Nasze magazyny
Nasze decyzje dotyczące diety mają kluczowe znaczenie zarówno dla nas samych, jak i dla zdrowia klimatu. O ile czujemy, że mamy wpływ na nasze wybory żywieniowe, powinniśmy zastanowić się nad tym, co spożywamy, zważywszy na to, że konsumpcyjnie skierowany model życia ma negatywny wpływ na naszą planetę.
Żyjemy w skrajnej sytuacji. Z jednej strony półki sklepowe uginają się od żywności, do tego często wysoko przetworzonej. Żywność dostępna na wyciągnięcie ręki napakowana konserwantami, sztucznymi dodatkami i słodzikami kusi swoją teksturą, wspomagaczami smaku i pięknym wyglądem.
Nadmiar produktów i powszechny konsumpcjonizm sprawia, że kupujemy więcej, ale niekoniecznie jemy zdrowiej. To przekłada się na pojawiające się choroby cywilizacyjne jak otyłość, cukrzyca, insulinooporność czy nadciśnienie.
To, że kupujemy więcej, często sprawia, że nie do końca odnosimy się z należytym szacunkiem do naszego jedzenia. I tu dochodzi problem marnotrawienia produktów spożywczych. Statystyki pokazują, że marnowane jest blisko aż 25-30% produkowanej żywności. Po drugiej stronie – inny ważny problem. Prawie 820 milionów ludzi cierpi z powodu niedożywienia. Czy coś można z tym zrobić?
Co to jest dieta planetarna?
Dieta planetarna jest znana również jako dieta na rzecz zdrowia planety lub dieta EAT-Lancet. Jest to koncepcja żywieniowa, która została opracowana przez naukowców komisji The EAT-Lancet Commission on Food, Planet, Health. W jej skład weszło 37 ekspertów z 16 krajów.
Jej głównym celem jest zrównoważenie potrzeb ludzkości w dziedzinie żywności i ochrony środowiska oraz promowanie zdrowych nawyków żywieniowych, które jednocześnie będą korzystne dla planety.
Co to dla nas oznacza? Dieta przyjazna planecie zakłada znaczną redukcję spożycia czerwonego mięsa i cukru, do połowy obecnych poziomów. Jednocześnie zaleca się zwiększenie spożycia warzyw, owoców, nasion roślin strączkowych i orzechów o połowę w porównaniu z obecnymi nawykami żywieniowymi.
Według naukowców w niektórych regionach zmiany te powinny być znacznie bardziej radykalne. W Stanach Zjednoczonych zaleca się redukcję spożycia mięsa o 84% i sześciokrotne zwiększenie spożycia roślin strączkowych (w porównaniu z obecnym poziomem). W przypadku Europy zaleca się spożywanie o 77% mniej czerwonego mięsa i 15-krotne zwiększenie spożycia orzechów i nasion.
Według naukowców z The EAT-Lancet Commission on Food, Planet, Health globalne wdrożenie takiego modelu diety przyniosłoby korzyści zarówno dla zdrowia ludzi, jak i dla ochrony planety.
Jakie są zasady diety planetarnej?
Dieta korzystna dla środowiska dostarcza właściwą ilość kalorii, zawiera dużo różnorodnych produktów pochodzenia roślinnego i jest ograniczona w produktach odzwierzęcych. Wskazuje na korzyści płynące z większej ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych niż nasyconych, a także promuje ograniczenie spożycia przetworzonych zbóż, żywności wysoko przetworzonej i dodatków cukru.
Ten model diety opiera się na analizie naukowej, która sugeruje, że określone proporcje poszczególnych grup produktów mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób przewlekłych i przyczynić się do zachowania zdrowia i dobrej kondycji.
Dieta planetarna ma na celu wspieranie zdrowia i dobrego samopoczucia, jak również redukcję ryzyka nadwagi/otyłości i innych chorób cywilizacyjnych. Oszacowano, że zmiana niezdrowej diety na dietę planetarną może zapobiec nawet 11 milionom zgonów dorosłych rocznie.
• Zwiększenie spożycia warzyw, owoców. Zaleca się zwiększenie spożycia warzyw, owoców, orzechów i nasion. Te produkty są bogate w błonnik, witaminy, minerały i przeciwutleniacze, co niewątpliwie jest kluczem do lepszego zdrowia.
