Nasze magazyny
W kwietniu tego roku upubliczniono raport z badania sprawdzającego różnice genetyczne mogące wpływać na to, jak poszczególne osoby reagują na kontakt z wirusem SARS-CoV-2. Badanie objęło 69 osób, które przeszły zakażenie bezobjawowo, 13 osób, które miały tylko pojedyncze objawy (takie jak np. utrata węchu lub smaku), 16 osób z objawami uogólnionymi, ale niewymagających hospitalizacji, oraz 49 osób, które z powodu koronawirusa trafiły do szpitala (i przed infekcją nie miały chorób współistniejących).
Analiza skupiała się na różnicach dotyczących genów HLA, czyli genów wpływających na wytwarzanie antygenów leukocytarnych. Antygeny te to białka, które ulegają ekspresji na powierzchni komórek organizmu i regulują działanie układu immunologicznego. Pomagają mu odróżniać komórki własne od obcych (patogenów), wpływają na odrzucanie przeszczepów, indywidualne reakcje na leki, a także predysponują do rozwoju chorób autoimmunologicznych (np. reumatoidalnego zapalenia stawów, cukrzycy typu 1, astmy, stwardnienia rozsianego), jeśli system odpornościowy błędnie uzna komórki własnego organizmu za obce i zacznie je atakować.
Jak geny mogą wpłynąć na przebieg COVID-19?
W wyniku analizy wykryto, że najbardziej znaczące różnice genetyczne między osobami przechodzącymi COVID-19 bezobjawowo a osobami przechodzącymi go najciężej dotyczyły genu HLA-DRB1. W pierwszej grupie pewien allel tego genu (oznaczony symbolem HLA-DRB1*04:01) występował trzy razy częściej niż w grupie pacjentów hospitalizowanych. Sugeruje to, że ta wersja tego genu może chronić przed ciężkim przebiegiem choroby. Allel, o którym mowa, ogólnie nie występuje zbyt często. Szacuje się, że w Wielkiej Brytanii ma go około 11% populacji. W badaniu stwierdzono go u 5,1% osób ciężko chorych i u 16,6% osób przechodzących zakażenie bezobjawowo.
Ponadto u osób odpornych na koronawirusa zaobserwowano bardzo rzadkie występowanie jeszcze jednego allelu tego samego genu (HLA-DRB1*01:01) – miało go jedynie 1,4% tej grupy (w całej populacji Wielkiej Brytanii odsetek ten wynosi 10%). Mogłoby to sugerować, że ta wersja genu przyczynia się do ciężkiego przebiegu COVID-19.
Największą częstotliwość występowania allelu chroniącego przed tą chorobą (ale również allelu HLA-DRB1*01:01) obserwuje się u osób pochodzących z północno-zachodniej części Europy (rośnie ona wraz z szerokością geograficzną i w miarę przybliżania się do południka 0)1.
"Podkreśla to złożoną interakcję pomiędzy środowiskiem, genetyką i chorobami. Wiemy, że niektóre geny HLA reagują na witaminę D oraz że niski poziom witaminy D stanowi czynnik ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19" – skomentował przedstawione zależności David Langton, jeden z autorów badania.
Inny naukowiec, Carlos Echevarria, podsumowuje: "Jest to ważne odkrycie, ponieważ może ono tłumaczyć, dlaczego niektórzy łapią COVID-19, ale nie chorują. Może ono doprowadzić do opracowania badania genetycznego, którego wynik będzie wskazywał, kto powinien być szczepiony w pierwszej kolejności. Na poziomie populacyjnym ważne jest, że o tym wiemy, bo choć wiele osób jest odpornych, to łapią one COVID-19, ale nie mają objawów i mogą rozprzestrzeniać wirusy"2.
Jakie są czynniki ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19?
Co ciekawe, ta sama wersja genu DRB1, która wydaje się chronić przed ciężkim przebiegiem COVID-19, przyczynia się do rozwoju takich chorób jak cukrzyca typu 1 czy reumatoidalne zapalenie stawów. Najwyraźniej jedna cecha może być zarówno dobroczynna, jak i szkodliwa. Nie oznacza to jednak, niestety, że osoby cierpiące na wymienione choroby autoimmunologiczne są chronione przed SARS-CoV-2 – wręcz przeciwnie, znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka3,4. Oczywiście geny to nie wszystko.
Stopień ciężkości COVID-19 zależy m.in. od takich czynników jak:
- wiek (ryzyko ciężkiego przebiegu choroby rośnie wraz z wiekiem),
- płeć (mężczyźni częściej chorują niż kobiety),
- BMI (indeks masy ciała – otyłość zwiększa prawdopodobieństwo hospitalizacji).
W badaniu potwierdzono, że najważniejszym czynnikiem wpływającym na przebieg choroby jest wiek pacjenta, natomiast allel HLA-DBR1*04:01 miał mniej więcej takie samo znaczenie jak płeć pacjenta.
- Langton D.J. et al., HLA, 2021 Apr 25; https://doi.org/10.1111/tan.14284
- https://www.eurekalert.org/pub_releases/2021-06/nu-gpf060421.php
- https://www.pharmaceutical-technology.com/comment/type-1-diabetes-covid-19-ripple-effects/
- https://www.rheumatologynetwork.com/view/rheumatoid-arthritis-increases-risk-of-death-from-covid-19
