Bóle pleców a medytacja, hipnoza i psychoterapia

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Suplementy diety

Koenzym Q10

Suplementy diety

Kolagen UC-II®

Suplementy diety

Kurkuma BCM-95®

Suplementy diety

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Kilka lat temu 3 japońskich naukowców wpadło na nietypowy pomysł. Ponieważ w przypadku bólu pleców od dawna podejrzewa się związek ciała i umysłu, postanowili sprawdzić, jak na odczuwanie dolegliwości wpłynie wizyta w… wesołym miasteczku. Zabrali tam 23 ochotników, którzy uskarżali się na przewlekły ból pleców o umiarkowanej intensywności. Byli wśród nich zarówno mężczyźni, jak i kobiety, osoby w wieku od 18 do 46 lat.

U uczestników za pomocą wizualnej skali analogowej (Visual Analogue Scale - VAS) pięciokrotnie zmierzono subiektywne poziomy odczuwanego bólu: jeszcze w autobusie jadącym do parku rozrywki, w trakcie pobytu w tym miejscu (po 10 min, 60 min i 3 godz.) oraz tuż przed zakończeniem wycieczki. Od początku eksperymentu biorący w nim udział ochotnicy zapominali o dolegliwościach, a kontrola ich stanu fizycznego potwierdziła, że radykalnie osłabły one po prostu dzięki dobrej zabawie. Wartości mierzone już podczas pobytu w parku rozrywki były znacząco niższe niż te odnotowane w czasie jazdy autobusem w jedną lub drugą stronę¹.

Ból pleców a stres

Nawet jeśli wyniki nie okazały się spektakularne, a ulga w bólu miała charakter jedynie przejściowy, japońskie badanie pokazało 2 ważne kwestie: po pierwsze dolegliwości (a zwłaszcza ich natężenie) mają wiele wspólnego z psychiką i samopoczuciem, a po drugie - aby je złagodzić, wcale nie trzeba sięgać po skalpel czy inne radykalne metody. Oczywiście niełatwo udowodnić, że to emocje powodują chroniczny ból pleców, ale nie brakuje doniesień, które łączą go ze stanem psychicznym. W pewnym brytyjskim badaniu przez 12 miesięcy obserwowano 4,5 tys. osób w wieku 18-75 lat.

Okazało się, że prawdopodobieństwo wystąpienia nowego epizodu bólu w dolnym odcinku pleców było wyższe wśród tych ochotników, którzy osiągnęli najwyższe wyniki w kwestionariuszu dotyczącym stresu i emocjonalnego cierpienia². Czynniki psychologiczne wpływają również na przechodzenie ostrej formy bólu pleców w okolicy lędźwiowej w postać przewlekłą³. Co więcej, związek ten pośrednio potwierdza cały szereg badań, w których techniki relaksacyjne z powodzeniem łagodzą dolegliwości.

Niekonwencjonalne leczenie bólu pleców 

W leczeniu bólu pleców stosuje się przede wszystkim medytację, hipnozę, biologiczne sprzężenie zwrotne oraz psychoterapię behawioralno-poznawczą. Są to metody na tyle skuteczne, że zatwierdziły je amerykańskie Narodowe Instytuty Zdrowia (NIH). Wykazano, że te niekonwencjonalne kuracje zredukowały poziom stresu, co skutkowało złagodzeniem bólu pleców o 47%, spadkiem liczby wizyt u lekarzy o 37% oraz wzrostem w zakresie sprawności pacjentów w radzeniu sobie z dolegliwościami aż o 73%! W całej grupie uczestników zaobserwowano również zwiększenie poziomu aktywności o 47%⁴.

W innej niewielkiej próbie oceniającej efektywność hipnozy w przypadku chronicznego bólu pleców w okolicy lędźwiowej już krótkotrwały (składający się z 4 sesji) protokół w połączeniu z psychoedukacją gwałtownie zmniejszył natężenie i rozprzestrzenianie się dolegliwości⁵. Natomiast biologiczne sprzężenie zwrotne - kolejna psychofizyczna technika - jest u pacjentów z przewlekłym bólem pleców nawet skuteczniejsze niż terapia behawioralna lub leczenie konwencjonalne. Naukowcy poinformowali również, że jako jedyna metoda znacząco złagodziło dolegliwości w ciągu dwuletniej obserwacji⁶.

