Wzmacniamy układ odpornościowy

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Suplementy diety

Koenzym Q10

Suplementy diety

Kolagen UC-II®

Suplementy diety

Kurkuma BCM-95®

Suplementy diety

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Wprawdzie główną przyczyną zgonów są choroby układu sercowo-naczyniowego, jednak słabe funkcjonowanie układu odpornościowego, prowadzące m.in. do infekcji narządów klatki piersiowej i zapalenia płuc, plasuje się na trzecim miejscu (tuż za rakiem) wśród najczęstszych przyczyn śmierci osób w wieku 55-65 lat, a na czwartym - powyżej 65. r.ż. Co więcej nieprawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego wiąże się z rozwojem raka i jest główną przyczyną zgonów w przedziale wiekowym od 45 do 64 lat.

Na każdym kroku bombardowani jesteśmy artykułami prasowymi na temat obniżonej odporności - mnożą się one zwłaszcza w sezonie jesienno-zimowym, gdy mają zachęcić do szczepień przeciwko zapaleniu płuc i grypie. Niestety nawet 75% osób starszych nie wykazuje reakcji na szczepionkę, co znaczy, że ich układ immunologiczny nie wytwarza odpowiedzi obronnej skierowanej przeciwko wdzierającym się do organizmu patogenom. Co gorsza wciąż mało jest dowodów potwierdzających zarówno bezpieczeństwo, jak i skuteczność tych szczepionek, zwłaszcza u osób w wieku powyżej 65 lat¹.

Aby żyć długo i cieszyć się dobrym zdrowiem, musimy utrzymywać funkcjonowanie naszego układu odpornościowego na optymalnym poziomie. Szczególnie ważne jest zachowanie jego funkcji w starszym wieku, gdy zgodnie z naturalną tendencją zaczyna on słabnąć. Jeżeli odporność zawiedzie, nie będzie miało znaczenia to, czy wszystkie inne części naszego ciała są zdrowe - stan organizmu i tak gwałtownie się pogorszy.

Większość immunologów dokłada wszelkich starań, by być na bieżąco z najnowszymi odkryciami umożliwiającymi zrozumienie działania naszego układu odpornościowego. Poniżej przedstawiamy w skrócie wszystko, co naprawdę trzeba wiedzieć, by zachować odporność w podeszłym wieku.

Jak działa układ immunologiczny

Odporność wrodzona to pierwsza linia niespecyficznej obrony przeciwko atakom organizmów chorobotwórczych oraz zmienionych, potencjalnie szkodliwych komórek, takich jak rakowe.

Pierwsza część wrodzonego układu odpornościowego wymaga nienaruszonych barier, takich jak skóra i wewnętrzne błony wyścielające (znane jako warstwy nabłonkowe) jelit, płuc i górnych dróg oddechowych (nosa, zatok, gardła), a także wewnętrzna wyściółka pęcherza moczowego. Nienaruszone bariery zapobiegają przedostawaniu się do naszego ciała obcych organizmów i toksyn.

Błony te produkują związki obronne przenikające do sebum (lekko tłustej substancji w skórze), potu i śluzu wytwarzanego przez komórki nabłonkowe. Owe związki obronne, znane jako immunoglobuliny, produkowane są przez wyspecjalizowane komórki - głównie białe krwinki - znajdujące się wewnątrz lub w pobliżu błon barierowych.

Wydzielnicza immunoglobulina A (sIgA) wytwarzana jest przede wszystkim w jelicie cienkim. Jej produkcję u noworodków uruchamia colostrum, czyli siara (początkowe mleko matki).

Przez całe nasze życie sIgA stanowi zasadniczą część wrodzonego mechanizmu pierwszej linii obrony. Innym jego elementem są niespecyficzne krwinki białe, zwane fagocytami, które wędrują w krwiobiegu i tkankach ciała, otaczając atakujące mikroorganizmy i pochłaniając uszkodzone lub toksyczne komórki.

