Nadpotliwość: 11 sposobów walki z problemem

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Suplementy diety

Koenzym Q10

Suplementy diety

Kolagen UC-II®

Suplementy diety

Kurkuma BCM-95®

Suplementy diety

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Pocimy się każdego dnia - średnio wydzielamy 700-900 ml potu na dobę. I jest to całkowicie naturalny mechanizm, mający na celu regulację ciepłotą ciała i zapobieganie przegrzaniu (z tego powodu pocimy się w upalne dni, w czasie wzmożonego wysiłku fizycznego oraz na skutek gorączki). Nic więc dziwnego, że gruczoły potowe rozsiane są po całym ludzkim ciele. Jest ich 2-4 mln! Nie są rozmieszczone równomiernie. Najwięcej gruczołów potowych znajduje się na podeszwach stóp - ok. 600 gruczołów na 1 cm² - podczas gdy dla porównania na udach ta sama ilość gruczołów przypada na 100 cm².

Wyróżniamy 2 typy gruczołów - ekrynowe i apokrynowe.

Gruczoły ekrynowe są rozmieszczone na całym ciele, a ich ujścia na powierzchnię skóry są niedostrzegalne. Na dłoniach i stopach rozmieszczone są m.in. wzdłuż linii papilarnych i tam właśnie można dostrzec pojawiające się malutkie kropelki potu. Wydzielany przez nie pot ekrynowy jest wodnisty, bezbarwny i bezwonny. Składa się głównie z wody (99%) i zawiera w sobie m.in. chlorek sodu, mocznik, amoniak i kwas mlekowy. Wraz w nim wydzielane są także z organizmu np. niektóre leki i alkohol.

Gruczoły apokrynowe występują z kolei głównie pod pachami, w okolicy odbytu, narządów płciowych oraz na brodawkach sutkowych. Zaczynają intensywnie funkcjonować dopiero w okresie dojrzewania, pod wpływem zmian hormonalnych, które zachodzą wtedy w organizmie. Ich wydzielina uchodzi do mieszków włosowych i właśnie przez nie pot wydostaje się na powierzchnię skóry.

Pot apokrynowy jest mętny i lepki. Zawiera liczne glikoproteiny i lipidy (tłuszcze). Rozkładają go bytujące na powierzchni skóry i włosów bakterie, co powoduje powstawanie charakterystycznego, przykrego zapachu. Rola gruczołów apokrynowych nie jest jasna. U zwierząt są one źródłem feromonów, które podkreślają atrakcyjność seksualną i służą do znakowania terytorium. U ludzi wydają się całkowicie zbędne¹.

Jakie są przyczyny nadpotliwości?

Jednak gdy niezależnie od pory roku czy temperatury otoczenia nasz organizm stale się poci, to znak, że coś jest nie tak. Oznacza to, że gruczoły potowe są nadaktywne i pracują wtedy, gdy powinny odpoczywać. To zaś prowadzi do nadmiernego i niepotrzebnego wydzielania potu - zbyt dużego w stosunku do aktualnych potrzeb organizmu w zakresie jego regulacji cieplnej. Zgodnie z naukową definicją do nadpotliwości (hyperhidrosis) dochodzi, gdy pod każdą z pach produkowanych jest 100 mg potu w ciągu 5 min².

Nadmierna aktywność gruczołów potowych może przejawiać się poceniem uogólnionym, asymetrycznym lub smakowym. Pocenie uogólnione obejmuje skórę całego ciała. Z lokalną hiperhydrozą mamy do czynienia najczęściej na podeszwach stóp oraz wewnętrznych stronach dłoni. Asymetryczna jest wynikiem zaburzeń pracy układu autonomicznego, natomiast pocenie smakowe (tzw. zespół Łucji Frey) zazwyczaj ma podłoże fizjologiczne i pojawia się na skórze nosa, czoła oraz na wargach po zjedzeniu gorących lub pikantnych potraw. Jest to wynik miejscowego uszkodzenia układu nerwowego, który pod wpływem przeżuwania kęsów stymuluje do wydzielania gruczoły potowe zamiast ślinowych. Z kolei ze względu na przyczynę nadpotliwość dzielimy na pierwotną i wtórną.

Pierwotna nadpotliwość jest najczęstszym typem tej dolegliwości. Ma podłoże genetyczne i zazwyczaj występuje miejscowo. Do nadmiernego wydzielania potu dochodzi przede wszystkim w obrębie pach, dłoni lub stóp, a jej początek obserwuje się zwykle w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania. Jej powodem jest nadmierna stymulacja gruczołów potowych przez nerwowy układ współczulny. Czynnikami pobudzającymi pocenie się są emocje i stres.

