ADHD - 15 możliwych przyczyn

Coś nowego dzieje się w naszych mózgach. Liczba przypadków zespołu nadpobudliwości z deficytem uwagi (ang. attention deficit hyperactivity disorder, ADHD) i spektrum powiązanych z nim schorzeń umysłowych to wciąż narastająca epidemia. Szczególny problem stanowi w Ameryce, jednak rozprzestrzenia się po całym świecie. Bez odpowiednich niefarmakologicznych rozwiązań terapeutycznych miliony osób niepotrzebnie zmagają się z jednym lub większą liczbą ukrytych niepożądanych objawów - od zaburzeń nastroju do otyłości, lęków i uzależnień.

Choroba dotyczy nie tylko dzieci, lecz także większości dorosłych. Powoduje, że pary tracą wzajemne zainteresowanie sobą, partnerzy przestają być dla siebie atrakcyjni, co ostatecznie prowadzi do rozwodu. Według Fundacji Parkinsona jeśli ADHD przejdzie w chorobę Parkinsona, prawdopodobieństwo wystąpienia jakiejkolwiek formy upośledzenia funkcji poznawczych wynosi 50%¹.

Wzrost częstości występowania demencji i choroby Alzheimera stanowi lustrzane odbicie zwiększającej się liczby dzieci z ADHD. Owa niezdolność do odpowiedniej kontroli i utrzymywania uwagi ma wpływ na wszystkie sfery życia na każdym jego etapie. Bez możliwości koncentracji i jej należytego dostosowywania w zależności od potrzeb człowiek ma ograniczoną szansę na osiągnięcie szczęścia i sukcesu.

Kiedy ADHD utrzymuje się do wieku dorosłego, objawy ulegają zmianie. Nadpobudliwość może przejść w niepokój, impulsywność w podejmowanie zachowań ryzykownych, a rozproszenie uwagi w poczucie przytłoczenia. W rezultacie dorośli z ADHD często mają problemy na gruncie relacji interpersonalnych i zatrudnienia.

ADHD - inny mózg

ADHD to nie zwyczajne lenistwo czy usprawiedliwienie kiepskich osiągnięć. Nie jest to po prostu wydumany problem, lecz dosłownie choroba mózgu. Udowodniono już, że ADHD to wymierne fizyczne upośledzenie prawidłowo funkcjonującego narządu w wyniku stresu oksydacyjnego.

Dzięki zaawansowanej technologii naukowcy odkryli, że mózgi dzieci z ADHD różnią się od tych zdrowych². Jedno z badań wykazało, że przednia część hipokampa, uważana za mózgowe centrum pamięci, w przypadku tego zaburzenia była często większa. Stanowiło to reakcję kompensacyjną na niemożność skupienia przez dziecko uwagi.

Ponadto ciało migdałowate - pierwotne emocjonalne centrum mózgu - było u dzieci z ADHD mniejsze i słabiej połączone z korą przedczołową, czyli ośrodkiem odpowiedzialnym za rozwiązywanie problemów. Według badania, w którym wzięło udział 163 małoletnich z tym zaburzeniem oraz 166 zdrowych z grupy kontrolnej, ci pierwsi mieli cieńszą korę mózgową w obszarach związanych ze skupieniem i aktywnością motoryczną³. Inne badania wykazały, że pacjenci z ADHD mają mniej receptorów i neuroprzekaźników w częściach mózgu związanych z motywacją czy gratyfikacją⁴.

Jednakże farmakologiczne leczenie nie jest żadnym rozwiązaniem. Naukowcy z Krajowego Laboratorium Brookhaven przeprowadzili badanie wskazujące na to, że długotrwałe stosowanie leków stymulujących w terapii ADHD powoduje wręcz w mózgu zmiany, które sprawiają, że zaburzenie staje się nawet poważniejsze⁵. Może to wyjaśniać, dlaczego lekarze muszą ostatecznie zwiększać ich dawki z powodu tolerancji farmakologicznej.

