Nasze magazyny
Lipa - charakterystyka
Od średniowiecza kwiaty lipy drobnolistnej (Tilia cordata) i szerokolistnej (T. platyphyllos) były używane jako środek napotny, uspokajający, moczopędny, przeciwskurczowy oraz łagodzący bóle głowy, niestrawność i biegunkę. Poza tym są skuteczne w leczeniu kołatania serca, nadciśnienia tętniczego, nietrzymania moczu, zapalenia wątroby i jelita grubego, reumatyzmu i krwotoków1.
Przygotowywano z nich nie tylko smaczne napary - dodawane do kąpieli miały tłumić histerię i lęki. W kilku źródłach powtarza się nawet historia, jakoby kwiaty lipy były tak skuteczne w leczeniu padaczki, że można ją zwalczyć, po prostu siedząc pod drzewem! Wiele korzyści zdrowotnych lipy można przypisać imponującej gamie przeciwutleniaczy i składników aktywnych, w tym fitochemikaliów, flawonoidów, kwercetyny i kumaryny, a także ograniczonej ilości innych niezbędnych witamin i minerałów2.
Właściwości lecznice lipy
Na gorączkę i przeziębienie
Właśnie obecność kwercetyny i kumaryny może odpowiadać za napotne właściwości lipy, przyspieszające powrót do zdrowia przy przeziębieniu, grypie i innych infekcjach3. Jej kwiatostany stosuje się również w celu zmniejszenia przekrwienia błony śluzowej nosa, podrażnienia gardła i kaszlu - to związki przeciwzapalne są znane z łagodzenia tkanek dróg oddechowych, ułatwiają wydalanie śluzu i flegmy oraz eliminują niektóre z najczęstszych objawów przeziębienia.
Na stres i lęki
Wodne ekstrakty lub napary otrzymane z kwiatów gatunków Tilia w medycynie ludowej są szeroko stosowane w leczeniu lęku. O działaniu antystresowym świadczą testy przeprowadzone na myszach, z których wynika, że ekstrakt z Tilia działa jako agonista obwodowego receptora benzodiazepinowego. Dzięki temu lipa drobnolistna może być stosowana w łagodzeniu bólu zatok i migren, bezsenności, stresu i paniki. Wykorzystywano ją również w leczeniu nerwowego kołatania serca oraz obniżaniu wysokiego ciśnienia krwi spowodowanego stresem i napięciem nerwowym4.
Działanie przeciwskurczowe lipy
Napar z lipy drobnolistnej zmniejsza napięcie mięśni gładkich, dlatego zaleca się go przy zaburzeniach trawienia i metabolizmu. Rozkurczające właściwości lipy, przypisywane kwasowi p-kumarynowemu i flawonoidom, zbadano in vitro z użyciem komórek jelit świnek morskich. Zastosowany w testach alkoholowy ekstrakt wywoływał zależny od dawki efekt na rozproszone komórki mięśni gładkich5.
Lipa dobra przy nadwadze
Lipa szerokolistna hamuje aktywność lipazy trzustkowej, przez co zmniejsza wchłanianie tłuszczy w przewodzie pokarmowym. Lipaza trzustkowa jest kluczowym enzymem rozkładającym trójglicerydy pokarmowe do glicerolu oraz kwasów tłuszczowych. Zahamowanie jej aktywności zmniejsza wchłanianie tłuszczu w przewodzie pokarmowym i stanowi jeden z mechanizmów wykorzystywanych w leczeniu otyłości.
Naukowcy przebadali ekstrakty ze 106 gatunków roślin leczniczych, warzyw i owoców, aby sprawdzić ich potencjalną zdolność hamowania lipazy trzustkowej. Najskuteczniejszymi surowcami okazały się lipa szerokolistna, mącznica lekarska, groch ogrodowy i świerk pospolity. Po dodatkowym określeniu ilości polifenoli w poszczególnych roślinach autorzy doszli do wniosku, że ekstrakty z lipy są obiecującym źródłem do opracowania żywności funkcjonalnej lub izolacji związków aktywnych zmniejszających wchłanianie tłuszczów6.