Nadpotliwość wtórna ma najczęściej charakter uogólniony, a tylko w niektórych przypadkach miejscowy. Jest najczęściej objawem lub następstwem stanów fizjologicznych, takich jak ciąża, menopauza lub andropauza, a także niezdrowego stylu życia (nadwaga, brak snu, stosowanie używek), przyjmowania niektórych leków bądź choroby³.

Do schorzeń, które mogą powodować nadpotliwość wtórną, zalicza się m.in. otyłość, nadczynność tarczycy, cukrzycę, chorobę nowotworową, niewydolność serca, reumatoidalne zapalenie stawów, gruźlicę, choroby skóry, zaburzenia lękowe oraz guzy nadnerczy.

Leki sprzyjające zwiększeniu wydzielania potu to najczęściej antybiotyki, środki przeciwwirusowe, przeciwbólowe, nasercowe, przeciwnadciśnieniowe, immunospuresyjne, kwas salicylowy, leki psychotropowe i neurologiczne, w tym antydepresanty. Z używek największe znaczenie mają alkohol, kofeina oraz narkotyki. Nadpotliwość wtórna może wystąpić także w zaburzeniach pracy ośrodkowego układu nerwowego - po udarze mózgu, urazie mózgu lub rdzenia kręgowego oraz w przebiegu choroby Parkinsona.

Jak zdiagnozować nadpotliwość?

Rozpoznanie nadpotliwości opiera się najczęściej na wywiadzie lekarskim. Aby wspomóc proces diagnostyczny, medycy posługują się często czterostopniową skalą HDSS (ang. Hyperhidrosis Disease Severity Scale), która pozwala określić dolegliwości pacjenta związane z nadmierną potliwością (patrz ramka). Bardzo prostą i pomocną procedurą diagnostyczną, którą często przeprowadza się przed rozpoczęciem leczenia nadpotliwości miejscowej, jest tzw. test Minora, czyli próba jodowo-skrobiowa. Jej głównym celem jest określenie powierzchni skóry, która nadmiernie produkuje pot i którą należy poddać leczeniu. Obszar ten w próbie Minora zabarwia się na kolor brunatno-fioletowy.

Do oceny wpływu nadpotliwości na jakość życia wykorzystywane są czasami specjalne testy psychologiczne. Badania przeprowadzone przy pomocy jednego z nich pozwoliły dowieść, że nadpotliwość dużego stopnia może obniżać jakość życia w podobny sposób jak łuszczyca czy atopowe zapalenie skóry.

Pierwszym krokiem w leczeniu nadpotliwości jest ustalenie jej przyczyny. Zazwyczaj wtórna hiperhydroza nie jest jedynym objawem choroby głównej, która ją wywołała. Towarzyszące jej inne symptomy pomogą rozpoznać pierwotne schorzenie.

Zlewne poty, duszności i świszczący oddech - tak czasami daje o sobie znać alergia. Jeśli przeżyłeś to choćby raz, wybierz się do alergologa.

Kaszel, nocne pocenie się, powracające gorączki, utrata wagi Wszyscy przeziębieni, chorzy na grypę i anginę doświadczyli pocenia się. To jeden z elementów walki z infekcją, chłodzenia rozgrzanego gorączką ciała oraz usuwania toksyn z organizmu. Jeśli jednak stan taki utrzymuje się dłużej niż zwykłe przeziębienie, chory cierpi z powodu przewlekłego kaszlu i utrzymujących się stanów podgorączkowych lub gorączek, traci na wadze, jest osłabiony, a nocą oblewają go poty, trzeba wybrać się do pulmonologa.

Tak bowiem objawiają się gruźlica, a nawet rak płuca. Natomiast gdy opisanym symptomom towarzyszy powiększenie węzłów chłonnych, należy wykluczyć białaczkę, chłoniaka czy ziarnicę. Nadmierna potliwość występuje u ok. 14-28% pacjentów z zaawansowanymi chorobami nowotworowymi. Ma to związek nie tylko z rakiem, ale również z formami jego leczenia. Poty wywołują bowiem także leki cytostatyczne stosowane w chemioterapii².

Nadmiar potu, nieuzasadnione zmęczenie, uderzenia gorąca, drżenie mięśni, utrata wagi pomimo wzmożonego apetytu to podręcznikowe objawy nadczynności tarczycy. Konieczne będzie badanie poziomu hormonów tego gruczołu, a jeżeli potwierdzą, że to właśnie on szwankuje, leczenie endokrynologiczne.