ADHD - hiperrozkojarzeni

W pewnym sensie termin ADHD jest sam w sobie mylący. Lista powszechnych objawów jest często zróżnicowana, a nawet wewnętrznie sprzeczna. Niektóre dzieci są rozkojarzone i zdezorganizowane, inne niespokojne i impulsywne, a jeszcze inne mają oba rodzaje zaburzeń. W większości przypadków w ogóle nie występuje faktyczny deficyt uwagi. Zamiast niego pojawia się niezdolność do jej odpowiedniej alokacji.

Niektóre dzieci z ADHD, które są nieuważne, rozkojarzone czy "wyłączone", nie potrafią kierować uwagi na to, co mówią ich nauczyciele, a zamiast tego skupiają się na fantazjowaniu. Inne, nadpobudliwe, impulsywne bądź niespokojne, również nie mogą się skoncentrować w szkole, lecz z innych powodów. Po prostu nie są zainteresowane słowami nauczyciela i wolałyby być gdzie indziej. Nie potrafią usiedzieć spokojnie w klasie, ale niewątpliwie są w stanie dokonać tego przed telewizorem czy grą wideo.

Dr n. med. Martha Bridge Denckla, klinicysta i naukowiec z Instytutu Kennedy'ego Kriegera i Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa, przyznaje, że regularnie ma do czynienia z wynikającym z tego zakłopotaniem rodziców, którzy przyprowadzają swoje dzieci do kliniki leczenia ADHD, w której pracuje.

- Ciągle muszę im wyjaśniać, że to zaburzenie to nie deficyt w sensie dziury w budżecie czy niedoczynności tarczycy, kiedy mamy jakiś niedobór. Jest to raczej niemożność kontrolowania uwagi - tłumaczy. - Odpowiednia alokacja uwagi w celu spełnienia szkolnych obowiązków wymaga pewnego stopnia świadomej kontroli (który można uważać za siłę woli), aby oderwać się od preferowanej czynności i skupić na tej, która może nie być aż tak interesująca czy satysfakcjonująca - kontynuuje lekarka.

Ludziom z ADHD nie brak uwagi - dlatego właśnie mogą godzinami grać w gry wideo lub kompletnie zatopić się w układaniu klocków Lego. Potrafią też skupiać się rzeczach, które są fizycznie bardziej stymulujące, np. niezdrowym jedzeniu, narkotykach, niebezpieczeństwach, multimedialnych rozrywkach czy pornografii internetowej. Mogą się mocno koncentrować, lecz nie jest im łatwo przekierować uwagę na mniej pobudzające aktywności.

Owa niezdolność do koncentracji na słabiej stymulujących, codziennych czynnościach powoduje, że ludzie z ADHD jeszcze bardziej skupiają się na aktywnościach, które zapewniają gigantyczny wzrost pobudzenia. O ile zatem dzieci cieszą się jego wysokim stopniem podczas spędzania czasu przy grze wideo, łatwo rozpraszają się podczas sprzątania swojego pokoju czy odrabiania lekcji.

Tendencja do skupiania się na aktywnościach zapewniających natychmiastową i łatwą satysfakcję zapoczątkowuje poszerzony zakres hiperobjawów, które ujawniają się u różnych ludzi w zależności od ich indywidualnych temperamentów. Jednakże wszystkie te hiperskłonności stanowią symptomy tego samego stanu, który prowadzi do rozwoju ADHD.

ADHD - możliwe przyczyny

W najprostszym ujęciu ADHD powoduje stres oksydacyjny w mózgu. Oto 15 aspektów współczesnego stylu życia, które przyczyniają się do jego powstawania lub bezpośrednio go powodują. Ów wzrost stresu oksydacyjnego, zarówno w jelitach, jak i w mózgu, zapoczątkowuje objawy ADHD. Leczenie tego stanu prowadzi do zwiększenia możliwości w zakresie skupiania uwagi.

