Nasze magazyny
Cukrzyca jest jedną z najważniejszych przyczyn zgonów i niepełnosprawności zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się.
Z biegiem czasu nieleczeni lub źle prowadzeni chorzy na cukrzycę przechodzą powikłania mikro- i makronaczyniowe, w tym nefropatię, retinopatię, neuropatię oraz choroby sercowo-naczyniowe1.
Obecnie w leczeniu pierwszego typu stosuje się insulinę i doustne leki hipoglikemizujące2. Chociaż są one przydatne w kontrolowaniu wczesnych powikłań cukrzycy, poważne późne powikłania pojawiają się u dużej liczby pacjentów3. Dlatego zapobieganie degeneracji komórek beta i stymulowanie regeneracji wysepek stają się istotnymi sposobami terapii cukrzycy i profilaktyki jej powikłań. W wielu badaniach eksperymentalnych i klinicznych udokumentowano korzystny wpływ fitoterapii na cukrzycę.
W przeciwcukrzycowym działaniu substancji roślinnych pośredniczą różne mechanizmy, takie jak zmniejszenie wchłaniania glukozy z jelit, hamowanie produkcji glukozy w wątrobie, zwiększenie jej wychwytu przez tkanki, zintensyfikowanie wydzielania insuliny z komórek beta, a także zwiększenie regeneracji trzustki.
Zioła pomagające trzustce w walce z cukrzycą
Róża jerychońska (Anastatica hierochuntica)
Nazywana też zmartwychwstanką jerychońską jest jedną z ludowych roślin leczniczych, powszechnie stosowanych w krajach arabskich. Badania eksperymentalne wykazały, że ekstrakty z rośliny zwiększają liczbę komórek beta w wyspach trzustkowych szczurów z cukrzycą4. Potwierdzają to wyniki prac Irakijczyków, którzy wykazali, że roślina ta zwiększa gęstość objętościową wysepek i procent komórek beta u szczurów z cukrzycą. Ponadto uczeni dowiedli, że ekstrakty z róży jerychońskiej mają działanie antyoksydacyjne, hipoglikemiczne i hipolipidemiczne5.
Miodla indyjska (Azadirachta indica)
Badanie kliniczne przeprowadzone w Indiach i Australii wykazało hipoglikemiczny i hipolipidemiczny wpływ neem na diabetyków7. Natomiast 2 inne eksperymenty na zwierzętach dowiodły, że miodla ma również działanie regeneracyjne na wysepki Langerhansa. Według raportu naukowców z Nigerii i Włoch doustne podawanie etanolowego ekstraktu z liści rośliny zwiększyło gęstość komórek beta i zmniejszyło stres oksydacyjny w trzustce szczurów z indukowaną cukrzycą8.
Berberys zwyczajny (Berberis vulgaris)
W korzeniach, kłączach i korze łodyg tej rośliny, podobnie jak gorzknika kanadyjskiego, złotnicy czy mahonii występuje berberyna9. Jej doustne podawanie – jak zademonstrowali chińscy uczeni w 2006 r. – zmniejszyło poziom lipidów w surowicy oraz zregenerowało uszkodzone tkanki trzustki u szczurów z cukrzycą indukowaną alloksanem10. Inne badanie wykazało, że berberyna zwiększyła wrażliwość komórek na insulinę, jej wydzielanie oraz regenerację komórek beta u gryzoni cierpiących na słodką chorobę i karmionych wysokowęglowodanową lub tłuszczową dietą11. Zalecana dzienna dawka: 1-1,5 g chlorku berberyny.
Gurmar (Gymnema sylvestre)
Zgromadzone dowody wskazują, że roślina ta poprawia kontrolę glikemii zarówno w cukrzycy typu 1, jak i 2. Badania kliniczne wykazały, że podawanie tego zioła diabetykom obniża u nich poziomy hemoglobiny glikowanej (HbA1c), jak również glikemię na czczo oraz po posiłku. HbA1c powstaje w wyniku przyłączenia glukozy do hemoglobiny (białka wiążącego tlen, znajdującego się w krwince czerwonej). Im wyższe poziomy cukru we krwi w okresie życia krwinki (120 dni), tym więcej przyłączy się go do hemoglobiny i tym bardziej wzrośnie poziom hemoglobiny glikowanej. Dzięki temu wiemy, jakie były średniej wartości glukozy we krwi w ciągu ostatnich 2-3 miesięcy17.
W kolejnych testach dowiedziono, że wodny ekstrakt z liści gurmaru podnosi poziom insuliny w surowicy u szczurów, przy okazji 2-krotnie zwiększając liczbę komórek beta18. Efekt regeneracyjny zaobserwowano również po długotrwałym leczeniu gryzoni z cukrzycą przy użyciu standaryzowanego suchego ekstraktu z liści Gymnema sylvestre19. Zdaniem badaczy jest to możliwe dzięki kwasowi gymnemowemu20.