Zimny pot, drżenie rąk i palpitacje są objawami spadku poziomu glukozy we krwi. Może się to przydarzyć osobie, która wyszła z domu bez śniadania, ale jeśli się powtarza, jest wskazówką do diagnostyki pod kątem cukrzycy.

Osłabienie, napady głodu i drżenie mięśni niestety mogą być symptomem nowotworu trzustki.

Zlewny, zimny pot oraz ból w klatce piersiowej, niejednokrotnie promieniującym do ręki, barków, łopatki lub szczęki, którym towarzyszą niepokój i przyspieszone, nierówne bicie serca, to oznaki zawału. Trzeba szybko wzywać karetkę. Warto też pamiętać, że u kobiet zawał przebiega nieco inaczej. Zamiast bólu w klatce piersiowej może pojawić się pieczenie lub ucisk w okolicach żołądka, ewentualnie ból mięśni, a wraz z nim nagłe uczucie ogólnego zmęczenia. Czasem występują spłycenie oddechu, mdłości oraz wrażenie bezwładu rąk.

Nadmierne pocenie i zapach moczu wskazują na choroby nerek. Natomiast sama nadpotliwość może być wynikiem schorzeń wątroby. Dla pewności warto zrobić badania podstawowe krwi i moczu oraz próby wątrobowe. Drżenie albo sztywność mięśni, spowolnienie ruchów i pocenie się bywają też objawem choroby Parkinsona. Takie podejrzenia koniecznie należy skonsultować z neurologiem.

Jak zmniejszyć potliwość?

W nadpotliwości wtórnej kluczowe znaczenie ma przede wszystkim znalezienie przyczyny i odpowiednie jej leczenie. Dla przykładu - w przypadku otyłości będzie to normalizacja masy ciała, a w cukrzycy normalizacja poziomu cukru za pomocą odpowiednich leków. Co jednak począć z hiperhydrozą pierwotną? Tu wszak nie da się usunąć przyczyny. Do dyspozycji jest jednak coraz więcej skutecznych metod postępowania.

1. Zioła

Choć wciąż nie znamy mechanizmu jej działania, to jednak badania naukowe potwierdzają skuteczność szałwii w leczeniu nadpotliwości. W jednym z badań pacjentce cierpiącej na raka płuca z przerzutami do wątroby, u której w ciągu całego dnia wystąpiły zlewne poty, nasilające się w nocy i zmuszające do kilkakrotnej zmiany ubrania, zalecono picie naparu z szałwii. Przygotowywano go, zalewając 2 łyżki liści 1-2 szklankami wrzącej wody i podawano do wypicia 100-200 ml 2-3 razy dziennie. Już po 3 dniach chora zauważyła, że potliwość zmniejszyła się do stopnia niezaburzającego codziennego funkcjonowania. Nawet gdy po kilku dniach ze względów smakowych zredukowała ilość wypijanego naparu do 100 ml raz na dobę, hiperhydroza nie powróciła.

Badacze podejrzewają, że ta niezwykła skuteczność szałwii wynika z jej stymulującego działania na korę nadnerczy, co pobudza wydzielanie glikokortykoidów. W badaniu klinicznym obejmującym 30 kobiet w okresie menopauzy szałwia znacznie łagodziła objawy wegetatywne (poty nocne i uderzenia gorąca), nie wpływając na stężenia estradiolu, prolaktyny oraz hormonu luteinizującego, folikulotropowego i tyreotropowego. Autorzy badania sugerowali, że zioło prawdopodobnie bezpośrednio wpływa na układ dopaminergiczny. stwierdzili oni żadnych działań niepożądanych leczenia⁴.

Choć w leczeniu nadpotliwości szałwia nie ma sobie równych, wspomagająco będą działać rumianek, kora dębu, łopian lub pokrzywa.