1. Acetaminofen (paracetamol)

Środki na obniżanie gorączki, zwalczanie grypy i przeziębienia, łagodzenie objawów alergii i uśmierzanie bólu, a także zawierające acetaminofen, przyczyniają się do występowania stresu oksydacyjnego, który zapoczątkowuje rozwój ADHD. Paracetamol hamuje naturalną aktywność glutationu - enzymu produkowanego przez wątrobę w celu ochrony mózgu przed działaniem wolnych rodników⁶. W rezultacie dochodzi do stresu oksydacyjnego. Kiedy ten powszechnie stosowany lek przyjmuje się w celu zbicia gorączki, osłabia on naturalne możliwości obrony i samoleczenia organizmu⁷. Badanie z 2014 r. ujawniło, że dzieci, których matki zażywały acetaminofen w czasie ciąży, dotyczy o 37% wyższe ryzyko zdiagnozowania ADHD⁸.

U dorosłych i dzieci z ADHD, zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi i autyzmem, jak również osób cierpiących na demencję, choroby Alzheimera i Parkinsona, produkcja glutationu - wzorcowej molekuły minimalizującej stres oksydacyjny w organizmie - jest niewielka⁹. Niski poziom tego związku hamuje również rozwój osłonek mielinowych, które ochraniają nerwy i zabezpieczają mózg przed nadmierną stymulacją. Demielinizacja - charakterystyczna cecha chorób neurodegeneracyjnych - również wynika ze stresu oksydacyjnego.

2. Glutaminian sodu

Przewlekła ekspozycja na znane neurotoksyny, takie jak wzmacniacze smaku, np. glutaminian sodu czy hydrolizowane białko roślinne, sprawia, że mózg staje się bardziej wrażliwy na utlenianie wolnych rodników wywoływane przez metylortęć¹⁰. Występuje ona najczęściej w pewnych rybach, konwencjonalnie produkowanej żywności i amalgamatowych wypełnieniach stomatologicznych, jak również w powietrzu, którym oddychamy, i wodzie, którą pijemy. Wspólnym mianownikiem ADHD i demencji jest fakt, że mogą być one wywoływane przez metale ciężkie, np. rtęć¹¹.

3. Cukier

Badania ofiar urazów głowy wykazały, że wysoki poziom cukru we krwi powoduje w mózgu stres oksydacyjny¹². Jednak nawet w przypadku osób zdrowych nadmierne spożywanie napojów, soków owocowych, chleba, ciastek, lodów i innych słodkich produktów podnosi stężenie glukozy we krwi. Prowadzi to do neurostresu oksydacyjnego i przewlekłego stanu zapalnego w obrębie mózgu. Wysoki poziom cukru we krwi ciężarnych może nadmiernie pobudzać rozwijające się mózgi płodów, co powoduje redukcję receptorów dopaminy. To z kolei prowadzi do zmniejszenia ich wrażliwości, które jest związane z ADHD⁴.

Badanie Harwardzkiej Szkoły Medycznej wykazało, że posiłki zasobne w cukier aktywowały jądro półleżące - obszar mózgu pobudzany również przez twarde narkotyki, takie jak heroina, kokaina i ecstasy¹³.

Wysoki poziom insuliny, będący rezultatem wysokiego stężenia glukozy we krwi, hamuje produkcję glutationu i prowadzi do stresu oksydacyjnego, co sprawia, że mózg jest bardziej wrażliwy na toksyczne metale, takie jak ołów, rtęć i kadm¹⁴. Liczne badania potwierdzają również, że wysokie spożycie cukru może spowodować redukcję liczby receptorów dopaminy w obszarach mózgu związanych z gratyfikacją, co obserwuje się w przypadku ADHD¹⁵. W takiej sytuacji dzieci będą regularnie jeść więcej słodkości, aby kompensować słabe funkcjonowanie neuroprzekaźnika.

4. Niefermentowana soja i pasteryzowany nabiał

ADHD może być skutkiem spowolnionego trawienia w wyniku spożywania sojowego mleka i białka oraz pasteryzowanych produktów nabiałowych. Uniemożliwia to produkcję metabolicznych enzymów i aminokwasów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania mózgu. Ważne jednak, by zauważyć, że fermentowane produkty sojowe i żywność na bazie surowego mleka nie są szkodliwe i nie zaburzają trawienia.