Jeszcze inne białe krwinki wytwarzają substancje chemiczne wywołujące stany zapalne, które przyciągają większą ilość płynących z krwią komórek obronnych, tworzących blizny a także tlenu i składników odżywczych, by wspomóc gojenie uszkodzonego obszaru. Stan zapalny jest niezwykle istotną częścią naszych procesów obronnych i naprawczych, o ile nie występuje w nadmiarze i w niewłaściwych miejscach.

Wiele z tych mechanizmów chroni nas poprzez rozpoznawanie i zabijanie komórek rakowych.

Odporność adaptacyjna

Dzięki wytwarzaniu pewnych typów krwinek białych (w tym również produkujących obronne immunoglobuliny) odporność adaptacyjna przeciwdziała specyficznym infekcjom i substancjom toksycznym. Stanowi ona również podłoże naszych reakcji alergicznych.

W odporności adaptacyjnej uczestniczą dwa typy krwinek białych, znane jako komórki T i komórki B, ale nasze organizmy nie produkują białych krwinek w nieskończoność. Leukocyty naiwne (świeżo powstałe w szpiku kostnym), które staną się komórkami T i B, są bardzo aktywne w latach naszej młodości, lecz tracą liczebność w miarę jak się starzejemy, gdyż ich produkcja zwalnia.

Komórki B wytwarzają immunoglobuliny zwane przeciwciałami - struktury białkowe, które odpowiadają określonym układom cząsteczek na powierzchni bakterii, wirusów czy innych atakujących organizmów lub toksyn. Te konkretne kształty cząsteczek na ich błonach komórkowych noszą nazwę antygenów. Przeciwciała wiążą się z antygenami i powodują uszkodzenie błony komórkowej intruza lub przyciągają inne białe krwinki, takie jak niektóre komórki T, by go otoczyć.

Komórki T, których nazwa pochodzi od miejsca ich produkcji - grasicy (łac. thymus) - są rozpoznawane przez konkretną konfigurację powierzchni komórkowej, zwaną receptorem komórek T. Pełnią wiele różnych funkcji, m.in.:

• pomagają innym elementom układu immunologicznego (komórki Th - pomocnicze),
• bezpośrednio atakują komórki rakowe (cytotoksyczne komórki NK - naturalni zabójcy, ang. natural killer),
• regulują równowagę, dzięki czemu odpowiedź obronna na wrogiego "najeźdźcę" nie jest nadmiernie agresywna,
• odgrywają rolę komórek pamięci immunologicznej (patrz niżej).

Idąc przez życie, napotykamy rosnącą ilość obcych organizmów. Zamiast utrzymywać wielkie armie komórek T i B, wytwarzamy komórki pamięci immunologicznej. Komórki te "zapamiętują" poszczególne antygeny i gdy ponownie mamy z nimi kontakt, wysyłają chemicznych posłańców do leukocytów naiwnych, by uruchomiły one produkcję odpowiednich przeciwciał.

Dlaczego układ immunologiczny słabnie z wiekiem

Senescencja (starzenie) to termin odnoszący się do komórek starych i nieprawidłowo funkcjonujących, a immunosenescencja oznacza stopniowe pogarszanie się stanu komórek odpornościowych, które sprawia, że starzejący się organizm ma mniejsze zdolności zwalczania infekcji, zachowywania odporności wrodzonej i adaptacyjnej oraz rozpoznawania i unieszkodliwiania uszkodzonych, rakowych lub w inny sposób dysfunkcyjnych komórek.

Nabłonek ściany jelita (część układu odporności wrodzonej) wciąż toczy walkę, odpierając tryliony bakterii jelitowych, tak jak skóra chroniąca nas przed infekcjami i toksynami chemicznymi, które codziennie lądują na niej tysiącami. Ale gdy bariery te zaczynają zawodzić, następuje przeciążenie układu odporności wtórnej, nabytej. Krwinki białe otaczające patogeny i zmienione (rakowe) komórki również tracą część swych mechanizmów sterujących, na skutek czego obniża się prawidłowa dotychczas produkcja czynników obronnych i regulujących stany zapalne (cytokin, czyli białkowych posłańców).