• Rumianek (Matricarria chamomilla) - 3 łyżki suszonych koszyczków zalej litrem wody o temperaturze pokojowej i odstaw na godzinę. Powstałą mieszaninę przecedź i pocieraj nią skórę pach.
• Kora dębu (Quercus corex) - z naparu przygotuj sobie kąpiel. Zalej kilka łyżek zmielonej kory dębu wrzącą wodą i zaparzaj przez około kwadrans, a następnie przecedź. Kąpiel nie powinna trwać dłużej niż 20 min. Kąpiel ziołowa w mieszance rumianku i kory dębu działa również antyseptycznie, przez co ogranicza rozwój flory bakteryjnej na powierzchni skóry.
• Pokrzywa (Urtica) - działa moczopędnie, a zwiększając objętość wydalanego moczu, ogranicza tym samym ilość płynów usuwanych przez skórę. Ponadto pomaga zredukować nieprzyjemny zapach potu. 2 łyżki ziół zalej 2 szklankami gorącej wody i gotuj na małym ogniu pod przykryciem przez 5 min. Odstaw na 10 min, przecedź i przelej do termosu. Pij po pół szklanki 2-3 razy dziennie.
• Łopian (Arctium) - wzmacnia układ odpornościowy i wspomaga funkcjonowanie nerek, ułatwiając wydalanie toksyn z organizmu. Pomaga również zredukować nadpotliwość. 2 łyżki suszonych liści, korzenia lub nasion zalej 2 szklankami wrzącej wody i odstaw na 30 min. Następnie odcedź. Tak przygotowany napar pij 3-5 razy dziennie, w małych porcjach po pół szklanki.

•  Liu Wei Di Huang Wan - to najczęściej wybierana formuła ziołowa w tradycyjnej medycynie chińskiej. Zioło w leczeniu nadpotliwości stosowane jest od ponad tysięcy lat. Holenderski zespół przeprowadził randomizowane badanie kontrolowane, w którym ocenił Zhi Bai Di Huang Wan (odmiana Liu Wei Di Huang Wan) w porównaniu z hormonoterapią oraz placebo w leczeniu objawów menopauzy. Autorzy doszli do wniosku, że formuła może spowodować zmniejszenie częstości objawów naczynioruchowych⁵.

• Korzeń traganka błoniastego (Astragali radix) - jest stosowany w tradycyjnej medycynie chińskiej do wzmacniania qi, budowania siły i wytrzymałości oraz łagodzenia pocenia się (w tym nocnych potów) i zmniejszania obrzęków⁶.

  Nagminny problem

  Brak jest precyzyjnych danych dotyczących częstości występowania nadmiernej potliwości w Polsce. Na podstawie badań epidemiologicznych prowadzonych w innych krajach możemy przyjąć, że nadpotliwość dotyczy 0,6-2,8% naszej populacji, czyli od 230 tys. do 1,1 mln osób. Najczęściej spotykaną postacią jest pierwotna nadpotliwość pach. Dotyczy ona mniej więcej połowy wszystkich przypadków hiperhydrozy. Pocieszającą wiadomością jest to, że zaledwie w 2-3% przypadków wiąże się ona ze stanami patologicznymi.

2. Dieta

Twoja dieta powinna być bogata w błonnik. Zawierają go takie produkty jak soja, pszenica, otręby, banany, suszone morele, rodzynki czy migdały. Unikaj fast-foodów i ostrych potraw, a także ogranicz picie kawy.

• Wprowadź do diety szparagi Mają właściwości moczopędne i zawierają asparaginę, która zmniejsza potliwość.
• Ocet jabłkowy Zmieszaj 2 łyżeczki octu jabłkowego z 2 łyżeczkami miodu. Miksturę spożywaj na długo przed posiłkiem (najlepiej na czczo) 3 razy dziennie. Efekt będzie widoczny w przeciągu tygodnia. Możesz też nacierać nadmiernie pocące się miejsca samym octem jabłkowym.

3. Soki

Wybieraj przede wszystkim te, które zawierają dużo witamin z grupy B. Pomocne będą zwłaszcza sok pomidorowy oraz z młodej pszenicy. Pij regularnie przez ok. 2 tygodnie do 8 szklanek dziennie soku pomidorowego albo 1 soku z młodej pszenicy. Oprócz redukcji nadmiernej potliwości oczyszczą one organizm z toksyn, uregulują ciśnienie, a także zapobiegną próchnicy.

4. Chłodne kąpiele

Bardzo istotne jest utrzymywanie odpowiedniej higieny ciała. Woda powinna być chłodna. Zapomnij o długich i ciepłych kąpielach. Mogą one bowiem aktywować gruczoły potowe, zwiększając ich pracę. Skórę należy delikatnie osuszać ręcznikiem, bo energiczne tarcie również może pobudzić nadaktywne gruczoły.

5. Gąbki PUR

Ich struktura przypomina wielokrotnie nałożone na siebie plastry miodu. Dzięki niej gąbka potrafi wchłonąć ogromne ilości cieczy i kumulować ją w wewnętrznych przestrzeniach, nie wypuszczając na zewnątrz nawet pod wpływem nacisku. Jeśli cierpisz z powodu nadpotliwości stóp, gąbki pomogą rozwiązać problem doraźnie. Przytnij je po obrysie stopy i włóż do buta. Gąbka może wchłaniać pot przez 12 godz. Następnie trzeba ją wyrzucić.

