższy poziom cholesterolu w osoczu, jak również ważyły mniej od zajęczaków z grupy kontrolnej15. Może warto więc od czasu do czasu wrzucić psiankę do sokowirówki?
- Kozieradka pospolita (Trigonella foenum-graecum) Mączka z jej nasion, przyjmowana w ilości 25 g dziennie, pozwala obniżyć cholesterol nawet o 25%. Uczeni z Indii przetestowali jej działanie na królikach, u których wcześniej wywołali hiperlipidemię. 20 zwierząt podzielono losowo na 2 grupy. Przez 4 tygodnie grupa kontrolna otrzymywała jedzenie z 2 ml soli fizjologicznej, natomiast druga grupa 2 ml proszku z kozieradki zemulgowanego w wodzie. Po zakończeniu badania okazało się, że mączka znacznie obniżyła poziom cholesterolu całkowitego w surowicy, LDL oraz indeks miażdżycowy w porównaniu z grupą kontrolną9.
Olej lniany świetnie sprawdzi się jako zdrowy dodatek do sałatek - możesz nim zastąpić oliwę z oliwek.
- Len zwyczajny (Linum usitatissimum) Zawarte w siemieniu lnianym diglukozyd lignanowo-sekoizolaricirezinolowy, kwas alfa-linolenowy oraz kwasy tłuszczowe omega-3 stanowią gwarancję jego korzystnego wpływu na stężenie cholesterolu. W pewnym badaniu wykazano, że suplementacja siemieniem lnianym pozwała złagodzić zainicjowaną zmianę miażdżycową w aorcie oraz wykazuje istotne działanie przeciwhipercholesterolemiczne. Niestety, jako że było to badanie prowadzone na szczurach albinosach rasy Wistar, jego autorzy postulują przeprowadzenie dalszych testów na ludziach18.
- Orzech włoski (Juglans regia) Nasiona tego drzewa mają wyjątkowy profil: są bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe, które mogą poprawiać poziom lipidów we krwi i inne czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Naukowcy z Harvardu włączyli do analizy 13 badań reprezentujących 365 uczestników. Diety trwały 4-24 tygodnie, a orzechy włoskie dostarczały 10-24% ogółu kalorii. Co ciekawe, w porównaniu z dietami kontrolnymi programy żywieniowe wzbogacone w nie spowodowały istotnie większy spadek stężenia cholesterolu całkowitego i LDL. Dlatego harvardczycy uznali, że spożywanie orzechów włoskich wiąże się ze zmniejszonym ryzykiem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych i śmierci13.
- Bergamotka (Citrus bergamia) Hiszpanie przeszukali medyczne bazy danych pod kątem badań interwencyjnych i obserwacyjnych dotyczących wpływu tej rośliny na profil lipidowy u ludzi. Dokonany przez nich przegląd systematyczny objął 12 badań. Analiza danych doprowadziła akademików do wniosku, że bergamotka zależnie od dawki obniża poziom całkowitego cholesterolu (12,3-31,3%), LDL (7,6-40,8%) i trójglicerydów (11,5-39,5%), a ponadto stanowi obiecującą alternatywę dla osób z nietolerancją statyn19.
Bibliografia
- International Journal of Clinical Medicine 2014, 6(5), doi: 10.4236/ijcm.2014.56044
- Stroke, 2011; 42: 3190-5
- Food Chem, 2014; 161:208-15; J Med Food, 2010;13: 1313-23
- Nutr J. 2017; 16: 68
- Lipids Health Dis. 2004; 3: 2
- Int J Med Mushrooms. 2018;20(10): 961-9
- Phytomedicine. 2008 Sep;15(9): 668-75
- Journal of Functional Foods, 2018, 45: 47-57, doi: 10.1016/j.jff.2018.03.030
- J Diet Suppl. 2017 Jan 2;14(1): 1-8
- Nutr J. 2019 Jan 19;18(1): 5
- The Journal of nutritional biochemistry. 13. 346-54
- J Oleo Sci. 2013;62(12): 1049-58
- Am J Clin Nutr. 2009 Jul; 90(1): 56-63
- Nutr Res Pract. 2014 Dec;8(6): 644-54
- Arq Bras Cardiol. 1998 Feb;70(2): 87-91
- J. Agr. Sci. Tech. (2012) Vol. 14: 799-810
- PLoS One. 2019; 14(3): e0214294
- Vet World. 2018 Nov; 11(10): 1433-9
- Crit Rev Food Sci Nutr. 2020;60(18): 3133-43