Przez całe życie układ immunologiczny gromadzi komórki pamięci i nieustannie zwalcza infekcje, które atakują nas każdego dnia. Mając kontakt z coraz to nowymi mikroorganizmami i toksynami, produkujemy coraz więcej komórek pamięci. Oznacza to, że nasza rezerwa leukocytów naiwnych z czasem zamienia się w komórki pamięci, aż w końcu pozostaje ich zbyt mało, by wywołać wystarczającą odpowiedź komórek T lub B na nową infekcję. Można powiedzieć, że mamy zbyt wielu generałów, a za mało szeregowych żołnierzy.

Nadchodzi wreszcie moment, w którym nasza "gospodarka" immunologiczna odnotowuje brak odpowiedzi i wyciąga z tego wniosek, że istniejące krwinki białe są nieskuteczne, w wyniku czego ulegają one rozkładowi. Wiąże się to również z utratą komórek pamięci, co pozostawia nas bezbronnymi wobec infekcji, z którymi wcześniej świetnie sobie radziliśmy.

Dlatego właśnie gdy przybywa nam lat, zdarza się, że pomimo "dożywotniej" odporności, np. na ospę wietrzną, nagle chorujemy na półpasiec lub też zanika nasza długoletnia obrona przed wirusami wywołującymi grypę, na skutek czego choroba ta staje się znacznie bardziej niebezpieczna.

Innym istotnym aspektem starzenia jest narażenie na kontakt z wirusami, które generalnie nie są niebezpieczne, lecz potrafią przedostawać się do wnętrza komórek, co oznacza, że są niewidoczne dla układu immunologicznego. Wirusy te nie są szczególnie agresywne i pozostają w uśpieniu, a wewnątrzkomórkowe mechanizmy obronne utrzymują ich tempo replikacji na bardzo niskim poziomie.

Jednakże gdy organizm starzeje się, wirusy takie mogą nagle namnożyć się, korzystając z zaniku obrony wewnątrzkomórkowej, i pokonać układ immunologiczny, włącznie z obroną przeciwnowotworową. Do najważniejszych antagonistów tego typu należą:

• herpeswirusy,
• cytomegalowirus (CMV),
• wirus Epsteina-Barr (EBV) wywołujący mononukleozę zakaźną,
• prątki (Mycobacterium).

W miarę starzenia układ immunologiczny koncentruje się zbyt mocno na tych uporczywych mikroorganizmach wewnątrzkomórkowych, przez co ma mniejszą skuteczność atakowania nowych intruzów. Zmniejsza się również jego zdolność rozpoznawania nowych infekcji, ponieważ trwałe infekcje wywołują zmiany złożonych mechanizmów odpornościowych. Wszystko to składa się na obniżenie jakości funkcjonowania naszego układu immunologicznego wraz z upływem lat.

Jak odwrócić ten proces?

Styl życia wywiera pozytywny lub negatywny wpływ na wszystkie narządy i układy organizmu, lecz system odporności reaguje szczególnie gwałtownie i dotkliwie na nasze złe nawyki i niedobory żywieniowe. Z drugiej strony bardzo pozytywnie i skutecznie wpływają na niego zdrowy tryb życia i właściwa suplementacja.

Tak więc poza unikaniem - o ile to tylko możliwe - toksyn i alergenów w naszym środowisku, mamy jeszcze wiele innych sposobów na zachowanie "młodości" układu immunologicznego. Ilość spożywanych składników mineralnych, przeciwutleniaczy i niezbędnych kwasów tłuszczowych decyduje o zdrowiu naszego układu odpornościowego i mechanizmów obronnych na poziomie genetycznym i komórkowym, a w szczególności o poziomie stanów zapalnych w organizmie.

