Nasze magazyny
Choroba rekreacyjna, znana również jako "leisure sickness", to zjawisko, które może dotknąć wielu z nas podczas oczekiwanego i zasłużonego urlopu. Zamiast odczuwać relaks i regenerować ciało i umysł, niektórzy doświadczają nieprzyjemnych objawów chorobowych, które wpływają na ich zdolność do cieszenia się wolnym czasem.
Termin "leisure sickness" wprowadzili w 2002 r. holenderscy psychologowie Ad Vingerhoets i Maaike van Huijgevoort, opisując stan, w którym objawy chorobowe pojawiają się w momencie rozpoczęcia urlopu lub weekendu. Objawy te mogą obejmować grypę, bóle głowy, osłabienie czy infekcje dróg oddechowych. Paradoksalne jest to, że organizm reaguje na odpoczynek w taki sposób, ponieważ to właśnie w czasie urlopu powinniśmy doświadczać regeneracji i wzmacniania naszej odporności.
Przyczyny "choroby rekreacyjnej" nie są jeszcze w pełni poznane, ale jedną z teorii jest tzw. "stres adaptacyjny", wynikający z nagłej zmiany trybu życia i otoczenia, jaką jest urlop. Nasz organizm przyzwyczaja się do określonych warunków w miejscu pracy, a zmiana otoczenia może spowodować pewną dezorientację i zaburzenia równowagi. Dodatkowo, stres związany z przygotowaniami do urlopu i oczekiwaniami związane z jego przebiegiem mogą również wpływać na naszą odporność.
Statystyki dotyczące choroby podczas urlopu są zaskakujące. Według badań przeprowadzonych przez naukowców z Tilburg University, zjawisko to dotyka od 2,7% do 3,6% populacji, w zależności od płci i typu wolnego czasu (weekendy czy wakacje). Można jednak zrobić kilka rzeczy, by urlop wykorzystać w pełni, a nie spędzać go na bieganiu po aptekach i narzekaniu na złe samopoczucie. Co robić?
- Użyj wizualizacji, aby uwolnić się od stresu. Wyobraź sobie, że "pakujesz" wszystkie swoje obawy związane z pracą w pudełko lub walizkę, zamykasz to pudełko na klucz i wyrzucasz klucz. Skup się na tym, aby umysł uznał stres związany z pracą i codziennymi kłopotami za absolutnie niedostępny.
- Spróbuj zmienić swoje podejście do czasu wolnego. Ponieważ choroba rekreacyjna często wynika z potrzeby bycia produktywnym w sensie pracy, ważne jest, aby przypomnieć sobie, że potrzebujesz odpocząć, zasługujesz na to i zwyczajnie Ci się to należy. By nauczyć się odpoczywać, najpierw musisz dać sobie do tego prawo. Jeśli jesteś typem osoby, która czuje się źle, nie będąc w pracy, przypomnij sobie, że "będziesz o wiele bardziej produktywny i zdrowszy po powrocie do pracy, jeśli pozwolisz sobie na odpoczynek i odnowę biologiczną". Potraktuj urlop jako inwestycję w kreatywność i efektywność.
- Trzymaj się z dala od swoich elektronicznych urządzeń służbowych, kiedy nie jesteś w pracy. "Jeśli Twoim celem jest prawdziwe zregenerowanie i relaks, to zabranie ze sobą laptopa lub ciągłe sprawdzanie poczty służbowej będzie Ci w tym po prostu przeszkadzać", mówi psychoterapeutka Alison Stone. Radzi, by stanowczo swój komputer służbowy zostawić w domu na czas urlopu, by korzystanie z niego było zupełnie poza zasięgiem możliwości. Telefon jak najczęściej podczas wakacji ustawiaj na tryb samolotowy - niech Cię nie kusi sprawdzanie firmowej korespondencji.
- Miej plan na swoje dni wolne. Jeśli Twoja choroba rekreacyjna wynika de facto z braku produktywności, psycholog Selena Snow, sugeruje bardziej zorganizowane podejście do wakacji - na przykład planowanie wędrówki, śniadania, lunchu, kolacji czy innych wyjść. "Niestrukturyzowany czas wakacji może sprawić, że ludzie będą niepewni, zagubieni i przepełnieni wątpliwościami, czy wykorzystują swoje dni wolne w wystarczająco dobry sposób", mówi Dr Snow. Więc jeśli robisz coś, co uważasz za produktywne poza pracą, jest mniejsza szansa, że odczujesz skutki choroby rekreacyjnej.
- Stopniowo zmniejszaj tempo. Zamiast nagle przechodzić z intensywnego tempa pracy na całkowitą bezczynność, spróbuj stopniowo redukować obowiązki w okresie poprzedzającym urlop. Pozwoli to organizmowi na stopniowe dostosowanie się i zmniejszy ryzyko nagłych zmian, które mogą wywołać "chorobę rekreacyjną".
- Upewnij się, że jesteś odpowiednio wypoczęty przed rozpoczęciem urlopu. Zadbaj o odpowiedni sen, zdrową dietę i regularną aktywność fizyczną już na kilka dni przed rozpoczęciem urlopu. To pomoże Ci zredukować stres i wzmocnić swoją odporność.
