Oczyść dom naturalnie

Dbanie o dom to nie tylko kwestia estetyki. W 4 ścianach kumulują się produkty uboczne naszej codziennej aktywności: resztki pożywienia, substancje chemiczne uwalniające się z mebli, tapicerek, dywanów i sprzętu AGD, a przede wszystkim drobiny kurzu, które absorbują drobnoustroje, a później osiadają na wszystkich powierzchniach (łącznie z jedzeniem), przez co przedostają się do organizmu również drogą pokarmową. W ciepłych i wilgotnych kuchniach i łazienkach, a także w drewnie kominkowym i roślinach doniczkowych przytulny kąt znajdują sobie chorobotwórcze grzyby pleśniowe, o których piszemy więcej tutaj >>. Większość tych związków i drobnoustrojów nie pozostaje bez wpływu na ludzkie zdrowie, zwłaszcza że w pomieszczeniach zamkniętych spędzamy nawet 85% dnia!

Koktajl zanieczyszczeń w domu

Badania przeprowadzone w różnych krajach wskazują, że w wielu przypadkach koncentracja powietrznych zanieczyszczeń w pomieszczeniach jest znacznie wyższa niż na zewnątrz. Wszechobecne są tzw. bioaerozole, czyli rozproszone składniki biologiczne, takie jak m.in. wirusy, pierwotniaki, bakterie, fragmenty komórek i grzybni oraz zarodniki grzybów. W skład mieszaniny domowych bioaerozoli zaliczamy także produkty ich metabolizmu: endotoksyny, enterotoksyny, enzymy i mykotoksyny, jak również pyłki kwiatowe, szczątki roślin, łupież zwierzęcy, cząsteczki pochodzące ze złuszczania się naskórka u ludzi oraz zwierząt¹.

Główne źródło bakterii stanowi… człowiek, gdyż to one budują naturalną florę jego skóry. Wytwarzanie biologicznego aerozolu może odbywać się przez kichanie, kaszel, a także wysiłek fizyczny (np. chodzenie). Ważnym rezerwuarem drobnoustrojów są oczywiście zwierzęta, zwłaszcza psy i koty.

Powietrze, którym oddychamy w pomieszczeniach, zawiera również cząstki kurzu, opary wytworzone podczas gotowania czy cząstki spalin z silników pojazdów lub wytworzone w elektrowniach i elektrociepłowniach (przenikające przez nieszczelne okna lub systemy wentylacji), a czasem także szkodliwy dym papierosowy².

Bioaerozole powstają także w łazienkach (ze względu na wysoką wilgotność, która może sprzyjać przede wszystkim wzrostowi grzybów pleśniowych). Umywalka, kanalizacja oraz nawilżacze powietrza stanowią zaś źródło Gram-ujemnych pałeczek. Również w kuchni podczas przygotowywania jedzenia uwalniane są cząsteczki wchodzące w skład bioaerozolu. Mogą one powstawać w salonie, w którym ludzie oglądają telewizję lub odpoczywają - ich stężenie będzie tam prawdopodobnie wyższe niż w sypialni, gdyż po prostu częściej w nim przebywamy. Z kolei kurz jest zwykle znajdowany w łóżkach i pościeli ze względu na kontakt ze skórą ludzi³.

Dom w oparach pyłu

To, co jako pierwsze przychodzi na myśl, gdy myślimy o potencjalnie chorobotwórczym składzie kurzu domowego, to oczywiście roztocze. I rzeczywiście - w każdym jego gramie można zaobserwować tysiące okazów w różnym stadium rozwoju. Najczęściej gromadzą się one na łóżkach - jeden materac jest siedliskiem nawet miliona tych szkodliwych lokatorów! Chętnie pojawiają się również na podłogach i tapicerowanych meblach, a każde wzbijanie się kłębów kurzu w powietrze dodatkowo naraża nasze górne drogi oddechowe na ich bezpośredni wpływ.