Jedz kolorowo. Staraj się spożywać dużo różnorodnych warzyw w wielu kolorach (czerwonym, ciemnozielonym, pomarańczowym itp.) Produkty z grupy Allium (cebula, czosnek, por, szczypiorek, szalotka) wpływają na poziom czynnika martwicy nowotworów (TNF-a) - jednej z najważniejszych substancji prozapalnych wytwarzanych przez organizm - co sprawia, że aktywność białych krwinek w układzie immunologicznym nie jest ani zbyt słaba, ani zbyt mocna i produkują one odpowiednią ilość immunoglobulin.

Optymalny poziom białka interleukiny (IL-6) zapewni właściwy zasięg i intensywność procesów zapalnych oraz odpowiedzi krwinek białych. Pozytywny wpływ na IL-6 wywiera spożywanie oleju z ryb, owoców i warzyw, witamin A i C oraz cynku, natomiast negatywny - duże spożycie węglowodanów, a szczególnie cukrów rafinowanych.

Codziennie złap zadyszkę. W badaniu śledzącym losy 1 200 par bliźniąt stwierdzono, że osoby uprawiające umiarkowane lub zaawansowane ćwiczenia fizyczne przez 180 min tygodniowo mogą wykazać się wiekiem fizycznym nawet o 9 lat niższym niż ich wiek rzeczywisty². Ćwiczenia fizyczne mogą również dopomóc w podniesieniu skuteczności układu immunologicznego poprzez:

• zwiększenie produkcji komórek T,
• zredukowanie nadmiernych ilości substancji prozapalnych, takich jak cytokiny,
• podniesienie aktywności fagocytarnej (białych krwinek otaczających ciała obce),
• wspieranie prawidłowej aktywności komórek NK (naturalnych zabójców),
• zwiększanie długości telomerów w krwinkach białych,
• opóźnianie nadejścia immunosenescencji³.

Także osoby, którym nie dokuczają choroby serca i tętnic ani inne schorzenia, odniosą korzyści z ćwiczeń fizycznych. Osobiście zgadzam się z badaniami dowodzącymi, że dla uzyskania największych korzyści mężczyźni w wieku powyżej 40 lat powinni dążyć do tego, by uprawiać umiarkowane lub intensywne ćwiczenia fizyczne (takie jak szybki marsz, średnio intensywne pływanie lub jogging) przez 30 min dziennie 6 dni w tygodniu, a w młodszym wieku - o 15-30 min/dzień dłużej⁴.

Nieco odmienne wnioski przyniosło trwające 8 lat badanie ponad 400 tys. mężczyzn i kobiet z Tajwanu. Artykuł opublikowany w jednym z najbardziej prestiżowych czasopism medycznych sugerował, że już ćwiczenia o niskiej intensywności, uprawiane zaledwie przez 15 min dziennie lub 90 min tygodniowo mogą wydłużyć przewidywany okres życia o 3 lata⁵.

Optymalnej częstotliwości ćwiczeń dla kobiet poświęcono wyraźnie mniej badań, a zalecenia wykazują większą rozbieżność, lecz standardem pozostaje 30 min, choć liczbę treningów można zmniejszyć do 4 dni w tygodniu i wypełnić je ćwiczeniami z podnoszeniem obciążeń (w pozycji stojącej, w odróżnieniu od pływania, wioślarstwa czy ćwiczeń na podłodze).

Jak wykazały testy, osoby korzystające z mechanicznej bieżni potrzebują tylko ok. 10 min, by osiągnąć maksymalny poziom wysiłku sercowo-płucnego⁶, a to sugeruje, że wszystko, co zrobimy ponad to przyniesie prawdopodobnie korzyści naszemu zdrowiu. W kategoriach ćwiczeń aerobowych oznacza to, że korzystny efekt przynosi wysiłek powyżej 20 min aż do punktu wyczerpania, gdy nie jesteśmy już w stanie wykonać kolejnego kroku.

