Dereń właściwy - właściwości lecznicze i zastosowanie

Co to jest dereń właściwy?

Dawniej owocami derenia leczono szkorbut, anemię, infekcje dróg moczowych i oddechowych, wysokie ciśnienie, osłabienie, brak apetytu i problemy trawienne, w tym biegunki. Z suszonych liści i kory parzono wzmacniające odwary, które stosowano nawet na malarię. Surowe, przejrzałe owoce jadano przy złej przemianie materii i anemii.

Dzisiaj popularność derenia jest mniejsza, choć wiadomo, że zawiera związki o ogromnym potencjale antyoksydacyjnym – nawet ponad 900 mg na 100 g. W skórce jest ich kilkakrotnie więcej niż w miąższu, a poddawanie surowca obróbce termicznej prawie ich nie niszczy.

Główne substancje zidentyfikowane w owocach derenia właściwego, które są odpowiedzialne za ich aktywność biologiczną, to witamina C, antocyjany, flawonoidy i kwas ursolowy¹. Poza tym surowiec zawiera duże ilości witaminy A i żelaza oraz jest źródłem wapnia, potasu, fosforu, magnezu, cynku, miedzi i manganu, beta-karotenu, flawonoidów, pektyn oraz kwasu jabłkowego i chinowego².

Wszystko to sprawia, że dereń przyczynia się do ogólnego wzmocnienia organizmu, a także wykazuje właściwości przeciwdrobnoustrojowe, przeciwmiażdżycowe, przeciwzapalne i neuroprotekcyjne.

Właściwości lecznicze derenia - na co pomaga?

Dereń chroni przed bakteriami, grzybami i pasożytami

Obecnie wiadomo, że dereń ma silne właściwości przeciwdrobnoustrojowe. W badaniach wykazano, że jest skuteczny w walce z bakteriami oraz 3 rodzajami grzybów: Candida albicans, Aspergillus fumigatus i Trichophyton mentagrophytes, co potwierdzili naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego³. Ekstrakty z owoców wykazują również pozytywne działanie przeciwpasożytnicze, co stwierdzono u myszy zakażonych eksperymentalnie nicieniem Trichinella spiralis⁴.

Dereń właściwy niszczy wolne rodniki

Dereń należy do silnych naturalnych antyoksydantów. W badaniach ekstrakty owocowe zmiatały rodniki DPPH na poziomach wahających się od 38,98 do 77,6%, a ich skuteczność zależała od całkowitego stężenia polifenoli, zawartości flawonoidów i witaminy C⁵. Inni eksperci wykazali dodatkowo statystyczny związek między zdolnością zwalczania wolnych rodników a składem polifenolowym surowca.

Dereń pomaga na stany zapalne

Liście derenia wykazują silne właściwości hamujące działanie reduktazy aldozowej – enzymu, którego nadmierna ekspresja jest związana z procesami zapalnymi. W badaniu in vivo wodny ekstrakt z liści zmniejszył jego aktywność o połowę, i to przy stężeniu ok. 1 μg/ml, czyli trzykrotnie mniejszym niż kwercetyna⁶.

Dereń właściwy obniża cholesterol

W jednym z eksperymentów spożywanie sproszkowanych owoców derenia przez króliki z podwyższonym poziomem cholesterolu we krwi prowadziło do znacznego spadku stężenia fibrynogenu w porównaniu do efektów uzyskanych po terapii lowastatyną⁷. Podobne wyniki uzyskano w badaniu, w którym ekstrakty z Cornus mas wydawały się poprawiać profil lipidowy i zmniejszać stan zapalny naczyń⁸.

Dereń jest pomocny przy miażdżycy

Ponieważ pierwsze badania kliniczne potwierdziły istotne klinicznie zmniejszenie stężenia cholesterolu całkowitego i lipoprotein o małej gęstości, a także ograniczenie stanu zapalnego oraz poprawę wydzielania insuliny, naukowcy uważają, że ekstrakty derenia mogą być pomocne w profilaktyce i leczeniu miażdżycy. Zidentyfikowane w jego owocach polifenole zarówno wykazują bezpośrednie działanie przeciwpłytkowe, jak i pośrednio redukują ich nadreaktywność, m.in. osłabiając wpływ stresu oksydacyjnego⁹. Co więcej, podawanie ich królikom z hipercholesterolemią zapobiegało rozwojowi zmian miażdżycowych w aorcie¹⁰.