• Ograniczenie spożycia mięsa. Dieta planetarna zachęca do ograniczenia spożycia mięsa, zwłaszcza czerwonego, które uważa się, że jest związane z większym śladem węglowym i zwiększonym ryzykiem dla naszego zdrowia. Zamiast tego zaleca się korzystanie z innych źródeł białka, takich jak ryby, drób, rośliny strączkowe i produkty mleczne o niskiej zawartości tłuszcz.
• Zdrowe źródła białka. W diecie planetarnej sugeruje się wybieranie zrównoważonych źródeł białka, takich jak rośliny strączkowe (fasola, soczewica, groch czy bób) orzechy, nasiona i ryby.
• Zwiększenie spożycia zbóż pełnoziarnistych i produktów zbożowych Spożywanie zbóż pełnoziarnistych i produktów zbożowych takich jak płatki owsiane, kasze, pieczywo razowe, orkiszowe.
• Ograniczenie spożycia produktów przetworzonych i produktów wysoko przetworzonych. Unikanie nadmiernej konsumpcji produktów przetworzonych, które często zawierają sztuczne dodatki, konserwanty, barwniki, cukry lub inne słodziki i tłuszcze nasycone.
• Unikanie nadmiernej ilości jedzenia, aby zmniejszyć marnotrawienie żywności. Dieta planetarna zachęca do spożywania odpowiedniej ilości kalorii, aby utrzymać zdrową masę ciała i unikać nadmiernej konsumpcji.
• Ograniczenie spożycia cukru i soli
Dieta planetarna zachęca do spożywania różnorodnych, kolorowych produktów, które warto umieszczać na talerzu. Dodatkowo, zaleca się spożywanie posiłków w przyjemnej atmosferze, w towarzystwie rodziny i przyjaciół. Ważne jest unikanie przejadania się oraz gotowanie w taki sposób, aby wykorzystać różne części warzyw i owoców. W ramach tej diety istotne jest również minimalizowanie marnowania jedzenia poprzez ponowne wykorzystanie resztek do przygotowania innych dań.
Jak zacząć stosować dietę planetarną?
Komisja EAT-Lancet podkreśla, że jej celem nie jest wprowadzanie radykalnych zmian w nawykach żywieniowych, ale wprowadzanie niewielkich modyfikacji, które przynoszą znaczące korzyści dla środowiska.
Wprowadzenie zasad diety planetarnej do swojego stylu życia może pomóc w promowaniu zrównoważonego żywienia i wspieraniu ochrony środowiska naturalnego, jednak ważne jest, aby znaleźć równowagę między swoimi preferencjami żywieniowymi a celami związanymi z ochroną planety.
Choć jedzenie w taki sposób początkowo może wydawać się skomplikowane i wprowadzające ograniczenia, to zastosowanie kilku prostych zasad z pewnością ułatwi nam przejście na dietę dobrą dla nas i dla naszej planety.
Dieta planetarna nie musi być rygorystycznie przestrzegana przez każdego w bardzo restrykcyjny sposób. Można dostosować ją do swoich preferencji kulinarnych i potrzeb, a przede wszystkim świadomie podejmować decyzje dotyczące żywienia, zwracając uwagę na zarówno własne zdrowie, jak i wpływ na środowisko. Stosowanie diety planetarnej jest stosunkowo proste, ale może wymagać pewnej zmiany nawyków żywieniowych. Warto więc stawiać na żywność prostą, nieprzetworzoną, sezonową i przede wszystkim lokalną.
Dzika kuchnia
W ideę diety planetarnej świetnie wpisuję się koncepcja dzikiej kuchni. Chwasty, czyli dzikie rośliny jadalne często zawierają w sobie dużo więcej wartości odżywczych niż produkty na sklepowych półkach.
Rosną wszędzie dookoła nas, są dostępne praktycznie przez cały rok. Jest to żywność lokalna, smaczna i przede wszystkim zdrowa. Tak więc idąc następnym razem na zakupy pamiętajmy, że często jeden mały krok może spowodować wielkie zmiany, a nasza żywność to nasze lekarstwo.
Paulina Szmerk