Ogromną przewagę liczebną nad innymi gatunkami ma tu rodzina Pyroglyphidae, stąd wywoływane przez nią uczulenia określa się alergią na roztocze kurzu domowego. Najczęściej to one powodują silne reakcje pod postacią atopowej astmy oskrzelowej, nieżytu nosa i wyprysku atopowego. Długotrwałe narażenie na obecne w nich alergeny może prowadzić również do większej wrażliwości oskrzeli oraz - rzadziej - zapalenia spojówek⁴. Wystarczy 100 okazów w gramie pyłu, by wywołać uczulenie, przy czym nawet 90% alergenów kryje się nie w ciałach, a w kale roztoczy⁵. Co gorsza odchody tych pajęczaków z łatwością przyczepiają się do dywanów, wykładziny, mebli, pluszowych zabawek czy firan.

Ale kurz to znacznie więcej niż te pajęczaki. Przyciąga on do siebie wszystkie opadające składniki bioaerozolu. W ostatnich latach udowodniono również, że jest jednym z najważniejszych źródeł polibromowanych deifenyloeterów (PBDE), czyli syntetycznych związków opóźniających zapłon, dodawanych m.in. do mebli, dywanów i sprzętu elektronicznego⁶.

Również ftalany mogą przechodzić do powietrza i kurzu, co powoduje wchłanianie tych substancji drogą pokarmową lub oddechową - zwłaszcza w przypadku dzieci, które spędzają dużo czasu na podłodze, a także biorą do ust różne przedmioty. Podobnie zachowują się odporne na wysokie temperatury fluoropolimery (PFC), z których najbardziej znany jest teflon⁷.

Zniewoleni domowym brudem

Ta prawdziwie wybuchowa mieszanka, zawieszona w powietrzu lub kłębiąca się na podłodze, w oczywisty sposób wpływa na ludzki organizm. Drobnoustroje, szczególnie bakterie i grzyby, mogą powodować m.in. astmę, katar sienny, zapalenie oskrzeli, chroniczną niewydolność lub raka płuc, choroby układu sercowo-naczyniowego, nieżyty przewodu pokarmowego, gruźlicę (prątek Mycobacterium tuberculosis), reakcje alergiczne (głównie wspomniane roztocze), a także zapalenie zatok i spojówek oraz ostre infekcje wirusowe⁸. Z kolei ich metabolity obecne w bioaerozolach odgrywają znaczącą rolę w reakcjach zapalnych, przyczyniają się do pogorszenia funkcjonowania płuc oraz wywołują infekcje.

Choć nie udowodniono w pełni toksycznego działania fluoropolimerów (PFC), to podejrzewa się ich związek z powstawaniem otyłości. Taką korelację obserwowano u doświadczalnych myszy, a także u ludzi w badaniu wpływu niskich stężeń jednego z nich (PFOA) w okresie płodowym na późniejszy rozwój otyłości u potomstwa płci żeńskiej w wieku 20 lat⁹.

Z kolei PBDE kumulują się w tkankach tłuszczowych zwierząt i ludzi, a ponieważ zaburzają równowagę hormonalną, stanowią bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia. Ponadto wykazano, że oddziałują one na układ nerwowy, dokrewny i immunologiczny, a pojawiają się również prace sugerujące związek między środowiskowym narażeniem na PBDE a problemami z koncentracją i tarczycą, a nawet ryzykiem zachorowania na niektóre rodzaje nowotworów¹⁰.

Trujące porządki domowe

Niestety na obecność wielu wymienionych substancji w powietrzu nie mamy wpływu (wystarczy wspomnieć spaliny czy związki uwalniające się z zastosowanych materiałów budowlanych). Ale niektórych (np. teflonu) możemy unikać, a z jeszcze innymi - skutecznie walczyć… sprzątając. Regularne porządki to najprostszy i najlepszy sposób, aby pozbyć się kurzu, chorobotwórczych pleśni czy innych drobnoustrojów. Trzeba tylko uważać, ponieważ w tym przypadku silniejszy środek wcale nie daje lepszych efektów.

Niestety większość dostępnych na rynków preparatów do czyszczenia to silne substancje chemiczne. Detergenty dodawane np. do proszków do prania czy płynów do mycia naczyń łatwo przedostają się do wody ściekowej i są niebezpieczne dla środowiska naturalnego. Tym bardziej ich stosowanie nie służy naszemu organizmowi. I nie chodzi tu wyłącznie o prawdopodobieństwo przesuszenia lub zaczerwienia skóry, przemijającego podrażnienia oczu czy reakcji alergicznej.

