Zespół nadmiernej ruchomości stawów - przyczyny, objawy i leczenie

Zwany też zespołem nadmiernej wiotkości więzadeł, zespół nadmiernej ruchomości stawów (zespół hipermobilności stawów) należy do grupy chorób reumatycznych. Ma podłoże dziedziczne i częściej dotyka dziewczynek. Co prawda, sam zespół nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla życia, jednak może być przyczyną zwichnięcia lub artretyzmu, a także dyskopatii i osteoporozy¹.

Zespół nadmiernej ruchomości stawów – przyczyny

Za ruchliwość stawów odpowiada białko zwane kolagenem, które wchodzi w skład tkanki łącznej – współtworzy np. więzadła i ścięgna. Jeżeli proporcje między konkretnymi typami kolagenu są zaburzone, ścięgna są zbyt wiotkie, a stawy, z którymi są połączone, nie pracują prawidłowo².

Zespół nadmiernej ruchomości stawów – objawy

Objawy ze strony układu kostno-mięśniowego:

• czynne i/lub bierne (zależnie od stawu) wygięcie stawu ponad standardowy zakres jego ruchu,
• ból stawów kolanowych, kręgosłupa, ramion, stóp, bioder,
• płaskostopie,
• koślawy paluch,
• przeskakiwanie kości w stawach,
• tendencja stawów do przemieszczania się,
• niestabilność narządu żucia.

Co ciekawe, nadmierna ruchomość nie musi dotykać wszystkich stawów. Zdarzają się też przypadki, kiedy schorzenie ustępuje, ale inne objawy mięśniowo-szkieletowe nadal się u pacjenta utrzymują.

Inne objawy zespołu nadmiernej ruchomości stawów:

• problemy ze staniem lub siedzeniem w jednej pozycji przez dłuższy czas,
• bóle nocne, które mogą zakłócać sen,
• bóle głowy,
• zaburzenia koordynacji i propriocepcji (planowania i wykonania ruchu ciała),
• cienka, bardzo rozciągliwa skóra,
• rozlane blizny, rozstępy,
• trudne gojenie się ran,
• łatwo powstające siniaki, zwiększona kruchość naczyń krwionośnych,
• przepukliny,
• żylaki,
• obniżenie narządów rodnych,
• wypadanie odbytu,
• nietrzymanie moczu,
• uczucie zmęczenia,
• choroba refluksowa,
• gastropareza (problemy z odejściem treści pokarmowej z żołądka do jelita cienkiego),
• zespół jelita drażliwego,
• wypadanie płatka zastawki dwudzielnej,
• nagły spadek ciśnienia krwi,
• uczucie nudności i zawroty głowy, a także potliwość po dłuższej chwili w pozycji stojącej lub siedzącej,
• zaburzenia pracy serca oraz zmiana na ciemniejszy koloru palców u dłoni i stóp po kilku minutach w pozycji stojącej,
• powiększone naczynia krwionośne,
• opadające kąciki oczu.

U pacjentów z hipermobilnością stawów można też zaobserwować depresję, nerwice lub stany lękowe^2,3. Jeżeli obserwujesz u siebie nadmierną ruchliwość stawów, ale bez objawów bólowych oraz symptomów ze strony innych organów, prawdopodobnie po prostu masz wiotkie (hipermobilne) stawy. Występują one dość często w populacji i zwykle nie wiążą się z większymi niedogodnościami. Istnieje jednak kilka poważnych schorzeń, w których przebiegu również można zaobserwować niezwykłą ruchomość stawów³.

Inne choroby powiązane z nadmierną ruchliwością stawów Zespół Marfana

Dotknięte nim osoby odznaczają się wysoką szczupłą sylwetką i giętkimi stawami, mają opadające kąciki oczu oraz wadę wzroku i cierpią z powodu problemów ortopedycznych. Pacjenci z zespołem Marfana są w grupie podwyższonego ryzyka wystąpienia tętniaka i rozwarstwienia aorty⁴. Hipermobilny zespół Ehlersa-Danlosa (zespół Ehlersa-Danlosa typu 3). Oprócz wiotkości stawów lub ich tendencji do przemieszczania się pacjenci cierpią z powodu zaburzeń pracy jelit i przepukliny. Skóra osób z EDS typu 3 jest bardzo elastyczna i łatwo można odciągnąć ją np. z dłoni. Zespół Ehlersa-Danlosa jest schorzeniem dziedzicznym, przy czym wystarczy, że jeden z rodziców przekaże mutację genów dziecku⁵. Wrodzona łamliwość kości (kostnienie niezupełne). Ta choroba genetyczna powiązana z kruchością układu kostnego wynikającą z zaburzenia budowy kolagenu. Niektóre formy wrodzonej łamliwości kości objawiają się nadmierną ruchomością stawów³.

Zespół nadmiernej ruchomości stawów – badania

Pierwsze badanie przeprowadza lekarz podstawowej opieki zdrowotnej. Przeprowadzi on np. test Beightona, a także sprawdzi, czy w stawach nie występują stany zapalne, czy podwichnięcia. Lekarz powinien sprawdzić też wygląd i rozciągliwość skóry i siłę mięśni. Nierzadko niezbędne jest też badanie neurologiczne⁶.

Test Beightona

• bierne przyciągnięcie kciuka do dłoniowej strony przedramienia,
• bierne wygięcie do tyłu V (małego) palca ręki powyżej 90 stopni,
• skłon tułowia w przód z wyprostowanymi kolanami tak, by dłonie dotknęły na płasko podłoża,
• przeprost w stawie łokciowym powyżej 10 stopni,
• przeprost w stawie kolanowym powyżej 10 stopni².

Za każdą kończynę przyznawany jest 1 punkt oraz 1 punkt za skłon do podłogi. Pozytywny wynik testu to 4 punkty dla chłopców i mężczyzn i co najmniej 5 punktów dla dziewczynek i kobiet¹. Sam test nie przeważa jednak o diagnozie. Zdarza się też, że pacjenci z powodu nadruchomości tylko niektórych stawów nie zaliczają go pomyślnie².

Inne kryteria rozpoznania zespołu nadmiernej ruchomości stawów to między innymi:

• ból co najmniej 3 stawów utrzymujący się dłużej niż 3 miesiące,
• dyslokacja całkowita lub częściowa co najmniej jednego stawu, lub też jednego stawu co najmniej dwa razy
• co najmniej 3 schorzenia tkanek miękkich, np. zapalenie torebki stawowej,
• sylwetka marfanopodobna, tj. zbliżona do sylwetki pacjenta z zespołem Marfana,
• przepuklina³.

Zespół nadmiernej ruchomości stawów – leczenie

Nie można wyleczyć pierwotnej przyczyny nadmiernej ruchomości stawów. Jednak aktywność fizyczna i fizjoterapia (a także w niektórych przypadkach farmakoterapia) pozwalają ograniczyć wpływ zaburzeń na jakość życia.

Osoby z zespołem nadmiernej ruchomości stawów powinny unikać ćwiczeń rozciągających i obciążających, zaleca się im natomiast te wzmacniające siłę mięśni. Warto zapisać się na basen lub też ćwiczyć na rowerze stacjonarnym.

Fizykoterapia obejmuje TENS (przezskórną stymulację nerwów), prądy DD (prądy zmienne o małej częstotliwości wykorzystywane w terapii bólu), laseroterapię i magnetoterapię, ultradźwięki, masaże i inne zabiegi Ważne, by specjalista wytłumaczył pacjentowi, jaki zakres ruchu stawów jest prawidłowy, tak by unikał on ich przeprostu. Może okazać się konieczne założenie stabilizatora na nadmiernie ruchomy staw.

Pacjenci z silnym bólem mogą liczyć na farmakoterapię środkami przeciwbólowymi, jednak leki przeciwzapalne przepisywane są rzadko. Również osoby z objawami osteoporozy powinny przyjmować leki. Inne sposoby łagodzenia objawów zespołu nadmiernej ruchliwości stawów to psychoterapia i medytacja¹. W przypadku EDS czy zespołu Marfana leczenie powinno być kompleksowe i obejmować wszystkie obszary zdrowia pacjenta.