Rehabilitacja przedsionkowa - ćwiczenia na zawroty głowy

Jakie są konsekwencje przewlekłych zawrotów głowy?

Dla niektórych zawroty głowy to tylko sporadycznie występująca dolegliwość, ale w przypadku wielu osób ma ona charakter przewlekły i może być przyczyną problemów zdrowotnych, takich jak depresja, a także zmęczenia i trudności z chodzeniem czy prowadzeniem samochodu. Co gorsza, upadki spowodowane zawrotami głowy lub utratą równowagi stanowią główną przyczynę niepełnosprawności – i śmierci – osób w podeszłym wieku.

Niektórzy sądzą, że po prostu muszą żyć z zawrotami głowy i ograniczają aktywność fizyczną z obawy przed upadkiem. Albo sięgają po leki, takie jak meklizyna czy diazepam, ale doświadczają efektów ubocznych, do których zalicza się nieostre widzenie i senność. Jest to jednak złe podejście do problemu.

Zaburzenia równowagi — przyczyny

W uchu wewnętrznym znajdują się niezwykle ważne struktury odpowiedzialne za zmysł równowagi. Ale to mózg, łącząc informacje pochodzące z ucha wewnętrznego, oczu, stawów i mięśni, zawiaduje postawą ciała i utrzymaniem równowagi.

Zaburzenia równowagi obejmują łagodne położeniowe zawroty głowy, charakteryzujące się krótkimi epizodami poczucia wirowania, zwykle wywoływanego przez określone zmiany pozycji głowy oraz chorobę Ménière’a, w której zawrotom głowy towarzyszą szumy uszne lub utrata słyszenia.

Inne przyczyny zaburzeń równowagi to:

• starzenie się,
• uszkodzenie mózgu,
• nerwiak nerwu słuchowego (łagodny guz na nerwie prowadzącym z ucha wewnętrznego do mózgu),
• udar,
• infekcja ucha,
• przyjmowanie niektórych leków, w tym stosowanych w chemioterapii i pewnych antybiotyków, a także środków moczopędnych.

Zaburzenia równowagi — objawy

Jeśli cierpisz na niewyjaśnione zawroty głowy lub masz problemy z utrzymaniem równowagi, zgłoś się do lekarza na kompleksowe badanie, by ustalić, czy przyczyna tych zaburzeń na pewno ma związek z dysfunkcją ucha środkowego, czy trzeba jej szukać gdzie indziej.

Przygotuj się do szczegółowego opisania objawów i wyjaśnienia, kiedy się one nasilają – na przykład przy pochylaniu się, podczas jazdy samochodem lub przy obracaniu głowy.

W rozmowie z lekarzem na temat objawów staraj się rozróżniać:

• poczucie dezorientacji
• uczucie słabości (występujące np. przed omdleniem)
• brak równowagi (spowodowany niestabilnością lub dezorientacją przestrzenną) 
• zawroty głowy (uczucie wirowania)

Inne ewentualne objawy zaburzeń równowagi:

• przemęczenie oczu,
• bóle głowy,
• problemy z koncentracją lub czytaniem,
• mdłości,
• zmęczenie fizyczne,
• trudności z chodzeniem,
• upadki,
• objawom tym mogą towarzyszyć zawroty głowy.

Zaburzenia równowagi — diagnostyka 

Aby wdrożyć właściwe leczenie, lekarz oprócz oceny objawów może przeprowadzić również inne badania, takie jak np. elektronystagmografia (ENG), która sprawdza ruchy gałek ocznych, lub badanie z wykorzystaniem fotela obrotowego, pomocne w stwierdzeniu, czy przyczyną zawrotów głowy jest problem z uchem wewnętrznym lub układem nerwowym.

Na czym ono polega? Pacjent siada na skomputeryzowanym fotelu i zakłada gogle na podczerwień, które monitorują ruchy jego oczu. Wykonuje się również badanie słuchu lub rezonans magnetyczny. Jeśli okaże się, że w twoim przypadku doszło do dysfunkcji narządu równowagi, rehabilitacja (VRT) może ci pomóc.