Niebezpieczny dom: od otyłości do raka

Naukowcy z Massachusetts zapytali ponad 1 500 kobiet, czego używają do sprzątania mieszkania i stwierdzili, że te, które stosowały odświeżacze powietrza i środki zwalczające pleśń, były bardziej zagrożone rakiem piersi. Z ryzykiem korelowała również ilość stosowanych środków czystości - głównie ze względu na to, że wpływają one na ^{układ hormonalny11}.

Jedno z najnowszych kanadyjskich badań wykazało z kolei, że częste stosowanie środków czyszczących i dezynfekujących może być jedną z przyczyn otyłości u dzieci. Wszystko przez to, że chemia domowa zmienia ich biom jelitowy - już u 4-miesięcznych mieszkańców domów, w których stosowano środki czyszczące co najmniej raz w tygodniu, zaobserwowano rozrost bakterii z gatunku Lachnospiricae, powiązanych z otyłością¹².

Szczególnie naładowane chemikaliami są środki do czyszczenia toalet, od których wymagamy silnych właściwości przeciwdrobnoustrojowych. Niestety ceną, jaką za nie płacimy, jest obecność parabenów i ftalanów, które łatwo mogą przenieść się do krwiobiegu albo zostać zaabsorbowane przez skórę. Związki te są w stanie rozregulować układ hormonalny i gromadzić się w tkankach. Parabeny powiązano z rozwojem raka piersi, natomiast ftalany - z endometriozą oraz wczesną menopauzą¹³. Nawet niepozorne odświeżacze powietrza są źródłem trujących związków, takich jak rakotwórczy benzen, toluen (zawierający substancje drażniące wątrobę i nerki), terpeny (silnie podrażniające) i ftalany. Systematyczne ich używanie ma związek z bólem uszu, biegunką i wymiotami u niemowląt, a także bólem głowy i depresją u matek¹⁴.

Z kolei przeciwgrzybiczy i bakteriobójczy triklosan, obecny np. w mydłach, wykryto w mleku karmiących matek, co świadczy o tym, że jest on absorbowany przez organizm ludzki w znacznych ilościach, a jego poziom zależy od okresu narażenia - substancja kumuluje się bowiem w organizmie w miarę upływu czasu¹⁵.

Domowe porządki: czysta alternatywa

Wspomniane już badanie, w którym wykazano związek między stosowaniem chemii domowej a ryzykiem otyłości u dzieci, przyniosło jeszcze jeden ciekawy wniosek. Otóż podobnej korelacji nie odnotowano w rodzinach stosujących ekologiczne środki czystości. Być może świadomość rodziców w tym aspekcie oznacza po prostu większą ogólną dbałość o zdrowy tryb życia, ale roli odpowiedniego doboru preparatów do sprzątania nie można bagatelizować - zwłaszcza że na rynku pojawia się coraz więcej produktów zawierających głównie naturalne składniki, a pozbawionych tych najbardziej toksycznych. Pierwsza zasada przy ich zakupie to jak najkrótszy skład na etykiecie.

Tak naprawdę prowadzenie ekologicznego domu nie jest skomplikowane, ponieważ w sukurs przychodzą nam łatwo dostępne środki i metody, stosowane przez wiele gospodyń już od lat (patrz ramka pt. "Zrób to jak babcia").

Czasem wystarczy również odrobina kreatywności. Przykładowo syntetyczne odświeżacze powietrza doskonale zastąpią olejki eteryczne, a niektóre rośliny doniczkowe - bluszcz, zielistka czy skrzydłokwiat - mogą pomóc pozbyć się nieprzyjemnych zapachów. Regularne wietrzenie pomieszczeń (nawet zimą) również ma tu duże znaczenie.

Z kolei olejek herbaciany polecany jest w przypadku narażenia na roztocze kurzu domowego - zmniejsza ich populację, działając odstraszająco¹⁶. Inna ekologiczna opcja to naturalne preparaty z taniną, która prowadzi do denaturacji białka alergenów.

Artykuł pt. Czysty i ekologiczny dom" ukazał się w numerze Marzec 2019 magazynu "O Czym Lekarze Ci Nie Powiedzą" >>