- Zrelaksuj się już na samym początku urlopu. Zamiast natychmiast angażować się w intensywne aktywności rekreacyjne, już pierwszego dnia planować morderczy tour po muzeach albo intensywny trekking, zwolnij. Pozwól sobie na 2 dni relaksu i odprężenia. Skorzystaj z tego czasu, aby odzyskać równowagę i przygotować się do pełnego korzystania z wakacyjnego wypoczynku.
- Pozostań aktywny fizycznie. Regularna aktywność fizyczna ma nie tylko korzystny wpływ na nasze zdrowie, ale także wzmacnia naszą odporność. Nie zapominaj o ruchu również w trakcie urlopu. Spaceruj, pływaj, uprawiaj sporty, które lubisz. To pomoże utrzymać dobrą kondycję i zmniejszyć ryzyko zachorowania.
- Zwróć uwagę na swoje emocje. Niezaprzeczalny stres związany z pracą i codziennym życiem może wpływać na naszą odporność. Urlop to doskonały czas, aby zająć się swoimi emocjami i zrelaksować się mentalnie. Praktyki takie jak medytacja, joga czy czytanie mogą pomóc w redukcji stresu i wzmocnieniu odporności.
- Unikaj nadmiernego obciążenia harmonogramem. Urlop powinien być czasem spędzonym na odpoczynku i relaksie, a nie na wykonywaniu wielu planów i obowiązków. Zaplanuj swój czas w sposób umiarkowany, aby zapewnić sobie wystarczającą ilość wolnego czasu i regeneracji. Pamiętaj, że urlop nie służy temu, by odhaczyć kolejne atrakcje w okolicy, a temu, by się zregenerować. To ty decydujesz, co Cię odpręża - i tego się słuchaj.
- Skup się na pozytywnych aspektach. Podczas urlopu skoncentruj się na pozytywnych aspektach swojego życia, rodzinie, przyjaciołach i przyjemnościach. Zwracaj uwagę na to, co Ci się podoba na urlopie, a nie na to, co Ci przeszkadza. Zamiast np. narzekać na niesmaczne posiłki, spróbuj cieszyć się pełnym słońcem. Doceniaj to, co jest, a nie użalaj się nad tym, czego brakuje. W ten sposób zredukujesz stres i zwiększysz swoją odporność na negatywne skutki "choroby rekreacyjnej".
Ile powinien trwać urlop, by naprawdę wypocząć?
W ramach ostatnich badań naukowcy zebrali dane od ponad 300 dorosłych Australijczyków w ciągu 13 miesięcy. Okazało się, że wyjazdy, które trwały 1-2 tygodnie, przyniosły uczestnikom najkorzystniejsze zmiany zachowania. Średnio podczas urlopu spali oni o 21 minut dłużej, a przebywali w pozycji siedzącej o 29 minut krócej niż podczas tygodnia pracy. Według współautora badania dr Ty Fergusona, pracownika naukowego na Uniwersytecie Australii Południowej, tydzień lub dwa wakacji to wystarczająco długo, aby człowiek mógł wdrożyć nową, zdrową rutynę w sposobie spędzania czasu.
Ale to nie oznacza, że krótsze urlopy nie mają sensu! Wręcz przeciwnie. Małe badania pokazały, że najważniejsza jest liczba epizodów wakacyjnych. Lepiej brać krótkie urlopy, ale częściej i regularnie, niż jeden wielki urlop w ciągu roku. "Jeśli myjesz zęby codziennie przez dwie minuty, szanse na rozwój próchnicy są znacznie mniejsze niż w przypadku mycia zębów tylko raz w roku przez długi czas" – przekonuje Dr Bryce Hruska, adiunkt zdrowia publicznego w Falk College of Sport and Human Dynamics na Uniwersytecie Syracuse i współautor badań.
To ma sens także w kontekście choroby rekreacyjnej. Wielki, długi urlop, na który czekasz cały rok, może się okazać bardzo stresujący, bo wiążesz z nim mnóstwo oczekiwań i traktujesz jako jedyną szansę na odpoczynek. System odpornościowy pod wpływem napięcia osłabia się, a to prosta droga do infekcji podczas wakacji. Może zatem kilka dni urlopu, poświęconego na mikrowycieczki i zwykłe lenistwo, sprawdzi się lepiej niż jedna wielka doroczna wyprawa, która skończy się przeziębieniem?
- https://www.wellandgood.com/leisure-sickness/
- https://www.verywellhealth.com/why-are-vacations-healthy-7504200
- Hruska B, Pressman SD, Bendinskas K, Gump BB. Vacation frequency is associated with metabolic syndrome and symptoms. Psychol Health. 2020;35(1):1-15. doi:10.1080/08870446.2019.1628962
- Ferguson T, Curtis R, Fraysse F, et al. How do 24-h movement behaviours change during and after vacation? A cohort study. Int J Behav Nutr Phys Act. 2023;20(1):24. doi:10.1186/s12966-023-01416-2