Leczenie zawrotów głowy — rehabilitacja przedsionkowa

Przyczynę zawrotów głowy może usunąć pewna forma fizjoterapii – rehabilitacja przedsionkowa (ang. vestibular rehabilitation therapy – VRT), nazywana w Polsce także rehabilitacją zaburzeń narządu równowagi, która przynosi długotrwałą ulgę i jest równie skuteczna jak leki, ale nie powoduje skutków ubocznych.

Rehabilitacja przedsionkowa składa się z trzech głównych rodzajów ćwiczeń:

• habituacyjnych
• stabilizujących spojrzenie 
• poprawiających równowagę

Konkretne ćwiczenia dostosowuje się do potrzeb danego pacjenta. Chodzi w nich m.in. o to, by głowa, kark lub całe ciało znalazły się na krótko w określonych pozycjach, co jest wyzwaniem, jeśli chodzi o zachowanie równowagi.

Na czym polegają ćwiczenia rehabilitacji przedsionkowej?

Ćwiczenia habituacyjne na zawroty głowy 

Habituacja zmniejsza zawroty głowy poprzez powtarzanie konkretnych ruchów lub kontakt z bodźcami wzrokowymi, które te zawroty u pacjenta powodują. Jako że ćwiczenia te mają na celu wywołanie reakcji towarzyszących zawrotom głowy, większość osób początkowo czuje się gorzej. Jednak z czasem mózg "uczy się" ignorować szkodliwe bodźce, więc objawy stają się mniej dokuczliwe.

Ćwiczenia habituacyjne są najlepsze dla osób, które doświadczają zawrotów głowy podczas:

• przemieszczania się
• wykonywania szybkich ruchów głową
• zmiany pozycji głowy

Ćwiczenia stabilizujące spojrzenie w rehabilitacji przedsionkowej

Są najlepsze dla osób, które doświadczają nieostrego lub podwójnego widzenia, trudności ze skupianiem wzroku i zaburzeń widzenia związanych z ruchem głowy. Ćwiczenia te poprawiają kontrolę i koordynację ruchów gałek ocznych.

Trening równowagi a zawroty głowy

Z reguły uwzględniam ćwiczenia równowagi w planie rehabilitacji wszystkich moich pacjentów, bez względu na to, jakie mają objawy, by mogli poprawić swoją stabilność i zwiększyć bezpieczeństwo poruszania się.

Rehabilitacja przedsionkowa może także obejmować pewne ćwiczenia wzmacniające, rozciągające lub aerobowe, ponieważ osoby z dysfunkcją narządu równowagi często są mniej aktywne i prowadzą siedzący tryb życia, co może prowadzić do zmniejszenia wytrzymałości, siły mięśni i giętkości.

Rehabilitacja przedsionkowa — jak wygląda typowa rehabilitacja?

VRT to wyspecjalizowana forma fizjoterapii, która pomaga w wypracowaniu nowych sposobów koordynowania sygnałów z mózgu, ucha wewnętrznego i oczu, by pacjenci czuli się lepiej i mogli powrócić do normalnej aktywności.

Niezależnie od tego, czy głównym symptomem są zawroty głowy, czy problemy z równowagą, typowy program obejmuje pracę z fizjoterapeutą raz lub dwa razy w tygodniu przez 6 do 12 tygodni oraz codzienne ćwiczenia do wykonywania samodzielnie w domu. Gdy objawy ustąpią, ćwiczy się rzadziej, tylko dla podtrzymania efektu terapeutycznego.

Jak wybrać odpowiedniego fizjoterapeutę?

Choć wszyscy fizjoterapeuci przechodzą szkolenie w zakresie leczenia pacjentów z zawrotami głowy, najlepiej poszukać takiego, który jest specjalistą klinicznym w dziedzinie neurologii, odbył rezydenturę z neurologicznej fizjoterapii lub przeszedł zaawansowane szkolenie w zakresie terapii zaburzeń równowagi. Dobrą alternatywą jest fizjoterapeuta, który regularnie zajmuje się VRT.