Nasze magazyny
Już w starożytności długowieczne i okazałe dęby czczone były jako przybytek bóstwa. Podobnie nasi słowiańscy przodkowie właśnie wokół nich organizowali swoje miejsca kultu. W średniowieczu w europejskiej medycynie ludowej korę tego majestatycznego drzewa stosowano do leczenia biegunek, oparzeń, ran i stanów zapalnych, a także w chorobach przewodu pokarmowego.
Kora dębu jest typowym surowcem garbnikowym, znanym jako środek ściągający. Obecne w niej garbniki, kwercetyna i trójterpeny mają przede wszystkim właściwości ściągające, antywirusowe, antybakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwzapalne1.
Właściwości lecznicze dębu
Dąb na stany zapalne i łojotok
Wodne i wodnoalkoholowe wyciągi z kory dębu można stosować do przemywania w stanach zapalnych, a także pokrzywce, wypryskach, owrzodzeniach czy łojotoku. W szczególności wykazano, że garbniki hamują uwalnianie związków zapalnych i działają ściągająco, a tym samym umożliwiają zwężenie porów i wysuszenie podrażnionych obszarów2.
Ze względu na właściwości łagodzące wyciągi z tego surowca znajdują się również w preparatach do cery tłustej i trądzikowej oraz płukankach do włosów z tendencją do przetłuszczania się.
Dąb leczy łagodne zapalenie narządów płciowych
Kora dębu zawiera katechiny i flawonoidy, które wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwwirusowe, łagodzące uczucie swędzenia, a także częściowo znieczulające. Nasiadówki i kąpiele są pomocne w leczeniu łagodnych stanów zapalnych narządów płciowych i okolic odbytu.
W badaniach in vitro udowodniono, że alkoholowy ekstrakt ma hamujący wpływ na grzyby Candida albicans, a także na szczepy bakterii Pseudomonas, Neisseria, Enterobacter i Escherichia3.
Dąb niszczy lekooporne bakterie
Różne gatunki dębu wykazują szerokie spektrum aktywności przeciwdrobnoustrojowej. Przykładowo odnotowano działanie wyciągów z kory Q. robur przeciwko Staphylococcus aureus (gronkowcowi złocistemu) i Enterobacter aerogenes oraz wyraźny wpływ wodnych i etanolowych ekstraktów z Q. infectoria na szpitalne izolaty S. aureus oporne na metycylinę. To zaś czyni z surowca potencjalny środek przeciwko opornym na antybiotyki patogenom4.
Dąb łagodzi stres i zmęczenie
Niektóre związki zawarte w korze dębu, takie jak elagotaniny i roburyny, mogą działać jako przeciwutleniacze, chroniąc organizm przed uszkodzeniami powodowanymi przez reaktywne cząsteczki zwane wolnymi rodnikami.
Dodatkowo wspomagają one aktywność komórkową poprzez rewitalizację mitochondriów. Jak pokazują badania, bogaty w roburyny ekstrakt z dębu szypułkowego zmniejsza objawy zmęczenia i dodaje energii8.
Dąb na hemoroidy
Ze względu na silne działanie ściągające i przeciwbakteryjne stosowana zewnętrznie kora dębu łagodzi dolegliwości powodowane przez hemoroidy5. Nasiadówki mogą działać odkażająco, przeciwzapalnie i ściągająco, dzięki czemu w przypadku choroby hemoroidalnej uszczelniają się naczynia krwionośne. Dodatkowo takie zabiegi uśmierzają ból, ale też pomagają utrzymać prawidłowe pH w okolicy odbytu, stanowią więc ważną część higieny.
Kora dębu na biegunkę
Garbniki katechinowe wiążą się z grupami aminowymi białek i tworzą na powierzchni błony śluzowej jelita warstwę ochronną, która utrudnia przenikanie wody do światła jelita i osłabia ruch perystaltyczny.
Dodatkowo, jak sugerują badania laboratoryjne, kora dębu pomaga zwalczać bakterie, które mogą prowadzić do rozstroju żołądka i luźnych stolców, w tym E. coli6. Jedno badanie z udziałem 60 dzieci z ostrą biegunką wykazało, że osoby, które otrzymały suplement z garbnikami wraz z reżimem nawadniania, już po 24 godz. miały znacznie mniej stolców7.
Kora dębu na kłopoty z sercem i wątrobą
Aktywność elagotanin i roburyn poprawia też kondycję serca i wątroby. Jedno badanie wykazało, że szczury, które otrzymywały ekstrakt z kory dębu bezszypułkowego przez 12 tygodni podczas spożywania diety wysokotłuszczowej o wysokiej zawartości węglowodanów, doświadczyły poprawy funkcji obu narządów w porównaniu z grupą placebo9.
