Nasze magazyny
Naukowcy związani z BMJ przeanalizowali wszystkie materiały dotyczące aktualnych standardowych, wzorcowych terapii medycznych stosowanych w leczeniu szerokiej gamy chorób.
Następnie pogrupowali je według czterech kategorii - na takie, które: powinny pomóc, mogą pomóc, prawdopodobnie nie pomogą oraz spowodują pogorszenie. Redakcja wybrała piętnaście chorób i wraz z przyporządkowanymi im kategoriami terapii zestawiła w tabeli po poniżej.
W przypadku jednej czwartej z tych schorzeń medycyna nie znajduje terapii sprawdzonych na tyle, by można było je zaliczyć do tych, które powinny pomóc. Z kolei w przypadku jednej trzeciej z nich wykazano nawet, że standardowo stosowany lek powoduje zdecydowane pogorszenie (oba przypadki zaznaczone na czerwono).
Jednak nawet terapie o jakkolwiek potwierdzonej skuteczności niosą ze sobą zdumiewający wykaz niebezpiecznych działań niepożądanych. Stanowią one więc swoisty kompromis pomiędzy uzyskiwaniem pewnych korzyści zdrowotnych leczenia a wysokim ryzykiem spowodowania innego rodzaju uszkodzeń.
Choroba niedokrwienna serca
Typowe objawy przewlekłej stabilnej dusznicy bolesnej obejmują odczuwanie - zwłaszcza po wysiłku - dyskomfortu lub bólu w obrębie klatki piersiowej, ramienia lub szczęki. Jest to często spotykany problem, który dotyka około 16 proc. mężczyzn i 10 proc. kobiet pomiędzy 65. a 74. rokiem życia.
Jak dotąd medycyna nie zna sprawdzonej metody leczenia tej choroby. Proponuje co najwyżej leki z grupy beta-blokerów, których skuteczność można uznać jedynie za prawdopodobną.
Mogą pomóc: beta-blokery, antagoniści kanału wapniowego, nitraty
Migotanie przedsionków
Szybkie i nieregularne bicie serca trwające zazwyczaj krócej niż 48 godzin to charakterystyczny objaw migotania przedsionków. Wśród typowych czynników ryzyka wystąpienia tej choroby wymienia się: wiek, choroby układu krążenia, nadużywanie alkoholu, cukrzycę i raka płuc. Nie istnieją dowody na to, by jakiekolwiek leki bądź terapie skutecznie regulowały tempo pracy serca.
Mogą pomóc: amiodaron, digoksyna
Niewydolność serca
Niewydolność serca dotyka do 4 proc. osób w wieku 65 lat i starszych. Zazwyczaj jest następstwem choroby wieńcowej i nadciśnienia tętniczego. Powoduje zadyszkę, zatrzymanie płynów w organizmie, niezdolność do wykonywania jakichkolwiek czynności, a także śmierć.
Właściwie około 25-75 proc. chorych z niewydolnością serca umiera w ciągu pięciu lat po zdiagnozowaniu. Medycyna ma w tym przypadku do zaoferowania wiele zarówno pomocnych środków, jak i tych wręcz niebezpiecznych.
Powinny pomóc:wielokierunkowe działania, takie jak wdrożenie diety i ćwiczenia fizyczne, inhibitory konwertazy angiotensyny, receptory angiotensyny II, betablokery, digoksyna
Mogą pomóc:eplerenon, hydralazyna, spironolakton
Prawdopodobnie pomogą: amiodaron, leki przeciwzakrzepowe (antykoagulanty), leki przeciwpłytkowe
Spowodują pogorszenie: leki antyarytmiczne, antagoniści kanału wapniowego
Stan pozawałowy
U około jednej czwartej osób, u których wystąpił zawał serca, spowoduje on śmierć. A co z tymi, które znalazły się w szczęśliwej większości i przeżyły? Podobnie jak w poprzednim przypadku – medycyna ma do zaoferowania wiele środków, które mogą zapobiec kolejnemu zawałowi, jak również i leków, które mogą nawet doprowadzić do jego wystąpienia.
Powinny pomóc:inhibitory konwertazy angiotensyny, aspiryna
Mogą pomóc:nitraty, beta-blokery
Spowodują pogorszenie:antagoniści kanału wapniowego
Choroba tętnic obwodowych
Do 20 proc. osób po 55. roku życia cierpi na chorobę tętnic obwodowych, która często jest następstwem palenia papierosów lub cukrzycy. Rozwija się w wyniku zwężania tętnic. W jej przypadku medycyna ma do dyspozycji zarówno dobre, kiepskie, jak i niebezpieczne metody leczenia.
Powinny pomóc: leki przeciwpłytkowe, ćwiczenia fizyczne
Mogą pomóc: operacja wszczepienia by-passów
Prawdopodobnie pomogą: cilostazol, prostaglandyny, pentoksyfilina
Udar mózgu
Udar mózgu powoduje gwałtowne objawy, takie jak utrata kontroli nad ciałem i zaburzenia prawidłowego funkcjonowania mózgu, a czasami śmierć. Stanowi trzecią najczęstszą przyczynę zgonów w krajach zachodnich.
Powinny pomóc: aspiryna
Mogą pomóc: leki przeciwzakrzepowe (antykoagulanty)
Prawdopodobnie pomogą:antagoniści kanału wapniowego
Spowodują pogorszenie: gwałtowne obniżenie ciśnienia krwi
Zakrzepica
W przebiegu tej choroby powstają zakrzepy, które mogą blokować tętnicę. Powszechnie znana jest ona jako zakrzepica żył głębokich. Często jest związana z długodystansowymi lotami samolotem – w trakcie ich trwania, ze względu na długie okresy bezczynności, tworzą się zakrzepy.