Leki i niekonwencjonalne terapie

Tak naprawdę przy wszystkich bólach obok leczenia farmakologicznego widoczne efekty daje stosowanie fizykoterapii, zwłaszcza masażu, akupunktury, ultradźwięków, krioterapii i elektroterapii, które w mniejszym lub większym stopniu oddziałują zarówno na ciało, jak i na umysł. To one zapobiegają osłabieniu mięśni i łagodzą ból, ale rzeczywiście skuteczne będą dopiero wówczas, gdy zabiegi zostaną dobrane indywidualnie do danego pacjenta.

We własnym zakresie warto wypróbować natomiast siłę ciepła. Gorące kąpiele czy regularne pobyty w saunie łagodzą ból oraz napięcia fizyczne i psychiczne, a przy tym poprawiają metabolizm i ułatwiają pozbycie się z organizmu szkodliwych substancji. Badacze donoszą przykładowo, że sauna infrared działa korzystnie na mięśnie, powodując ich regenerację u mężczyzn stosujących trening wytrzymałościowy⁷. Oznacza to, że pozwala osobom aktywnym fizycznie odzyskać siły, przy okazji likwidując zmęczenie i napięcia w kręgosłupie oraz zapewniając relaks.

Leczenie sposobami medycyny wschodniej 

Kolejną grupę niezwykle obiecujących metod stanowią te zaczerpnięte z tradycyjnej medycyny wschodniej. One również nie tylko oddziałują na ciało, ale również doskonale radzą sobie z codziennym stresem! Przykładowo skuteczność akupunktury sprawdzono w grupie blisko 1,2 tys. osób cierpiących z powodu bólu pleców, które 2 razy w tygodniu poddawały się 10 seriom tej metody, jej wersji pozorowanej (igły nie były wkłuwane prawidłowo) lub konwencjonalnej terapii z wykorzystaniem środków przeciwbólowych, fizjoterapii i gimnastyki.

Już po 6 miesiącach 48% pacjentów z grupy badanej zgłosiło radykalną redukcję bólu, podczas gdy w przypadku tej stosującej konwencjonalną terapię było to zaledwie 27%. Co ciekawe 44% uczestników, którzy uczęszczali na zabiegi pozorowanej akupunktury, również poinformowało o ograniczeniu dolegliwości⁸. Istnieje również mnóstwo dowodów wskazujących na to, że joga może być skuteczna w łagodzeniu bólu pleców.

W pewnym eksperymencie z udziałem 101 pacjentów porównano ją z gimnastyką i poradami z zakresu samoopieki. Okazało się, że osoby, które przez 12 tygodni brały udział w cotygodniowych sesjach jogi, były bardziej ruchliwe i elastyczne niż pozostali uczestnicy. Ta wschodnia technika przynosiła również szybsze efekty⁹. Jogę porównano również z ćwiczeniami rozciągającymi. I w tej konfrontacji okazała się ona skuteczniejsza - przed końcem 12-tygodniowego programu przyniosła istotniejsze rezultaty¹⁰.

Dwuletnie badanie wykazało z kolei, że uczęszczanie na zajęcia jogi 2 razy w tygodniu może ograniczać niepełnosprawność funkcjonalną, natężenie bólu i depresję u dorosłych z przewlekłym bólem pleców w okolicy lędźwiowej. Pozwala również na redukcję ilości stosowanych leków¹¹.

Uczęszczanie na zajęcia jogi 2 razy w tygodniu może ograniczać niepełnosprawność funkcjonalną, natężenie bólu i depresję u osób z przewlekłym bólem pleców w okolicy lędźwiowej.

Ruch jest konieczny

Niewątpliwie jedną z ważnych zalet jogi jest to, że oznacza po prostu… ruch. W istocie siedzący tryb życia i brak aktywności to najwięksi wrogowie naszych pleców, a nawet krótkie przerwy w pracy na spacer mogą zdziałać cuda. Warto jednak rozszerzyć program codziennej aktywności o coś więcej niż kilka przysiadów w oderwaniu od komputera. W końcu mała aktywność fizyczna jest związana z bólem pleców w okolicy lędźwiowej, a regularne ćwiczenia wydają się zapobiegać występowaniu tego rodzaju dolegliwości.

Ruch jest korzystny nie tylko w profilaktyce bólu pleców, lecz także w jego łagodzeniu. W jednym z przeglądów badań poświęconych tej tematyce wywnioskowano, że ćwiczenia są w stanie redukować objawy i poprawiać funkcjonowanie fizyczne u pacjentów z przewlekłymi lub nawracającymi dolegliwościami w odcinku lędźwiowym¹². Jednakże zbyt wyczerpujący trening lub jego nadmiar mogą być dla pleców szkodliwe, dlatego idealne rozwiązanie to kombinacja ćwiczeń rozciągających, wzmacniających i poprawiających wydolność tlenową o niskiej intensywności.

Dobrym wyborem może być tutaj pilates. Ten prosty system ćwiczeń z elementami jogi, baletu i ćwiczeń siłowych coraz częściej zalecany jest w leczeniu przewlekłego bólu pleców w odcinku lędźwiowym. Jak wykazują badania, może skutecznie redukować dolegliwości i poprawić ogólne funkcjonowanie fizyczne u pacjentów¹³.

Leczenie bólu pleców

Osoby, które jedynie sporadycznie zmagają się z bólem pleców, często mogą poradzić sobie z nim za pomocą prostych, domowych metod. Czasem wystarczy delikatne rozmasowanie lub łagodne rozciągnięcie nadwerężonego mięśnia lub jego okolicy. Do takiego domowego masażu warto wykorzystać maści rozgrzewające i przeciwobrzękowe lub olejki. Przykładowo dodanie do tradycyjnego masażu szwedzkiego aromatycznego olejku imbirowego u 70 pacjentów z przewlekłym bólem pleców spowodowało większą krótko- i długoterminową poprawę w zakresie dolegliwości oraz ogólnej sprawności¹⁴.

Inną opcją są rozgrzewające plastry, które przykleja się na suchą skórę. Zwykle zawierają one kapsaicynę - substancję znaną ze swoich przeciwbólowych właściwości, która osłabia reakcję organizmu na drażniące czynniki. W jednym z badań plaster z kapsaicyną był znacząco skuteczniejszy niż placebo u pacjentów z chronicznym bólem pleców¹⁵. Co jednak w sytuacji, gdy te domowe sposoby nie wystarczają, a dolegliwości powracają lub nasilają się? Wówczas trzeba sięgnąć po bardziej kompleksową terapię, uwzględniającą wspomniane już techniki psychofizyczne, suplementację i metody wspomagające.

Masaż terapeutyczny, jak sugeruje kilka doniesień, jest przydatny w leczeniu chronicznego bólu pleców w okolicy lędźwiowej, zwłaszcza w połączeniu z ćwiczeniami i edukacją pacjentów w zakresie samoopieki¹⁷. Jedno z badań wykazało, że korzyści wynikające z jego stosowania były wciąż widoczne jeszcze 9-10 miesięcy po zakończeniu terapii¹⁶.

Technika Aleksandra jest w leczeniu przewlekłego lub nawracającego bólu pleców skuteczniejsza niż konwencjonalna opieka. Co więcej, zaledwie 6 lekcji, a następnie wykonywanie zaleconych ćwiczeń w domu, może być prawie równie efektywne, jak 24 profesjonalne lekcje tej techniki¹⁷.

Nastawianie kręgosłupa przez kręgarzy, osteopatów i fizjoterapeutów porównano z treningiem składającym się z ćwiczeń fizycznych i edukacji oraz indywidualną fizjoterapią (ćwiczenia, pasywna mobilizacja i terapia tkanek miękkich). Okazało się, że manipulacje kręgowe zapewniały większe krótko i długoterminowe usprawnienie funkcjonowania i złagodzenie dolegliwości¹⁸.

Elektroterapia Najczęstszą metodą tego typu, którą stosuje się w przewlekłym bólu, jest przezskórna elektryczna stymulacja nerwów (TENS), wykorzystująca prądy zmienne o różnych parametrach. Innym rodzajem elektroterapii są opisane przez Bernarda prądy diadynamiczne.

Mechanizm ich działania jest skomplikowany, ale uwzględnia modulację przewodzenia informacji bólowej na poziomie rdzeniowym i postymulacyjne reakcje na poziomie układu ośrodkowego. Stosuje się je zazwyczaj w rwie kulszowej, migrenach czy obrzękach pourazowych. Skuteczność metod elektroterapii potwierdziły liczne badania. Stymulacja TENS zmniejsza dolegliwości bólowe u 68% pacjentów, a w leczeniu dyskopatii zarówno TENS, jak i prądy diadynamiczne w porównywalnym stopniu działają przeciwbólowo i poprawiają sprawność pacjentów¹⁹.