5. Siedzący tryb życia

Brak aktywności utrudnia krążenie limfy, która odtruwa organizm z metali ciężkich, chemikaliów i innych toksyn pochodzących z powietrza, wody i żywności. Prowadzi to do zwiększenia toksyczności oraz infekcji i stanów zapalnych mózgu. Siedzący tryb życia uniemożliwia również namnażanie się komórek mózgowych i ogranicza krążenie krwi. Ruch jest niezbędny do rozwoju mózgu i wytwarzania neuroprzekaźników. Kiedy jest ich zbyt mało, człowiek znajduje formy biernej stymulacji, aby uniknąć uczucia znudzenia związanego z niewielką produkcją potrzebnych mu związków chemicznych.

6. Stres

Przewlekłe napięcie psychiczne, wywoływane przez surowe kary, porażki, dezaprobatę czy też przemoc fizyczną lub groźby, powoduje podniesienie poziomu hormonów stresu. To z kolei prowadzi do stresu oksydacyjnego w mózgu. Chroniczna produkcja hormonu stresu hamuje wytwarzanie glutationu. Różnorodne formy traumatycznych przeżyć w wieku dziecięcym lub dorosłym mogą podnieść poziom kortyzolu (hormonu stresu) do stałego punktu, co prowadzi do nieustannie podwyższonego stężenia cukru we krwi i jeszcze większego stresu oksydacyjnego w mózgu.

7. Leki stymulujące

Za pomocą badań obrazowych mózgu można obecnie potwierdzić, że nadmierna stymulacja wydzielania dopaminy za pomocą narkotyków, takich jak kokaina, krak, heroina i metamfetamina, może spowodować w mózgu zmiany i uszkodzić go¹⁶. Do podobnych modyfikacji dochodzi po długotrwałym przyjmowaniu wydawanych z przepisu lekarza leków stymulujących, stosowanych w terapii zespołu nadpobudliwości psychoruchowej^5,17.

8. Gry wideo

Nadmiar pełnych przemocy gier wideo wywiera na mózg podobny wpływ jak zażywanie jakiegokolwiek leku stymulującego, w tym preparatów wydawanych z przepisu lekarza. Dzięki badaniom obrazowym mózgu naukowcy z Uniwersytetu Indiany poinformowali, że granie w nie już po tygodniu zmienia funkcjonowanie mózgów zdrowych mężczyzn poprzez tłumienie aktywności obszarów powiązanych z kontrolowaniem emocji¹⁸.

Lek stymulujący powoduje w mózgu podwyższenie ponad normę poziomów dopaminy. Ta nadmierna stymulacja sprawia, że receptory tego neuroprzekaźnika tracą wrażliwość, co prowadzi do uzależnienia od farmaceutyku. W przypadku gier wideo pobudzenie nasila dopływ krwi do jądra półleżącego - ośrodka przyjemności w śródmózgowiu. W tym samym czasie osłabiony zostaje dopływ krwi do kory przedczołowej¹⁹, której aktywność jest związana z podejmowaniem decyzji i kontrolą odruchów.

Wydłużenie czasu spędzanego na graniu w gry wideo ogranicza kontrolę nad zachowaniami, które mogą prowadzić do nadużywania różnych substancji i chorobliwego hazardu. Obwody neuronowe przekazujące ochotę na internetowe gry wideo są podobne do tych obserwowanych w przypadku uzależnień od różnych substancji²⁰. Podobny wpływ na jądro półleżące, choć w mniejszym stopniu, ma oglądanie telewizji, słuchanie głośnej muzyki, jedzenie niezdrowych produktów i przetworzonego pieczywa.