6. Jonoforeza

To jedna z najskuteczniejszych, a przy tym najtańszych metod leczenia hiperhydrozy. Zabieg polega na zanurzeniu rąk lub stóp w wodzie, przez którą przepuszcza się pulsujący prąd stały. Na pachy nakłada się specjalne gąbki-elektrody. Powtarzające się sesje doprowadzają do stopniowego porażenia kanałów jonowych znajdujących się w gruczołach potowych. Uważa się, że do zredukowania ilości wydzielanego potu metodą jonoforezy potrzeba 10-15 zabiegów wykonywanych z częstotliwością co drugi dzień. Każdy z nich trwa ok. 10-20 min, a pierwsze zauważalne efekty kuracji pojawiają się przeważnie po 5-10 zabiegach i utrzymują przez kilka miesięcy. Po tym czasie należy je powtórzyć w celu podtrzymania efektu⁷.

7. Toksyna botulinowa

Popularną i bardzo skuteczną metodą leczenia nadpotliwości pierwotnej pach, dłoni, stóp i twarzy są śródskórne zastrzyki z botoksu. Toksyna czasowo blokuje impulsy nerwowe, które stymulują gruczoły do produkcji potu. Terapię tę cechuje wysoka skuteczność - powoduje całkowitą likwidację lub znaczne zmniejszenie nadpotliwości u niemal wszystkich leczonych pacjentów, a czas jej działania wynosi przeważnie 6-12 miesięcy. Zabieg trwa ok. 30 min. Iniekcje podaje się po uprzednim znieczuleniu newralgicznego miejsca specjalnym kremem. Niestety, ze względu na konieczność stosowania dużych dawek toksyny zabieg jest kosztowny i należy go powtarzać przynajmniej raz w roku w celu utrzymania efektu⁸.

8. Mikrofale

Od niedawna w Polsce dostępny jest zabieg polegający na wykorzystaniu mikrofal. W USA i innych krajach stosowany jest już od kilku lat i przy jego pomocy wykonano już łącznie ponad 100 tys. zabiegów. Mikrofale penetrują skórę na głębokość, na której znajdują się gruczoły potowe. Docierając do nich, powodują ich trwałe uszkodzenie (termolizę), co skutkuje nieodwracalnym zahamowaniem wydzielania potu. Niewątpliwą zaletą tej procedury jest fakt, że do trwałej likwidacji nadpotliwości pach wystarczą 1-2 sesje. Jeśli konieczny jest drugi zabieg, wykonuje się go po 3 miesiącach od pierwszego¹. Badania kliniczne potwierdziły 90% skuteczności pojedynczego zabiegu. Efekty są trwałe, a nadpotliwość ustępuje na zawsze, ponieważ zniszczone gruczoły potowe nie mają zdolności do regeneracji.

9. Laser

Do leczenia nadmiernej potliwości pach wykorzystuje się czasami laser neodymowo-yagowy (Nd:YAG) o długości fali 1064 nm. Jest to metoda inwazyjna, która przypomina liposukcję. Polega ona na wprowadzeniu przez małe nacięcie w skórze pachy końcówki światłowodu, który przewodzi światło lasera, które niszczy gruczoły potowe "od spodu". Następnie usuwa się je wraz z podskórną tkanką tłuszczową dołów pachowych cienką kaniulą ssącą¹.

10. Radiofrekwencja mikroigłowa

Z leczeniem laserowym konkuruje mniej inwazyjna frakcyjna radiofrekwencja mikroigłowa, która nie wymaga nacięcia skóry, a jedynie nakłucia jej głowicą z nagrzanymi igłami. W wyniku zabiegu gruczoły potowe są wypalane. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym, jednak możliwe są podrażnienia, punktowe krwawienie i niewielkie obrzęki, co może wiązać się z co najmniej kilkudniowym gojeniem się skóry. Zabieg należy zwykle powtórzyć⁹.

11. Sympatektomia

Ze względu na towarzyszące jej ryzyko zarezerwowana jest tylko dla najcięższych przypadków hiperhydrozy. Operacja polega na zniszczeniu nerwowych zwojów współczulnych lub przecięciu włókien, które unerwiają gruczoły potowe w danej okolicy ciała. Nim jednak zdecydujesz się na ten zabieg, przeczytaj listę towarzyszących mu częstych powikłań, wśród których poczesne miejsce zajmują bardzo przykre nerwobóle oraz nadpotliwość kompensacyjna¹⁰!