Lipa dobra przy hiperglikemii
Kwiaty lipy szerokolistnej zbadano również in vitro pod kątem ich profilu fenolowego, aktywności przeciwutleniającej i potencjału hamującego wobec kluczowych enzymów istotnych dla hiperglikemii i nadciśnienia. Okazało się, że silnie hamowały α-glukozydazę, co pozwala ograniczyć przyswajanie węglowodanów złożonych oraz obniżyć glikemię poposiłkową u pacjentów z cukrzycą typu 2 i stanem przedcukrzycowym. Wpływały również korzystnie na α-amylazę. Zdaniem autorów badania lipa ma potencjał zapobiegania hiperglikemii i nadciśnieniu związanemu z cukrzycą7.
Działanie przeciwnowotworowe lipy
W kilku badaniach potwierdzono także, że flawonoidy obecne w obu gatunkach Tilia mają właściwości przeciwutleniające, działając jako zmiatacze reaktywnych form tlenu zaangażowanych w rozwój wielu chorób, w tym raka. Jak stwierdzono, właśnie ta cecha jest powiązana z faktem, że etanolowe i wodne ekstrakty lipy drobnolistnej wykazują selektywną aktywność antyproliferacyjną wobec linii komórkowych chłoniaka8.
Zastosowanie lipy - przepisy na produkty lecznicze z lipy
Napar z lipy na przeziębienie
Do niewielkiego garnka wrzuć łyżkę suszonych kwiatów lipy. Zalej szklanką wrzątku, przykryj i umieść garnuszek w większym garnku z wrzącą wodą. Postaw na kuchence i delikatnie podgrzewaj przez 10 min, starając się, aby w naczyniu z suszem nie zagotowała się woda. Napar pij przede wszystkim przy pierwszych objawach przeziębienia - nawet 3 razy dziennie. Później najlepiej połóż się do łóżka, by mógł zadziałać napotnie.
Płukanka z lipy na gardło
Łyżeczkę suszonych kwiatów lipy zalej wrzątkiem i pozostaw pod przykryciem na 5-10 min. Po upływie tego czasu odcedź i odstaw. Jeśli dopadło Cię zapalenie gardła lub angina, płucz gardło przestudzonym naparem z dodatkiem cytryny. Możesz również wykorzystać go jako okład na oczy, który złagodzi dolegliwości związane z zapaleniem spojówek i powiek, a także zlikwiduje obrzęki.
Herbatka z lipy na sen
Zmieszaj łyżeczkę suszonych kwiatów lipy z łyżeczką rumianku i melisy, zalej gorącą wodą i zaparzaj pod przykryciem przez 10-15 min. Wypij herbatkę przed pójściem do łóżka.
Przeciwbólowa kąpiel z kwiatami lipy
3 świeże kwiaty lipy lub 3-4 łyżki suszu zalej 1 l gorącej wody i parz przez 20-30 min pod przykryciem. Następnie odcedź i wlej do wanny z ciepłą wodą. Kąpiel z takim dodatkiem działa odprężająco i łagodząco przy bólach mięśniowych.
Lipa - metryczka
Występowanie: w Polsce lipa drobnolistna rośnie pospolicie na terytorium całego kraju, a nieco rzadsza szerokolistna – głównie na południu.
Surowiec: kwiatostan (Tiliae inflorescentia).
Pora zbioru: podczas kwitnienia (pod koniec czerwca lub w lipcu), w czasie suchej pogody. Obcina się szczyty gałązek, a następnie ręcznie obrywa kwiatostany z podsadkami.
Przeciwwskazania: ze względu na wysoki poziom związków lotnych i przeciwutleniaczy lipa nie jest zalecana kobietom w ciąży (może wpływać np. na skurcze macicy) i karmiącym piersią. Zdarza się, że kontakt z surowcem powoduje reakcję alergiczną (np. kontaktowe zapalenie skóry). Niektóre składniki aktywne mogą również mieć właściwości kardiotoksyczne, więc powinno się jej unikać przy chorobach serca.
Bibliografia
- Toxicol. and Appl. Pharm. 2008; 227:125-135
- Food Chem 2009; 115(2):441-448
- J Food Biochem 2012; 36(5):547- 554
- Rev. Bras. Pl. Med. 2013; 15(2):217-224
- Pharmaceutical Biology 2007; 45(3):246-250
- Phytother Res. 2009 Jun;23(6):874-7. doi: 10.1002/ ptr.2718
- Bioresour Technol. 2010; 101(12):4676-89
- Phytother Res. 2011; 25(10):1466- 71; Phytother Res. 2006; 20(1):34-40
