Czym są peptydy i jakie jest ich terapeutyczne zastosowanie?

Czym są peptydy?

Biorąc pod uwagę fakt, że białka są bu­dulcem organizmu, a peptydy budul­cem białek, to trzeba jasno powiedzieć, iż mimo niewielkiego rozmiaru peptydy to potężna siła. Do tej pory naukowcy odkryli, że ludzkie ciało wytwarza w określonych celach ponad 7 tys. różnych peptydów.

Wspomagają one wszystkie procesy zachodzące w organizmie – od replikacji DNA po podniecenie seksualne, od podziału komórek po mechanizmy poznawcze. Nastrój, pamięć, masa mięśniowa, funkcja mito­chondriów, aktywność metaboliczna, starzenie się i długowieczność – wystarczy wymienić jakiś aspekt fizjologiczny, a znajdzie się w akcji peptydy. 

Peptydy – krótkie łańcuchy aminokwasów (związków organicznych) połączone wiązaniami peptydowymi (rodzajem wiązań chemicznych) – odgrywają kluczowe role w całym organizmie, np. w sygnalizacji komórkowej, aktywności en­zymów i hormonów oraz regulacji układu odpor­nościowego. Najprostsze peptydy to dwupeptydy zawierające tylko 2 aminokwasy, a następnie tripeptydy (3 aminokwasy) itd.

Jeśli łańcuch pepty­dowy zawiera więcej niż 50 aminokwasów, nazywa się go białkiem, jeśli mniej niż 20 – oligopeptydem. Polipeptydy zawierają 10-100 aminokwasów. 

Jak działają peptydy?

Epigenetycznie peptydy działają przez włączanie i wyłączanie ekspresji genów. Biorą udział w set­kach procesów regeneracyjnych w organizmie. A ponieważ składają się z krótkich łańcuchów aminokwasów, mogą łatwo łączyć się z miej­scowymi receptorami na powierzchni komórek, więc są kluczowe dla komunikacji komórkowej. 

Peptydy regulują większość znanych procesów i układów w organizmie w sposób specyficzny dla tkanek i komórek. Nie mają tendencji do toksycznej akumulacji ze względu na krótki okres połowicz­nego rozpadu. Porównajmy to z niektórymi suple­mentami diety, takimi jak witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, które mogą gromadzić się w organi­zmie i prowadzić do toksyczności i szkodliwych działań niepożądanych – wskazuje Archibald. 

W porównaniu z lekami i hormonami – mówi Archibald – peptydy są zazwyczaj bardziej se­lektywne. A ponieważ trafiają do konkretnych miejscowych receptorów komórkowych skutecz­niej niż medykamenty czy suplementy diety, mają bardzo mało działań niepożądanych.

Nie uruchamiają alarmu immunologicznego ani reak­cji histaminowej. A jako leki można je podawać w dawkach nawet do 100 razy wyższych bez żadnych znanych działań niepożądanych, co jest niespotykane. Liczba suplementów diety, którą trzeba by przyjąć, aby dorównać mocy i skuteczno­ści peptydów, mogłaby być nie do pokonania pod względem kosztów i objętości – twierdzi Archibald. 

Wielość peptydów 

Peptydy endogenne powstają w ludzkim ciele i utrzymują jego naturalną równowagę biochemicz­ną. Mogą działać jako uwalniane z układu dokrew­nego hormony przez regulację procesów rozrod­czych i wspomaganie równowagi metabolizmu. Insulina jest endogennym peptydem, który pomaga regulować ilość glukozy w komórkach i krwi. 

Peptydy penetrujące komórki przenoszą cząstecz­ki białek i kwasów nukleinowych przez barierę błony komórkowej. Krótkołańcuchowe peptydy sygnałowe transportują informacje dotyczące wy­dzielania i reprodukcji białek oraz kierowania nimi w całym organizmie. Polipeptydy przeciwdrobno­ustrojowe zwalczają patogeny w ciele. I wreszcie neuropeptydy, takie jak oksytocyna, odgrywają rolę w aktywności mózgu i procesach behawioralnych.

Peptydy naturalne pochodzą od zwierząt, ro­ślin i mikroorganizmów. Dynorfiny to np. klasa peptydów opioidowych, które po raz pierwszy wyizolowano ze świńskiej przysadki mózgowej, ale wytwarza je również organizm człowieka. Podobnie jak endorfiny są one neuroprzekaź­nikami inhibicyjnymi, które łagodzą ból. 