Proloterapia polega na wstrzykiwaniu substancji pobudzających wzrost do określonych ścięgien, więzadeł, mięśni i stawów w celu stymulacji naturalnych mechanizmów samoleczenia organizmu. Najczęściej używane środki, w tym dekstroza, P2G (związek fenolu, glukozy i gliceryny) czy stężony roztwór soli, mogą wzmacniać i odbudowywać osłabione, naderwane czy rozłączone elementy mięśniowo-szkieletowe oraz stabilizować i usprawniać je, przynosząc jednocześnie ulgę. B

adanie na pacjentach z chronicznym bólem pleców wykazało zwiększenie grubości wiązadeł stawu krzyżowo-biodrowego o 60% w ciągu zaledwie 3 miesięcy po zastosowaniu proloterapii. Pacjenci odnotowali również większą sprawność stawu oraz mniejszy ból²⁰.

Wibroterapia już po 3 miesiącach może zmniejszyć chroniczny ból pleców²¹. Lokalne drgania mięśni doprowadzają do znacznej poprawy kontroli nerwowo-mięśniowej tułowia u pacjentów z przewlekłymi dolegliwościami w odcinku lędźwiowym, a stymulacja mięśni podczas ćwiczeń wpływa na adaptację motoryczną. W badaniach z udziałem 100 pacjentów powyżej 65. r.ż. z przewlekłym bólem w odcinku lędźwiowo-krzyżowym udało się wykazać, że klasyczny masaż w połączeniu z masażem wibracyjnym punktów spustowych jest efektywną techniką, która w dość krótkim czasie pozwala osiągnąć złagodzenie objawów, w tym obniżenia nastroju²².

Opalanie Coraz więcej doniesień sugeruje, że brak witaminy D może przyczyniać się do występowania przewlekłego bólu mięśniowo-szkieletowego. W jednym z badań uczestniczyli pacjenci z chronicznymi, nieswoistymi dolegliwościami w okolicy lędźwiowej, którzy przez 6 lat byli pod opieką lekarzy z poradni ortopedycznych i internistycznych. Aż u 83% z nich wykazano wyjątkowo niskie poziomy słonecznej witaminy, a po suplementacji u wszystkich osób z niedoborami zaobserwowano znamienną kliniczną poprawę²³.

Również w innym badaniu, z udziałem 360 pacjentów z przewlekłą formą bólu pleców w okolicy lędźwiowej, dodatkowe dawki D₃ złagodziły objawy u praktycznie wszystkich uczestników z największymi jej deficytami²⁴.

Witaminy z grupy B Połączenie witamin B₁, B₆ i B₁₂, przyjmowanych 2 razy dziennie w dawkach odpowiednio: 50 mg, 50 mg i 1 mg wraz z popularnym niesteroidowym lekiem przeciwzapalnym (NLPZ) diklofenakiem (50 mg 2 razy na dobę) jest skuteczniejsze w łagodzeniu bólu pleców niż zastosowanie samego farmaceutyku²⁵. Wyniki te tłumaczy fakt, że kręgosłup otacza płyn mózgowo-rdzeniowy, który u zdrowych osób zawiera te rozpuszczalne w wodzie witaminy w stężeniach wyższych niż obserwowane zazwyczaj we krwi.

Substancje odżywcze Utrzymanie integralności krążków międzykręgowych wymaga odpowiedniej podaży witaminy C. Również niedobór miedzi i selenu może przyczyniać się do występowania chronicznego bólu. W badaniach wykazano, że zażywanie codziennie 90-100 μg selenu - samodzielnie lub z dodatkiem 20 j.m. witaminy E - redukuje dolegliwości mięśniowo-szkieletowe.

Czarci pazur (Harpagophytum procumbens) to zioło skuteczne w leczeniu bólu pleców w okolicy lędźwiowej, jeśli jego dzienna dawka dostarcza przynajmniej 50 mg substancji czynnej o nazwie harpagozyd. Jedno z badań wykazało, że ma ona podobną efektywność jak lek z grupy NLPZ - rofekoksyb²⁶.

Kora wierzby białej (Salix alba) z chemicznego punktu widzenia jest podobna do aspiryny i wygląda na to, że przynosi krótkotrwałą ulgę w przypadku bólu pleców w okolicy lędźwiowej. W badaniach stosowano dzienne dawki wystandaryzowane tak, by zawierały 120 lub 240 mg salicyny - substancji aktywnej, która ma właściwości przeciwzapalne²⁷.

Artykuł ukazał się w wydaniu papierowym O Czym Lekarze Ci Nie Powiedzą Czerwiec 2019.