Powinny pomóc: pończochy uciskowe
Mogą pomóc: leki przeciwzakrzepowe (antykoagulanty)
Żylaki powstają w wyniku zastoju krwi w żyłach, do którego dochodzi z powodu słabego funkcjonowania zastawek. Przypadłość ta dotyka do 40 proc. osób dorosłych. Częściej występuje u osób otyłych i kobiet, które mają za sobą więcej niż dwie ciąże.
Może pomóc: operacja
Powinny pomóc: flebektomia, pończochy uciskowe
Choroba Leśniowskiego-Crohna
Przewlekła choroba przewodu pokarmowego, która zazwyczaj powoduje w jego obrębie stan zapalny. Objawy obejmują biegunkę, ból brzucha i utratę masy ciała.
Powinny pomóc: kortykosteroidy, infliksymab
Mogą pomóc: aminosalicylany, metotreksat
Prawdopodobnie pomogą: azatiopryna, antybiotyki
Spowodują pogorszenie: cyklosporyna
Zespół jelita drażliwego
Choć większość lekarzy wciąż nie uważa zespołu jelita drażliwego za poważną chorobę, ogólnie przyjmuje się, że może nań cierpieć do 15 proc. populacji.
Objawy obejmują ból brzucha, biegunkę lub zaparcia i wzdęcia. Jako że niektórzy lekarze sądzą, że problem tkwi wyłącznie w umyśle chorego, uważa się, że skuteczne może być przyjmowanie leków przeciwdepresyjnych.
Powinny pomóc: leki przeciwdepresyjne (według BMJ), leki przeciwskurczowe
Mogą pomóc: alosetron, agoniści receptora. 5-HT4
Prawdopodobnie pomogą: hipnoterapia, loperamid
Bóle piersi
Bóle piersi mogą być związane z miesiączkowaniem (cykliczne) albo problemami w obrębie ściany klatki piersiowej. Tak czy inaczej prędzej czy później zmaga się z nimi około 70 proc. kobiet. Do 30 proc. cyklicznych i połowa wszystkich przypadków ustępuje samoistnie.
W przypadku tych pozostałych medycyna ma ograniczone możliwości. Najskuteczniejsze wydaje się zastosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych w postaci kremów.
Mogą pomóc: niesteroidowe leki przeciwzapalne o działaniu miejscowym
Prawdopodobnie pomogą: danazol, gestrinon, gonadorelin, tamoksyfen, toremifen, antybiotyki, leki moczopędne
Spowodują pogorszenie: bromokryptyna
Endometrioza
To bolesne schorzenie - w przebiegu którego komórki macicy przemieszczają się i trafiają poza jamę macicy - dotyka 10 proc. kobiet.
W mniej więcej jednej trzeciej przypadków problem rozwiązuje się samoistnie, u połowy pacjentek - nasila się, w pozostałych przypadkach - utrzymuje na stabilnym poziomie.
Przyjmowanie pigułek antykoncepcyjnych wydaje się minimalizować ryzyko wystąpienia endometriozy oraz może przynieść ulgę po jej zdiagnozowaniu.
Powinny pomóc: doustne środki antykoncepcyjne lub progestageny (w momencie rozpoznania)
Mogą pomóc: danazol, dydrogesteron (w momencie rozpoznania), operacja laparoskopowa
Objawy menopauzy
Medycyna jest w okresie głębokiej nieprzerwanej fascynacji HTZ (hormonalną terapią zastępczą) i nie zmienią tego jakieś niedorzeczne nieaktualne badania, według których przyczynia się ona do występowania nowotworów i problemów z sercem.
Naukowcy związani z BMJ również uznali, że leki hormonalne wciąż są najlepszym antidotum na objawy menopauzy, z którymi zmaga się do 84 proc. kobiet pomiędzy 45. a 54. rokiem życia.
Powinny pomóc: tibolon
Mogą pomóc: estrogen (wyłącznie), progestagen (wyłącznie), estrogen i progestagen w terapii skojarzonej
Prawdopodobnie pomogą: leki przeciwdepresyjne, klonidyna, testosteron
Zespół napięcia przedmiesiączkowego (ZNP)
Do 95 proc. kobiet w wieku rozrodczym cierpi z powodu dolegliwości przedmiesiączkowych, chociaż tylko u 5 proc. pacjentek powodują one poważne osłabienie organizmu.
Leki mogą pomóc radzić sobie z niektórymi objawami, np. przygnębieniem i wahaniami nastroju, większość terapii stwarza jednak ryzyko wystąpienia ciężkich reakcji niepożądanych.
Powinny pomóc: spironolakton
Mogą pomóc: alprazolam, buspiron, analogi gonadoreliny, metolazon, niesteroidowe leki przeciwzapalne
Prawdopodobnie pomogą: klomipramina, danazol, selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI)
Nawracające zapalenie pęcherza
Ta bakteryjna infekcja dolnych dróg moczowych dotyka do 27 proc. młodych kobiet. Nawracający problem to według lekarzy trzy odrębne napady choroby w ciągu 12 miesięcy.
Ciągłe podawanie antybiotyków pomaga, należy jednak zachować ostrożność ze względu na inne działania tych leków, a w szczególności ich wpływ na jelito.
Powinny pomóc: stale podawane antybiotyki
Mogą pomóc: sok żurawinowy