9. Wywołany poród

Procedury z wykorzystaniem syntetycznej oksytocyny mające na celu wywołanie porodu mogą podwajać ryzyko wystąpienia ADHD. W badaniu z udziałem 300 dzieci, których matkom podano ten środek w celu indukcji akcji porodowej, okazało się, że u 67% z nich zdiagnozowano to zaburzenie²¹.

10. Rozwód

Statystyki wskazują na zwiększone ryzyko podobnych do ADHD zachowań u dzieci rozwiedzionych rodziców. Szczególnie narażeni są chłopcy - pozbawieni stałego wpływu ojców lub w sytuacji, gdy ich matki nie mogą znaleźć własnego szczęścia²². Obecność ojca zwiększa w mózgu dziecka poziom dopaminy, podobnie posiadanie szczęśliwej matki może generować prawidłowe stężenie tego neuroprzekaźnika²³.

11. Pornografia

Holenderskie badanie z 2006 r. wykazało, że treści o tematyce erotycznej miały największy potencjał uzależniający ze wszystkich stron internetowych²⁴. Przeprowadzona na Uniwersytecie Cambridge analiza badań obrazowych wykazała, że uzależnienie od pornografii prowadzi do takiej samej aktywności mózgu co alkoholizm i nałóg narkotykowy²⁵. Pornografia online oraz bezosobowy seks mogą stymulować ogromny wzrost poziomów dopaminy. Tak jak w przypadku każdego uzależniającego narkotyku ów intensywny skok ilości neuroprzekaźnika powoduje w mózgu zmiany w postaci obniżenia wrażliwości jego receptorów. Taka sytuacja wymaga zwiększenia stymulacji w celu zapewnienia normalnego poziomu satysfakcji seksualnej.

W trakcie normalnego intymnego stosunku seksualnego organizm wydziela 4 razy więcej prolaktyny niż podczas masturbacji²⁶. Wzrost jej poziomu jest związany ze spełnieniem seksualnym zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn - to naturalny sygnał: "wystarczy". Jednakże poziom prolaktyny związany z masturbacją lub pornografią internetową ma wyjątkową zdolność do nieuwzględniania tej naturalnej sygnalizacji. W rezultacie pornografia online może prowadzić do spadku zainteresowania seksem z realnym partnerem i zwiększenia ochoty na częstszy kontakt z tego rodzaju treściami.

12. Antybiotyki, pestycydy i glifosat

Antybiotyki niszczą w jelitach nie tylko niebezpieczne bakterie, lecz także te pożyteczne. Ubytek korzystnych drobnoustrojów pozwala na nadmierny rozrost toksycznych drożdżakopodobnych grzybów Candida albicans. Specjaliści z zakresu medycyny holistycznej prawie zawsze rozpoznają u dzieci z ADHD i autyzmem różnego stopnia zaburzenia trawienia, które mogą być skutkiem nadmiaru tych patogennych mikroorganizmów²⁷.

Nadmierny rozrost Candidy w jelicie hamuje prawidłową produkcję witamin z grupy B i neuroprzekaźników niezbędnych do normalnego funkcjonowania mózgu. Bez możliwości syntezy witaminy B₁₂ wątroba nie może wytwarzać glutationu potrzebnego do ochrony przed stresem oksydacyjnym. Dzieci, które nie były karmione piersią lub przyjmowały wiele antybiotyków, dotyczy podwyższone ryzyko występowania zaburzeń jelitowych i przerostu Candidy²⁸.

Zarówno żywność modyfikowana genetycznie, jak i osady z pestycydów na konwencjonalnie uprawianych roślinach również mogą niszczyć dobroczynną jelitową florę bakteryjną i zapoczątkowywać nadmierny rozrost Candidy i problemy jelitowe. Najpopularniejszym na świecie herbicydem jest glifosat, a badania potwierdziły, że ta syntetyczna toksyna zmienia i niszczy dobroczynne bakterie jelitowe u zwierząt i ludzi²⁹.

Glifosat w żywności modyfikowanej genetycznie ma również bezpośredni związek z ADHD i funkcjonowaniem dopaminy, ponieważ hamuje wykorzystywanie aminokwasów: fenyloalaniny, tryptofanu i tyrozyny²⁹. Fenyloalanina jest niezbędna do produkcji tyrozyny, która z kolei tworzy dopaminę.