Dereń skuteczny przy chorobie Alzheimera

Dereń ma również działanie neuroprotekcyjne. Obecne w nim pochodne flawonoidów jako antyoksydanty są ważne w patofizjologii wielu chorób, w tym zaburzeń neurologicznych, np. alzheimera. W badaniu in vivo dodanie liofilizowanych owoców do diety szczurów zwiększyło aktywność katalazy w ich mózgach oraz chroniło białka w tkance mózgowej przed utlenianiem¹¹.

Zastosowanie derenia

Herbata z derenia

Czubatą łyżeczkę suszonych owoców wsyp do szklanki, zalej wrzątkiem i odstaw pod przykryciem na 15 min. Możesz pić ją bez żadnych ograniczeń. Wzmacnia organizm, wspomaga pracę przewodu pokarmowego oraz zwiększa odporność. Polecana jest szczególnie podczas przeziębienia.

Sok z derenia

1 kg owoców dokładnie opłucz, po czym przesyp do garnka i zalej 3 l wrzącej wody. Całość odstaw na dobę. Po jej upływie odlej sok do oddzielnego naczynia i zagotuj. Wrzącym sokiem ponownie zalej owoce i tym razem całość odstaw na 2 doby. Trzeciego dnia powtórz całą procedurę, a po upływie 5 – dokładnie odcedź sok i gotuj przez 9 min. Dodaj 0,5 kg cukru i całość gotuj jeszcze minutę. Zdejmuj z wierzchu powstałą pianę. Gorący sok przelej do butelek i szybko zakręcaj.

Konfitura z derenia

Obierz, opłucz i wydryluj 1 kg dojrzałych owoców. Z 2 kg cukru i 0,5 l wody ugotuj syrop, wsyp do niego owoce, odstaw na 24 godz. Po tym czasie zagotuj na dużym ogniu. Gdy syrop zacznie wrzeć, zmniejsz ogień i smaż, aż owoce będą przezroczyste. Gorącą konfiturę nałóż do słoików.

Dereniówka

Umyj i ponakłuwaj 0,5 kg dojrzałych owoców, by wypuściły sok. Wrzuć je do wyparzonego słoika (bez drylowania). Owoce zalej alkoholem (250 ml wódki 40% i 250 ml spirytusu 96%) i szczelnie zakręć. Pozostaw słoik w ciepłym miejscu na miesiąc, co pewien czas potrząsając nim. Po upływie tego okresu przecedź nalewkę. W jednym słoiku pozostaw sok z alkoholem, w drugim owoce. Zasyp je 30-50 dag cukru (w zależności od ich naturalnej słodkości i własnych upodobań). Słój przykryj gazą i zostaw w ciepłym miejscu na kilka dni. Co jakiś czas potrząsaj nim. Po kilku dniach ponownie przecedź owoce z syropem cukrowym. Możesz zrobić to przy użyciu gazy.

Przecedzony syrop zmieszaj z alkoholem z wcześniejszego słoika i odstaw na tydzień, by nalewka się wyklarowała. Przesącz alkohol przez filtr do butelek i odstaw je na co najmniej 6 miesięcy. Dereniówkę możesz stosować przy gorączce i przeziębieniu oraz dla wzmocnienia organizmu. Często wykorzystywana jest też w leczeniu problemów dermatologicznych, np. egzemy czy zakażenia skóry.

Dereń właściwy - pora zbiorów, występowanie

Występowanie: w warunkach naturalnych rośnie w centralnej i południowo- wschodniej Europie oraz Azji Mniejszej, gdzie dotarł z okolic Kaukazu⁷. Jest także uprawiany w wielu krajach, m.in. w Polsce.

Surowiec: owoce (Corni fructus).

Pora zbioru: od połowy sierpnia do końca października.

Ważne: świeżych owoców i przetworów z derenia nie powinny jeść osoby, które cierpią na chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy.