Lordoza kręgosłupa - jak rozpoznać, objawy, przyczyny i leczenie. Ćwiczenia przy lordozie

Lordoza fizjologiczna jest stanem prawidłowym, natomiast lordoza patologiczna oznacza, iż wygięcie to zostało z jakichś przyczyn zniekształcone. Powoduje ona wiele niepokojących objawów m.in. silne bóle pleców odczuwane ze względu na ich nadmierne obciążenie.

Czym jest lordoza?

Etymologicznie słowo "lordoza" wywodzi się z języka greckiego i zostało utworzone od wyrazu "lordos", czyli "zgięty". Oznacza ono naturalną krzywiznę kręgosłupa ludzkiego, polegającą na zgięciu ku przodowi w płaszczyźnie strzałkowej. Nie wszyscy zapewne wiedzą, iż kręgosłup dorosłego człowieka nie jest wcale prosty i kształtem przypomina literę "S", a taka budowa zapewnia mu właściwą ruchomość oraz odpowiednią amortyzację, niezbędną przy dźwiganiu ciężaru ciała.

Prawidłowo zbudowany kręgosłup ludzki tworzy kilka krzywizn, takich jak: lordoza szyjna, lordoza lędźwiowa (oba wygięcia ku przodowi) oraz kifoza piersiowa i krzyżowa (wygięcia ku tyłowi). To one właśnie pozwalają mu znosić duże obciążenia oraz utrzymywać prawidłową postawę.

Naturalne krzywizny kręgosłupa są wynikiem oddziaływania sił grawitacji na ciało ludzkie i wykształciły się podczas procesu ewolucji wraz z przyjmowaniem przez człowieka pozycji pionowej. Powstają one już u niemowlęcia; lordoza szyjna pojawia się około 3 - 4 miesiąca życia, gdy tylko dziecko zaczyna podnosić główkę, a lordoza lędźwiowa tworzy się około 9 - 12 miesiąca wraz z rozpoczęciem chodzenia.

Nawet już u dzieci, które ukończyły 1. rok życia, kręgosłup ma swój charakterystyczny kształt, czyli wykształconą lordozę szyjną, kifozę ograniczoną do piersiowego odcinka kręgosłupa i wyraźną lordozę lędźwiową. Jednakże ostateczna, właściwa dla człowieka postawa ustala się dopiero ok. 18. roku życia.

Lordoza fizjologiczna - co to jest?

Naturalne wygięcie kręgosłupa ludzkiego skierowane łukiem ku przodowi jest określane terminem lordoza. Fizjologiczne wygięcia kręgosłupa dorosłego człowieka tworzą dwie lordozy i dwie kifozy. Prawidłowa lordoza szyjna powinna znajdować się pod kątem 20 - 40 stopni, natomiast lordoza lędźwiowa 30 - 50 stopni. Mniejszy od prawidłowego kąt nachylenia nazywany jest fachowo spłyceniem lub zniesieniem lordozy, natomiast większy – jej pogłębieniem.

Jak rozpoznać lordozę patologiczną?

W celu zdiagnozowania lordozy lędźwiowej można łatwo przeprowadzić domowy test. Wystarczy położyć się na podłodze i wsunąć dłoń pod dolny, znajdujący się nad pośladkami, odcinek pleców. Przy prawidłowej postawie przestrzeń pomiędzy dłonią a plecami powinna niewiele się różnić od grubości dłoni. Jeśli przestrzeń jest zdecydowanie większa, to prawdopodobnie świadczy o nieprawidłowej, patologicznej lordozie. Jednakże profesjonalnym badaniem, które może zdiagnozować patologiczną lordozę, jest RTG kręgosłupa.

Rodzaje patologicznej lordozy

Specjaliści wyróżniają dwa główne rodzaje lordozy: hipolordozę i hiperlordozę. Pierwsza z nich oznacza spłycenie, zwane inaczej zniesieniem kąta lordozy poniżej 20 stopni, druga zaś – nasilenie lordozy zwane profesjonalnie jej pogłębieniem, czyli zwiększeniem jej kąta powyżej 50 stopni.

Zniesienie lordozy szyjnej oraz lędźwiowej powstaje w wyniku kurczenia się mięśni przykręgosłupowych na skutek bólu spowodowanego urazem lub zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa i krążków międzykręgowych, rwą kulszową lub innymi miejscowymi stanami zapalnymi. Kurczenie się mięśni przykręgosłupowych prostuje krzywiznę kręgosłupa, co powoduje dodatkowy ból. Z kolei hiperlordoza, czyli lordoza pogłębiona, potocznie określana jako plecy wklęsłe, występuje najczęściej na odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Polega na nadmiernym, patologicznym wygięciu kręgosłupa ku przodowi, znajdującym się w jego części lędźwiowej.

Lordoza szyjna - jak powstaje?

Lordoza szyjna jest naturalnym wygięciem kręgosłupa w odcinku szyjnym. Jego pomiar może być wykonywany na kilka sposobów, bowiem stosuje się do tego metody Cobba, Jacksona lub Harrisona. Średnia wartość lordozy szyjnej mierzona metodą Cobba wynosi od 10,5° do 13,9°. Inne wartości przyjmuje ona według pomiaru metodą Jacksona lub Harrisona, albowiem są to odpowiednio od 15,6° do 17,5° oraz 15,9° - 17,7°. Warto wiedzieć, iż kręgosłup szyjny jest najbardziej ruchomym odcinkiem kręgosłupa i owa mobilność powoduje narażenie go na liczne przeciążenia oraz urazy.

Do spłycenia, pogłębienia lub całkowitego zniesienia naturalnej lordozy szyjnej może dojść na skutek urazów takich jak uszkodzenie stawów lub krążków międzykręgowych, a także w efekcie niewłaściwego napięcia mięśni, dyskopatii czy choroby zwyrodnieniowej. Charakterystyczną cechą osób z nadmierną lordozą szyjną są wystające łopatki oraz wyciągnięta ku przodowi żuchwa.

Lordoza lędźwiowa - jak powstaje?

Lordoza lędźwiowa to naturalne wygięcie kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, łukiem skierowane w stronę brzuszną. Według pomiaru Gutmana lordoza lędźwiowa powinna wynosić od 28 do maksymalnie 46 stopni. Pod wpływem niewłaściwej postawy, urazów czy innych chorób może ona ulec spłyceniu, pogłębieniu lub całkowitemu zniesieniu.

Spłycenie i zniesienie lordozy

Spłycenie i zniesienie to różne stopnie zmiany ustawienia kręgosłupa. Spłycenie lordozy to specyficzne ustawienie, kiedy dochodzi do zmniejszenia jego wklęsłości. Jeśli jednak lordoza zniesiona jest całkowicie, to jej odcinki są zupełnie płaskie, a czasami nawet wypukłe.

Pogłębienie lordozy

Pogłębiona lordoza odcinka lędźwiowego, zwana inaczej hiperlordozą lędźwiową, to jedno z najczęstszych schorzeń kręgosłupa. W wyniku jego nadmiernego wygięcia dochodzi bowiem m.in. do osłabienia mięśni brzucha, pośladków i mięśni kulszowo-goleniowych, co często powoduje u chorego dolegliwości bólowe. Pogłębiona lordoza powstaje na skutek nadmiernego napięcia mięśni takich jak: prostownik grzbietu, mięsień czworoboczny lędźwiowy, mięsień biodrowo-lędźwiowy oraz mięsień prosty uda.

Przyczyny pogłębionej lordozy

Wady postawy wynikające z zaburzenia naturalnych krzywizn kręgosłupa kształtują się często już u dzieci. Nikła aktywność fizyczna oraz przyjmowanie przez długi czas pozycji siedzącej w przedszkolu i szkole mogą utrwalać nieprawidłowości w obrębie lordozy lędźwiowej i skutkować problemami z postawą. Na pojawienie się nieprawidłowej lordozy, wpływa też niedobór witaminy C, która jest niezbędna do syntezy kolagenu, białka, z którego zbudowane są m.in. więzadła i ścięgna.

Zaawansowana lordoza może przechodzić w hiperlordozę – nadmierne wygięcie w stronę brzuszną, przy którym występują osłabione i rozciągnięte mięśnie brzucha, mięśnie pośladkowe oraz nadmiernie przykurczone mięśnie prostownika grzbietu i mięśnia czworobocznego lędźwi.

Objawy pogłębionej lordozy

Skutkiem pogłębionej lordozy mogą być bóle w dolnym odcinku pleców powodowane jego nadmiernym obciążeniem. Mogą jej także towarzyszyć skurcze mięśni, mrowienie lub drętwienie kończyn dolnych, a nawet zaburzenia oddawania moczu i stolca.

Nadmierne wygięcie kręgosłupa w okolicy lędźwiowej daje także charakterystyczne objawy w postaci zniekształcenia postawy ciała.

Objawy pogłębionej lordozy

• wklęsłe plecy,
• wypięty do przodu brzuch,
• odstające pośladki,
• utworzenie "litery C" między pośladkami a środkową częścią pleców,
• ból podczas długotrwałego siedzenia i chodzenia,
• problemy z chodzeniem,
• ból podczas podnoszenia i dźwigania ciężarów,
• odczuwanie dyskomfortu podczas odpoczynku w pozycji leżącej w plecach,
• ból brzucha i uczucie pełności w nadbrzuszu,
• ból spowodowany uciskiem na nerwy lub rdzeń kręgowy,
• odczuwanie napięcia wywołanego uciskiem na narządy wewnętrzne.

Nieleczenie tych objawów może spowodować powikłania w późniejszym wieku np. zaburzenia w stawach biodrowych, kończyn dolnych bądź narządach wewnętrznych.

Spłycona lordoza (hipolordoza) - objawy i przyczyny

Zmniejszenie naturalnej krzywizny kręgosłupa w odcinku lędźwiowym to inaczej spłycona lordoza lub hipolordoza lędźwiowa, która jest znacznie rzadziej spotykana niż hiperlordoza. Charakterystyczna dla tej wady jest postawa osoby stojącej bokiem, nieco odchylona do tyłu, z ukrytymi pośladkami. Przyczyną spłycenia lordozy lędźwiowej jest rozciągnięcie prostownika grzbietu i mięśnia równoległobocznego lędźwi, a tym samym skrócenie prostownika stawu biodrowego.

Znacznie częściej od lędźwiowej diagnozuje się jednak spłycenie lordozy szyjnej, będące wynikiem siedzącego trybu życia i małej aktywności ruchowej.

Występuje ono przede wszystkim u osób pracujących przed komputerem, gdyż taki rodzaj czynności zmusza do przyjmowania pozycji z wysuniętą do przodu lub pochyloną w dół głową.

Spłycenie lordozy odcinka szyjnego może dawać objawy takie jak:

• zawroty głowy,
• szumy uszne,
• zaburzenia snu,
• oczopląs.

Zniesienie lordozy lędźwiowej - objawy i przyczyny

Inną często spotykaną obecnie wadą postawy jest zupełne zniesienie lordozy lędźwiowej, w wyniku której kręgosłup staje się płaski i podatny na przeciążenia. Zniesienie lordozy lędźwiowej to całkowite wyprostowanie kręgosłupa w tym odcinku. Można zaobserwować, iż dzieci z tym schorzeniem są wiotkie i mają obniżone napięcie mięśniowe.

Zniesienie lordozy lędźwiowej związane jest w większości przypadków z reakcją w postaci skurczu mięśni przykręgosłupowych na ból spowodowany najczęściej jakimś urazem lub zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa i krążków międzykręgowych, rwą kulszową albo innymi miejscowymi stanami zapalnymi. Ta dysfunkcja jest często obserwowaną wadą kręgosłupa wśród młodzieży i młodych dorosłych.

Leczenie patologicznej lordozy

Pierwszym postępowaniem medycznym po stwierdzeniu patologicznej lordozy jest stosowanie farmakoterapii przeciwbólowej oraz rozkurczającej mięśnie poprzecznie prążkowane. Jako kolejny etap leczenia wskazuje się przeważnie rehabilitację i fizykoterapię, gdzie główny nacisk jest kładziony na wzmocnienie mięśni kręgosłupa, np. poprzez masaże.

Ważną rolę odgrywają również ćwiczenia, np. pływanie, nordic walking, joga, pilates itp. Gdy pogłębiona lordoza jest wynikiem otyłości, zaleca się także zrzucenie nadwagi.

Pomimo dobroczynnego wpływu ruchu na wzmacnianie mięśni, przy tego typu schorzeniach kręgosłupa należy zdecydowanie unikać niektórych pozycji, m.in. kołyski, skłonów w tył, mostków, stania na rękach oraz przerzutów bokiem. Niewskazane jest także uprawianie gimnastyki artystycznej czy akrobatyki.

W bardziej zaawansowanych przypadkach patologicznej lordozy lędźwiowej, gdy pojawiają się bóle kręgosłupa, konieczne jest stosowanie leków przeciwzapalnych, a w skrajnych przypadkach, kiedy schorzenie uniemożliwia normalne funkcjonowanie, konieczne jest leczenie operacyjne. Przeprowadza się je u osób, które mają problemy z chodzeniem, cierpią na silne bóle powodowane uciskiem na nerwy, rdzeń kręgowy albo narządy wewnętrzne. W rzadszych przypadkach zaawansowanej lordozy patologicznej można zalecić noszenie gorsetu ortopedycznego, który wymusza właściwe ustawienie kręgosłupa podczas codziennych czynności.

Jednakże podstawą leczenia lordozy jest rehabilitacja. W przypadku dzieci jest to zwykle gimnastyka korekcyjna, natomiast u osób starszych stosuje się także fizykoterapię. Największe efekty w leczeniu wad kręgosłupa uzyskuje się jednak u najmłodszych pacjentów, ponieważ ich szkielet jest plastyczny i podatny na wszelkie zmiany. Dlatego również tak ważne jest pilnowanie, aby dzieci utrzymywały właściwą postawę ciała, nie garbiły się i nie krzywiły.

Niezwykle ważna jest również nauka prawidłowego siedzenia i spania, używanie odpowiedniego materaca, spanie w pozycji embrionalnej lub na plecach z lekko przyciągniętymi kolanami. Siedząc, trzeba unikać pozycji z nadmiernym nachyleniem do przodu. Nie należy również dźwigać ciężkich przedmiotów, aby nie przeciążać kręgosłupa. Nieleczona lordoza patologiczna może prowadzić w przyszłości do wielu powikłań, w tym do artretyzmu, przewlekłego bólu pleców, zaburzeń w obrębie obręczy biodrowej i kończyn dolnych oraz narządów wewnętrznych.

Ćwiczenia zalecane przy lordozie patologicznej

Ćwiczenia fizyczne stanowią ważną metodę walki z tą uciążliwą dysfunkcją aparatu ruchu. Pod ich wpływem patologiczne odkształcenia zostają zmniejszone, a przykre dolegliwości ustępują. Ze względu na elastyczny układ ruchu najbardziej podatne na wpływ ćwiczeń są dzieci i młodzież; natomiast u dorosłych zmiany w obrębie lordozy są wprawdzie bardziej odporne na gimnastykę, ale i w tym wypadku za pomocą ćwiczeń można złagodzić wiele ich dokuczliwych objawów. Należy pamiętać, iż osoby z pogłębioną lordozą powinny unikać ćwiczeń w pozycji tzw. kołyski, a także mostków, stania na rękach, skłonów w tył. Trzeba też mieć świadomość, że jeśli gimnastyka korekcyjna ma przynieść konkretne efekty, powinna być stosowana minimum 3 razy w tygodniu.

W przypadku patologicznej lordozy wykonuje się:

• ćwiczenia rozciągające mięśnie;
• ćwiczenia wzmacniające mięśnie;
• ćwiczenia pomagające przyjmować i utrzymywać prawidłową postawę ciała;
• ćwiczenia oddechowe.

Ćwiczenia na hiperlordozę lędźwiową

• Połóż się na plecach i w tej pozycji maksymalnie głęboko wciągaj do środka pępek z jednoczesnym napięciem mięśni brzucha, nie angażując do tego innych partii ciała.
• Połóż się w pozycji wyprostowanej na podłodze. Jedną nogę zegnij i podciągnij do klatki piersiowej, przyciskając do siebie kolano, a druga niech swobodnie leży na ziemi. Następnie zamień nogi i powtórz ćwiczenie po 10 razy na każdą nogę.
• Koci grzbiet. Wykonaj klęk podparty. Dłonie rozstaw na szerokość ramion, a kolana i stopy ułóż na szerokość bioder. Wykonaj wydech i wypchnij kręgosłup w górę, jednocześnie przesuwając miednicę do przodu i zginając głowę w stronę mostka. Wykonaj wdech, po czym wróć do pozycji wyjściowej. Ćwiczenie powtórz 10 razy.
• Skłon japoński. Zrób klęk podparty. Następnie usiądź na piętach i jednocześnie wysuń ręce do przodu. Powtórz ćwiczenie 10 razy.
• Stań pod ścianą, ręce ułóż w pozycji „skrzydełek” (zgięte w łokciach, po obu stronach tułowia z dłońmi skierowanymi przed siebie), twoja głowa musi przez cały czas dotykać ściany. W tej pozycji cofnij brodę i utrzymaj napięcie mięśni przez około 15 s, po czym rozluźnij je.
• Stań przodem do narożnika ściany, trzymając ręce odwiedzione i zgięte w łokciach do kąta prostego oraz oparte o ścianę na przedramionach. Następnie wykonaj pochylenie tułowia do przodu i utrzymaj napięcie przez około 15 s, po czym wróć do pozycji wyjściowej.

Ćwiczenia na lordozę lędźwiową spłyconą lub zniesioną

• Połóż się na plecach z nogami zgiętymi w kolanach i unoś możliwie wysoko miednicę bez odrywania łopatek i stóp od ziemi. Po każdym ruchu wróć do pozycji wyjściowej i rozluźnij się.
• Ułóż się na ziemi przodem z odwiedzionymi i prostymi w łokciach rękoma oraz głową opartą czołem o matę. W tej pozycji unoś naprzemiennie proste w kolanach nogi, po czym wróć do pozycji wyjściowej.

Joga stosowana w celu korekcji spłycenia lordozy

Praktykując jogę w celu korekcji spłycenia lordozy, początkowo należy pracować w kierunku rozluźnienia przykurczonych przy tej wadzie mięśni brzucha i kulszowo-goleniowych, a później zająć się wzmocnieniem mięśni prostujących kręgosłup i mięśni pośladkowych. Istotne jest, aby skupić się przede wszystkich na delikatnych wygięciach i zharmonizowaniu napięcia gorsetu mięśniowego tułowia.

Można do tego stosować asany takie jak:

• Pozycje na jednej nodze: garudasana,
• Pozycje stojące: urdva hastasana, virabhadrasana, urdhva dhanurasana z tadasana samasthiti,
• Pozycje klęczące: supta virasana, ustrasana,
• Pozycje wykonywane z podparciem na rękach: urdhva mukha svanasana, ćakravakasana,
• Pozycje wykonywane w leżeniu na plecach: urdhva dhanurasana z leżenia, purvottanasana,
• Pozycje wykonywane w leżeniu na brzuchu: śalabhasana, dhanurasana, bhujangasana, bhujangasana,

Przed podjęciem samodzielnej gimnastyki korekcyjnej zawsze trzeba skonsultować się ze specjalistą.