Tryptofan to aminokwas potrzebny do wytwarzania uspokajającej mózg serotoniny oraz witaminy B₃, która reguluje poziom cholesterolu, zwiększa produkcję energii i pobudza krążenie krwi do mózgu. Niedobór serotoniny ma bezpośredni związek z wyższymi poziomami stresu, niepokoju i przygnębienia. Hamowanie tyrozyny łączy się z przybieraniem na wadze, powolnym metabolizmem i niezdolnością do koncentracji. Glifosat w żywności modyfikowanej genetycznie zaburza również transport siarki, której wątroba potrzebuje do syntezy glutationu²⁹.

Ponadto substancja ta hamuje wytwarzanie zarówno kluczowych hormonów, jak i witaminy D₃, której produkcja i wykorzystanie w organizmie są niezbędne z punktu widzenia ponad 2 tys. genów. Ma ona fundamentalne znaczenie w rozwoju mózgu. Poza problemami z jelitami dzieci z ADHD często mają zaburzenia hormonalne, co może być bezpośrednim rezultatem ekspozycji na toksyczne związki chemiczne, takie jak bisfenol A i ftalany stosowane do produkcji plastikowych butelek i zabawek³¹. We wnioskach z pewnego przeglądu badań stwierdzono, że okołoporodowa ekspozycja na różne czynniki zaburzające pracę układu endokrynnego (hormonalnego), m.in. ftalany i pestycydy, była związana z rozwojem ADHD, jak również zaburzeń ze spektrum autystycznego³¹.

13. Nietolerancja glutenu i inne alergie pokarmowe

Badania wykazały, że w przypadku wielu dzieci i dorosłych nadwrażliwość na pokarmy to główna przyczyna rozwoju ADHD³². Najczęściej powodują ją: gluten, niefermentowane produkty sojowe (mleko i tofu), pasteryzowany nabiał, żywność modyfikowana genetycznie, zboża, syrop kukurydziany o wysokiej zawartości fruktozy, cukier, jajka, barwniki, konserwanty, antybiotyki i/lub sztuczne słodziki.

14. Toksyczność

Podwyższony poziom toksyczności powietrza, wody i żywności po - woduje nie tylko stres oksydacyjny w mózgu, lecz także uszczuplenie zasobów glutationu, a zatem przyczynia się do stresu oksydacyjnego, który zapoczątkowuje ADHD³³. Oprócz powszechnie występujących neurotoksyn naukowcy rozpoznali 201 często stosowanych w przemyśle niebezpiecznych związków chemicznych. Szczególnie 5 spośród nich - ołów, metylortęć, polichlorowane bifenyle, arsen i toluen - to tzw. neurotoksykanty rozwojowe, które przyczyniają się do powstawania ADHD i chorób psychicznych³⁴.

15. Niedobory żywieniowe

Przez ostatnie 100 lat w ramach praktyk rolniczych stosuje się nawozy sztuczne. Powoduje to zubożenie gleby, która zawiera mniej witamin i minerałów niezbędnych do stymulacji produkcji w mózgu odpowiednich związków chemicznych³⁵. Autorzy jednego z opublikowanych badań na ten temat doszli do wniosku, że naturalna kukurydza jest 20 razy bogatsza w substancje odżywcze, energię i białko niż ta modyfikowana genetycznie³⁶. Wszystkie te brakujące witaminy i minerały są potrzebne do ochrony mózgu przed stresem oksydacyjnym, z którym jest powiązany również niedobór jodu - według WHO jedna z głównych przyczyn rozwoju zaburzeń poznawczych u dzieci³⁷.

John Gray jest czołowym autorem światowych bestsellerów, m.in. książki "Mężczyźni są z Marsa, kobiety z Wenus". Artykuł stanowi fragment jego nowej publikacji pt. "Staying Focused in a Hyper World".