Peptydy z jadu węża to nieenzymatyczne po­lipeptydy, które mają różne funkcje farmakolo­giczne i odmienną bioaktywność. Są przydatne w leczeniu wielu schorzeń – od cukrzycy po cho­roby serca i przewlekły ból. Peptydy pochodze­nia roślinnego, takie jak cyklotydy z kawowca, mają działanie przeciwdrobnoustrojowe. Grzyby produkują cyklosporynę A o właściwościach im­munosupresyjnych. Bakteriocyny wytwarzane przez bakterie są przydatne w leczeniu infekcji. 

Peptydy syntetyczne, nazywane również peptydo­wymi środkami terapeutycznymi, powstają w labo­ratoriach. Mogą być projektowane tak, aby naśla­dowały peptydy endogenne i naturalne bądź miały nowe sekwencje aminokwasów i struktury przezna­czone do bardzo indywidualnych celów, takich jak np. ukierunkowanie na jeden rodzaj miejscowego receptora i uzyskanie jednego określonego efektu.

Granica między peptydami syntetycznymi i niesyntetycznymi dotyczy bardziej struktury niż prze­znaczenia. Możemy robić wszystko w określonym celu, ale struktura jest naturalna. Peptydy terapeutyczne wyglądają jak naturalne hormony. Mogą nie być identyczne, ale struk­turalnie są tak podobne do tych endogennych, że organizm na nie nie reaguje. I z tego powodu nie ma działań niepożądanych.

Jednak ponieważ syntetyczny peptyd nie wygląda dokładnie tak jak naturalna cząsteczka, można go opatentować. To nowa molekuła, ale jest to „ana­log peptydu”, który jest analogiczny do endogennej wersji – wyjaśnia dr Chris Maclay, dyrektor medyczny firmy MedBridge Global w Charlot­te w Karolinie Północnej w USA. Jego prywatna praktyka koncentruje się na medycynie funkcjonalnej, przeciwstarzeniowej i regenera­cyjnej (maclaymedical.com.au).

Endogenne ludzkie peptydy są całkowicie bezpieczne nawet w wysokich dawkach. Te terapeu­tyczne/syntetyczne, ze względu na analogiczną strukturę, również są stosunkowo bezpieczne, a przy­najmniej tak twierdzą specjaliści. Z punktu widzenia literatury klinicznej, po rozważaniu tej kwe­stii, udowodniono wysoki poziom bezpieczeństwa.

Nie miałem ani jednego pacjenta, u którego wystą­piła zagrażająca życiu reakcja. I na palcach jednej ręki mogę policzyć tych, których zmartwiła odpowiedź organizmu, np. lekkie uderzenie gorąca po zastrzyku, które jest właściwie częścią odpowiedniego mechanizmu działania, podobnie jak lekkie zmęczenie – tłumaczy dr Maclay. Należy pamiętać, że prze­mysł medyczny również twierdzi, że syntetyczne witaminy i hormony są równie dobre, jak te prawdziwe, ale dowody pokazują co innego.

Popularne zastosowanie peptydów

Peptydy są przede wszystkim czą­steczkami pomocniczymi, które budują i utrzymują dobry stan zdrowia, a nie leczą choroby. Naj­lepiej działają, gdy są stosowane w kombinacji i pod nadzorem specjalisty, który zna się na terapii peptydowej. Należy je również sto­sować w połączeniu ze zdrową dietą, która obejmuje regularne ćwiczenia i dużo organicznych pełnowarto­ściowych produktów: mięsa (więcej białka!), warzyw i owoców. W razie konieczności może być pomocna umiarkowana suplementacja.

Najbardziej efektywną formą podawania peptydów jest wstrzyk­nięcie podskórne, umożliwiające bezpośrednie wchłanianie ich do krwiobiegu w celu uzyskania maksymalnego wpływu i skutecz­ności.

Aplikację miejscową stosuje się w celu ukierunkowania na okre­ślone obszary skóry wymagające efektów przeciwstarzeniowych i regeneracyjnych. Peptydy moż­na również podawać przez nos, aby uzyskać szybką absorpcję. Najmniej skuteczne jest przyjmo­wanie doustne, ponieważ układ trawienny może rozłożyć pepty­dy, zanim zostaną wchłonięte.

Od czasu wprowadzenia na rynek w 1922 r. pierwsze­go terapeutycznego peptydu – insuliny bydlęcej – rządowe organy regulacyjne zatwier­dziły ponad 100 leków pep­tydowych na całym świecie. Co roku do obrotu trafia ich więcej, a setki kolejnych są te­stowane. Badania pokazują, że leki peptydowe mogą być skuteczne w szerokim zakre­sie zastosowań, takich jak:

• przyspieszanie pro­cesów gojenia¹,
• podnoszenie pozio­mu hormonów²,
• poprawa funkcji poznawczych³,
• wzmacnianie układu odpornościowego⁴,
• budowa masy i siły mięśniowej⁵,
• łagodzenie bólu sta­wów i mięśni⁶,
• podnoszenie po­ziomu energii⁷,
• poprawa jakości snu⁸,
• leczenie raka⁹,
• obniżanie ciśnie­nia tętniczego¹⁰,
• redukcja oznak starzenia¹¹,
• stymulacja wzro­stu włosów¹².

