Porzeczka czarna - właściwości lecznicze i zastosowanie

Właściwości lecznicze porzeczki czarnej

Owoce porzeczki są cennym elementem diety ze względu na dużą zawartość takich substancji jak witamina C, związki fenolowe i minerały, spośród których wiele działa antyoksydacyjnie. Dzięki temu warto sięgać po te jagody w celu wzmocnienia układu odpornościowego oraz zmniejszenia ryzyka otyłości i przewlekłych chorób dietozależnych, np. układu krążenia i cukrzycy, a nawet nowotworów¹.

Z kolei głównymi związkami zawartymi w pąkach porzeczki czarnej są olejki eteryczne, charakteryzujące się silną aktywnością przeciwbakteryjną i przeciwgrzybiczą, a także przeciwutleniające i przeciwzapalne fenole (rutyna, epikatechiny i kemferole).

Olej z nasion może być dobrym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych, tokoferoli i steroli znanych z przeciwmiażdżycowej i przeciwnowotworowej aktywności. I wreszcie ekstrakty z liści ze względu na dużą zawartość różnorodnych związków fenolowych i olejków eterycznych mają właściwości przeciwutleniające oraz unikatowy skład kwasów tłuszczowych o potencjalnej aktywności przeciwnowotworowej, przeciwzapalnej i przeciwdrobnoustrojowej².

Olej z nasion czarnej porzeczki pomaga obniżyć poziom cholesterolu

Porównano wpływ oleju z nasion porzeczki czarnej (3 g) i oleju rybnego (2,8 g) na lipidogram kobiet. Suplementację prowadzono codziennie w 2 cyklach po 4 tygodnie. Spożywanie oleju z nasion porzeczki spowodowało korzystne zmiany lipidogramu, m.in. wzrost poziomu wielonienasyconych kwasów tłuszczowych oraz obniżenie stężenia cholesterolu LDL we krwi³.

Podobnie w badaniach na królikach wykazano, że antocyjany ekstrahowane z czarnych porzeczek istotnie zmniejszają stężenie całkowitego cholesterolu, LDL oraz VLDL⁴.

Wyciąg z liści czarnej porzeczki dobry na RZS

Ekstrakt z liści porzeczki czarnej wykazuje działanie w badaniach modelowych obrzęku kończyny indukowanego karageniną u szczurów. Jego aktywność farmakologiczną porównywano z działaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych – w przeciwieństwie do nich nawet po długotrwałym stosowaniu roślinny surowiec nie powodował zmian krwotocznych⁵.

Wyciąg z liści porzeczki czarnej wykazuje największe zdolności przeciwzapalne (w porównaniu z ekstraktami z pąków i owoców)⁶. Jednak u 30 pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS) również stosowany przez 3 miesiące wyciąg z pąków poprawił ich stan na tyle, że można było zmniejszyć dawki leków z grupy NLPZ⁷.

Właściwości bakteriobójcze i przeciwgrzybicze czarnej porzeczki

Olejki eteryczne z pąków porzeczki czarnej mają bardzo silne działanie hamujące wzrost mikroorganizmów, takich jak bakterie Acinetobacter, Escherichia coli, Pseudomonas aeruginoasa i Staphylococcus aureus. Jeszcze silniej oddziałują na grzyby, takie jak Aspergillus niger i Candida albicans⁸.

Czarna porzeczka dobra na grypę

W badaniu z udziałem ludzi wyciąg z porzeczki czarnej zapobiegał wnikaniu wirusa grypy do komórek gospodarza⁹. Ponadto bogaty skład surowców (m.in. wysoka zawartość witaminy C) pozwala wzmocnić odporność, co daje efekt profilaktyczny.

Czarna porzeczka a cukrzyca

U ludzi czarna porzeczka korzystnie wpływa na glikemię poposiłkową. W badaniu z udziałem 20 zdrowych kobiet po posiłku składającym się z białego pieczywa spożycie 150 g owoców zmniejszało zapotrzebowanie na insulinę¹⁰.

Czarna porzeczka wspomaga leczenie alergii

W randomizowanym badaniu z podwójnie ślepą próbą z udziałem 28 Japończyków wykazano skuteczność polisacharydu z porzeczki czarnej (CAPS) w leczeniu kataru siennego u osób z IgE-zależną alergią na cedr. CAPS zmniejszał nasilenie takich objawów alergii, jak kichanie, katar, przekrwienie błony śluzowej nosa i świąd oczu¹¹.