W innym eksperymencie z udziałem 75 dorosłych z niewydolnością wątroby osoby stosujące przez 12 tygodni ekstrakt z kory dębu wykazały znacznie większą poprawę wskaźników czynności wątroby w porównaniu z ochotnikami, którzy nie przyjmowali suplementu10.
Kora dębu - co musisz wiedzieć przed zastosowaniem?
- Nie zaleca się kory dębu u dzieci i młodzieży poniżej 18 lat
- Nie należy też stosować surowca na otwarte rany, duże uszkodzenia lub zakażone powierzchnie skóry i błon śluzowych
- Doustnie nie należy stosować w stanach zapalnych błony śluzowej żołądka
- Kora dębu może opóźniać wchłanianie innych leków, dlatego powinna być przyjmowana przynajmniej na godzinę przed ich zastosowaniem lub po nim
- Nie wolno łączyć jej z preparatami zawierającymi alkaloidy, sole żelaza i magnezu
Zastosowanie dębu - przepisy
Odwar z kory dębu na stany zapalne
100 g kory dębu zalej 1 l wody, gotuj 20 min i przecedź. Tak przygotowany roztwór możesz stosować 3-4 razy dziennie do kąpieli rąk lub nóg bądź nasączać nim kompresy i przykładać do skóry. Po rozcieńczeniu 0,5 szklanki odwaru w 0,5 szklanki przegotowanej wody nadaje się też do płukania jamy ustnej.
Odwar z dębu na biegunkę
1 płaską łyżkę stołową (ok. 3 g) kory dębu zalej szklanką (250 ml) zimnej wody, gotuj 5 min. Odstaw na 15 min i przecedź.
W łagodnych biegunkach pij tak przygotowany odwar 3 razy dziennie, ale nie dłużej niż 3 dni – jeśli dolegliwości nie ustąpią, skonsultuj się z lekarzem.
Kąpiel z korą dębu na hemoroidy
2 płaskie łyżki stołowe (ok. 5 g) kory dębu zalej 1 l zimnej wody, gotuj 5 min. Odstaw na kwadrans i przecedź.
Przygotowany odwar stosuj jako dodatek do kąpieli raz dziennie. Powinna ona trwać ok. 20 min. Złagodzi dolegliwości związane z chorobą hemoroidalną (swędzenie i pieczenie w okolicach odbytu), a dodatkowo pomoże w przypadku nadpotliwości.
Wywar z dębu na potliwość stóp
20 g kory dębu zalej 250 ml wody, gotuj 30 min, przecedź. Rozcieńcz wywar wodą, by uzyskać 250 ml objętości. Pod koniec gotowania w celu polepszenia ekstrakcji możesz dodać 50 ml alkoholu 40-60% (wtedy należy zostawić zioła na 40 min w wodzie, pod przykryciem, i dopiero potem je odcedzić). Przecieraj stopy wywarem kilkakrotnie w ciągu dnia i czekaj, aż same wyschną.
Nalewka z dębu na kłopoty trawienne
1 część suchego lub świeżego surowca zalej 3-5 częściami alkoholu 40-60% lub wina wytrawnego. Odstaw na przynajmniej 7 dni, przefiltruj.
Zażywaj raz dziennie po małym kieliszku przy niestrawności, zgadze i bólu brzucha lub 2-3 razy dziennie po 5-10 ml na wodzie przy zaburzeniach trawiennych i biegunce.
Dąb szypułkowy - ciekawostki
- Występowanie: dąb rośnie naturalnie w niemal całej Europie (z wyjątkiem północnej Skandynawii), na Kaukazie oraz w Azji Zachodniej. W Polsce jedynie w Tatrach i na Podhalu nie pojawia się w stanie naturalnym.
- Surowiec: kora (Quercus corex).
- Pora zbioru: korę dębu pozyskuje się z młodych (3-5 lat) pni i gałęzi w marcu i kwietniu, zanim rozwiną się liście.
- Panacea 2010; 2(31):24-25
- Toxin Reviews 2019; DOI:10.1080/15569543.2019.1662813
- Pielęgniarstwo XXI wieku 2018; 17(3):69-73
- Clin Microbiol Infect. 2005 Jun; 11(6):510-2
- Panacea 2005; 3(52):5-7’
- J Food Sci 2019 Jul; 84(7):1692-1702; Molecules. 2015 Sep; 20(9):17093-17108
- Ital J Pediatr. 2018; 44:64
- Phytother Res. 2015 Aug; 29(8):1219-1224
- Eur J Nutr 2013 Feb; 52(1):397-408
- Minerva Med 2014 Feb;105(1):41-50