Dla budowy mięśni - ważnego elementu optymalnej sprawności fizycznej - najlepiej stosować krótkie serie 8 powtórzeń wykonywane po 8 razy, przy czym cały trening powinien trwać krócej niż 45 min.

Po upływie tego czasu organizm może zacząć uwalniać znaczne ilości kortyzolu - hormonu stresu - który powoduje wręcz rozpad mięśni, gdyż ma przeciwne do anabolicznego działanie kataboliczne, niwecząc w ten sposób korzyści płynące z treningu.

Najlepszy program suplementacji podtrzymującej odporność

Poszczególne elementy układu odpornościowego - skóra i nabłonkowe powłoki ciała, wydzieliny, immunoglobuliny produkowane przez krwinki białe (komórki typu B) oraz odporność nabyta, włącznie ze specyficznymi komórkami przeciwrakowymi, takimi jak komórki NK - są uzależnione od szerokiej gamy składników mineralnych, witamin i innych substancji odżywczych. Jeżeli jesteś zdrowy, ale pragniesz chronić i wspomagać swój układ immunologiczny, bierz:

• multiwitaminę o szerokim spektrum - wybierz taką, która jest bogata w przeciwutleniacze, zwłaszcza witaminy A i C;
• multiminerały o szerokim spektrum - przyjmuj je 2 razy dziennie wraz z multiwitaminą, ponieważ większość składników mineralnych odgrywa rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego;
• omega-6 i omega-3 - przyjmowanie ich w stosunku 4:1 wydaje się być najlepszym połączeniem dla regulowania odpowiedzi zapalnej, lecz jeśli stan zapalny już istnieje, lekarz może podwyższyć poziom omega-3, zalecając oleje rybne, np. olej z kryla;
• aminokwasy o rozgałęzionych łańcuchach (BCAA) - liczne aminokwasy stanowią budulec białek, grając w ten sposób zasadniczą rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu immunologicznego.

Aminokwasy BCAA są niezbędne dla właściwego reagowania limfocytów (białych krwinek), a ich niedobór powoduje upośledzenie układu odpornościowego, szczególnie jego zdolności do zwalczania ataków mikroorganizmów⁷. Aminokwasy BCAA podawane dożylnie poprawiają odporność pacjentów cierpiących na infekcje i podnoszą odporność osób po operacjach chirurgicznych. Białko z serwatki jest bogatym źródłem BCAA ze względu na zawartość leucyny, izoleucyny i waliny i może być przyjmowane w przypadku trudnego gojenia. Warto dodawać je codziennie do koktajli.

Zaawansowany program dr. Sharmy

Osoby z dysfunkcją układu immunologicznego lub podatne na infekcje, a także te powyżej 65. r.ż., powinny rozważyć dodatek poniższych suplementów, uprzednio omawiając ich stosowanie z lekarzem. Wszystkie składniki odżywcze z programu podtrzymującego odporność (wymienione powyżej) plus poniższe składniki należy przyjmować 2 razy dziennie. Mają one bezpośredni wpływ na funkcjonowanie białych krwinek.

Składniki odżywcze wpływające na TNF-α:

• n-acetylocysteina,
• zielona herbata w postaci napoju lub kapsułek,
• probiotyki dla utrzymania właściwego składu flory jelitowej (sprzyjają również produkcji sIgA i zapobiegają uszkodzeniu nabłonka jelit),
• l-karnityna, glutamina/glutaminian, oczyszczony wyciąg z grasicy.

Składniki odżywcze wpływające na aktywność prozapalną interleukiny (IL-6):

• żeń-szeń,
• oligomeryczne proantocyjanidyny (OPC) - silne przeciwutleniacze występujące w korze sosnowej i ekstraktach z pestek winogron,
• koenzym Q₁₀.