Czarna porzeczka pomaga w leczeniu jaskry i zaćmy

Antocyjany z porzeczki czarnej normalizują stężenie endoteliny-1 u osób z jaskrą, co może poprawiać hemodynamikę krążenia w gałce ocznej i tym samym hamować rozwój choroby. Ponieważ związki te – jak wykazano – kumulują się w tkankach oka, mogą też być skuteczne w leczeniu niektórych schorzeń narządu wzroku, np. jaskry lub krótkowzroczności¹².

Zastosowanie porzeczki czarnej

Napar z czarnej porzeczki

Łyżkę liści rośliny zalej szklanką wrzątku, trzymaj pod przykryciem 15 min, odcedź. Pij 2-3 razy dziennie po szklance naparu jako środek przeciwgorączkowy. 

Odwar 5 dag liści zalej litrem wody i trzymaj na bardzo małym ogniu przez 30 min, nie dopuszczając do wrzenia. Przecedź i ciepłym odwarem zwilż gazę. Przykładaj takie kompresy na owrzodzenia.

Kompot z suszonej porzeczki

2 łyżki suszu zalej szklanką wrzątku i trzymaj pod przykryciem w stanie bardzo łagodnego wrzenia 5 min, a następnie 10 min zaparzaj. Pij 3 razy dziennie po szklance płynu.

Nalewka z porzeczki

Umyj dokładnie 1 kg owoców. By uniknąć goryczki, usuń z nich ogonki. Wsyp do dużego naczynia, lekko rozgnieć, by wypuściły odrobinę soku, pozostawiając jednak 1/3 owoców w niezmienionym stanie. Następnie dodaj ok. 30 dag cukru i zalej całość 0,5 l wódki 40% i 0,5 l spirytusu. Odstaw na 2 tygodnie w ciemne, ciepłe miejsce.

Codziennie wstrząsaj słojem, a po upływie odpowiedniego czasu odcedź płyn od owoców, po czym rozlej do butelek lub karafek, filtrując dodatkowo ciecz bardzo gęstym sitkiem. Nalewkę można spożywać po upływie 2 miesięcy. Oczyszcza, poprawia procesy trawienia, wzmaga odporność i niweluje procesy zapalne.

Kąpiel

Zalej 500 g pąków, gałązek i liści ok. 3-4 l wrzącej wody i gotuj przez 30 min. Następnie zaparzaj przez 10 min, przecedź i wlej wywar do wanny z wodą o temperaturze ok. 37°.

Taką aromatyczną, 10-minutową kąpiel możesz brać co drugi dzień przez. ok. 3 tygodnie, aby złagodzić stany zapalne i odżywić skórę.

Maseczka z czarnej porzeczki

2 łyżki owoców porzeczki czarnej rozgnieć lub zmiksuj. Dodaj 2 łyżki twarogu i 1 łyżkę oleju z pestek malin. Gotową maseczkę nałóż na twarz. Po ok. 15 min zmyj ciepłą wodą.

Porzeczki i olej z pestek malin rozprawią się z przebarwieniami, a twaróg odświeży, rozjaśni i nawilży cerę.

Wino z pączków porzeczki czarnej 

Ok. 20 dag pączków zmiel i zwilż spirytusem. Po 10 min zalej 100 ml białego lub czerwonego wina (nie więcej niż 12% alkoholu) w temperaturze ok. 40°. Odstaw na tydzień, a po tym czasie przecedź. Stosuj 1-2 łyżkę dziennie w stanach osłabienia lub w okresie rekonwalescencji.

Ciekawostki na temat porzeczki czarnej

• Występowanie: pochodzi z obszarów Europy i Azji o umiarkowanym klimacie, w Polsce rośnie w stanie dzikim na całym niżu i w pasie wyżyn. Jest również pospolicie uprawiana.
• Surowiec: pąki (Ribis nigri folliculos germinaret), nasiona (R. nigri semina), liście (R. nigri folium), owoce (R. nigri fructus).
• Pora zbioru: najlepszy moment na pozyskiwanie pąków to okres późnej zimy i wczesnej wiosny (styczeń-marzec). Młode liście bez przebarwień powinno się zbierać w okresie kwitnienia (kwiecień-maj), a owoce w lecie (w lipcu i sierpniu).
• Ważne: czarnej porzeczki nie powinny stosować osoby zmagające się z zakrzepicą, chorobą wrzodową lub zapaleniem żołądka, nadkwaśnością oraz zapaleniem wątroby. Nie należy też łączyć jej z aspiryną.