To zorientowane na cel po­dejście jest ogólnie bardziej zgodne z tradycyjnym mode­lem medycyny alopatycznej niż z terapią funkcjonalną i integracyjną oraz bardziej na­turalnymi metodami leczenia. Syntetyczne peptydy są bardzo ważną częścią medycyny naturalnej. Są po prostu elementem, który wy­maga nauk biomedycznych.

Naturalną rolą peptydów w organizmie jest organizacja metabolicznej ścieżki homeos­tazy (stabilnego, optymalnego funkcjonowania). A zatem praktycy medycyny funkcjo­nalnej mogą używać zarówno opatentowanych peptydów, takich jak semaglutyd (nazwy handlowe: Ozempic lub Wego­vy), jak i rozważyć zastosowa­nie peptydów, które odpowia­dają na bardziej funkcjonalne problemy. Mogliby np. wdra­żać peptydy nie tyle po to, by skupić się na obniżaniu po­ziomu cukru, ile by zwiększyć zdolność organizmu do spala­nia glukozy lub budować masę mięśniową, tak by zachować podstawową przemianę mate­rii – argumentuje dr Maclay.

Według tego lekarza więk­szość praktyków naturopatii, homeopatii, akupunktury, tradycyjnej medycyny chiń­skiej i innych bardziej natu­ralnych metod leczenia jest mniej skłonna do stosowania lub zalecania leków pepty­dowych ze względu na brak licencji na wypisywanie od­powiednich recept. Ponadto, jak wyjaśnia specjalista, wielu alternatywnym terapeutom nadal brakuje wiedzy i świa­domości na temat peptydów i ich licznych zastosowań.

Naturopaci i eksperci w dziedzinie medycyny naturalnej będą używać na­turalnych peptydów i endo­gennych bioregulatorów pep­tydowych, które są krótszymi łańcuchami aminokwasów niż większość peptydów te­rapeutycznych.

Wiele z nich składa się z zaledwie 2 lub 3 aminokwasów, ale właści­wie często celują w konkretne receptory głęboko w komór­ce, ponieważ są tak małe. W zdrowym gruczole jest wiele peptydowych bioregu­latorów. Kiedy jednak mamy do czynienia ze starym lub chorym gruczołem, widzimy ich niewiele. A zatem kiedy je wymienimy, często wracają młodzieńcze, zdrowe funk­cje – tłumaczy dr Maclay.

Tetrada EPIC

Według Archibalda właściwo­ści sygnalizacji peptydowej w organizmie, a tym samym ciągłość zdrowia człowieka, zakłócają 4 czynniki wy­zwalające. Na ich określenie używa on akronimu EPIC.

• Bodźce emocjonalne (ang. emotional triggers) – spróbuj być zdrowy, gdy jesteś cały czas zły lub zestresowa­ny bądź odczuwasz przewlekły żal. Choroby rozwijają się na bazie tych emocjonalnych odcisków, które mamy w ciele. Można śledzić neuropeptydy, które zmieniają się w organizmie w zależności od tych uczuciowych wyzwalaczy i traumy emocjonalnej – tłumaczy Archibald. 
• Ból fizyczny (ang. physical pain) - wszelkiego rodzaju urazy fizyczne, stare czy nowe, a także ból przewle­kły sieją spustoszenie w sferze pep­tydów i sygnalizacji komórkowej. 
• Zakażenia (ang. infections) - czynniki zakaźne są wszędzie i zawsze wpły­wają na człowieka. – wymieńmy choćby boreliozę, wirusa Epsteina­-Barr czy covid-19. Mykotoksyny są dużym problemem ze względu na zatęchłe pomieszczenia, w któ­rych żyjemy. Co najmniej 60% tok­syczności, na którą jesteśmy narażeni, pochodzi z naszych własnych domów. Są pasożyty, infekcje Candida, zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (ang. small intestinal bacterial over­growth, SIBO). Wszystkie te małe mikroby, które zbieramy w trakcie życia, nigdy tak naprawdę nie opuszczają naszych ciał. Po prostu czekają, aż środowisko będzie od­powiednie, a potem zaczynają się rozmnażać – wyjaśnia Archibald. 
• Chemikalia (ang. chemicals) - to bodziec, który popchnął Ar­chibalda w stronę dziedziny zdrowia i do badania peptydów.