Analizy wykazały, że zioło to może pomagać w obniżaniu poziomu glukozy i blokowaniu jej wchłaniania z jelit. Zaobserwowano również, że zapobiega akumulacji tłuszczów w wątrobie i krwi oraz zmniejsza masę ciała. Zalecana dzienna dawka: w postaci kapsułek, dawki od 400 do 2400 mg dziennie.
Flaszowiec miękkociernisty (Annona muricata)
To małe drzewo kwitnące na Antylach przez cały rok dostarcza orzeźwiających owoców, których jedzenie zaleca się matkom karmiącym, gdyż zawarte w nich substancje wzmagają laktację. Ponadto kora flaszowca ma właściwości antybakteryjne i przeciwwrzodowe. Teraz zaś okazuje się, że roślina może mieć również zbawienny wpływ na trzustkę. Otóż badania na zwierzętach dowiodły, że u gryzoni z indukowaną cukrzycą, podawanie ekstraktu z liści gravioli (bo tak też nazywany bywa flaszowiec) może zwiększyć liczbę wysepek i komórek beta w trzustce6.
Ostryż długi (Curcuma longa)
U szczurów z cukrzycą kurkumina hamuje infiltrację limfocytów w wysepkach Langerhansa oraz utrzymuje liczbę wysepek i komórek beta. Efektom tym towarzyszy zmniejszenie glikemii na czczo oraz wzrost stężenia insuliny i peptydu C w surowicy16.
W badaniach laboratoryjnych kurkumina obniżała poziom cząsteczek zaangażowanych w stan zapalny, takich jak czynnik martwicy nowotworów alfa, który powoduje oporność na insulinę, oraz NF-KB, białko promujące ekspresję cząsteczek sygnalizacyjnych stanu zapalnego.
Kurkumina może także redukować poziom glukozy, HbA1C i zmniejszać oporność na insulinę. Z tego powodu warto dodawać ją do posiłków – zawsze wraz z czarnym pieprzem, bowiem zawarta w nim piperyna usprawnia wchłanianie kurkuminy. Zalecana dzienna dawka: 200-3000 mg.
Kurkumina jest aktywnym składnikiem popularnej na całym świecie kurkumy – przyprawy stosowanej jako dodatek smakowy oraz barwnik. Liczne dowody sugerują, że ma silne działanie przeciwutleniające i cytoochronne15.
Przepękla ogórkowata (Momordica charantia)
Niektórzy mówią o niej balsamka ogórkowata, inni nazywają ją gorzkim melonem. Jednak bez względu na to, pod jakim imieniem występuje, wszędzie cieszy się uzasadnioną renomą skutecznego środka w leczeniu cukrzycy. Korzystny wpływ przepękli na stężenie glukozy i lipidów we krwi u pacjentów z cukrzycą wykazano już 36 lat temu17.
U dorosłych zwierząt z cukrzycą badania eksperymentalne dowiodły, że owoce balsamki zwiększają liczbę komórek beta, a także prowadzą do tworzenia się wysepek Langerhansa z wcześniej istniejących komórek wysepek. Ponadto jej hipoglikemiczny efekt utrzymuje się po zaprzestaniu leczenia24.
Co więcej, podawanie wodnego lub etanolowego ekstraktu z jej owoców szczurzym noworodkom z cukrzycą łagodzi uszkodzenia trzustki i indukuje odnowę komórek beta25. Jak widać, warto polubić gorzkiego melona. Zalecana dzienna dawka ekstraktu: 200-800 mg.
Orzech włoski (Juglans regia)
W tradycyjnej medycynie krajów azjatyckich roślina ta jest szeroko stosowana jako lek na różne dolegliwości. Jej liście m.in. poprzez hamowanie wchłaniania glukozy z jelita wykazały znaczne działanie hipoglikemizujące u zwierząt z cukrzycą21.
W badaniu przeprowadzonym na Wyższej Szkole Medycyny Weterynaryjnej w Iranie dowiedziono, że u szczurów z cukrzycą otrzymujących liść orzecha włoskiego gęstość wysepek oraz procent komórek beta i wielkość wysepek znacząco wzrosła22. Zdaniem uczonych w konsekwencji działania regeneracyjnego na tkanki trzustki dochodzi do podwyższenia poziomu insuliny w surowicy23.
Czarnuszka siewna (Nigella sativa)
Już w 2013 r. w Iranie u pacjentów z cukrzycą odnotowano hipoglikemiczny i hipolipidemiczny wpływ nasion tej rośliny26. Podawanie ich obniża podwyższony poziom glukozy w surowicy, zwiększa stężenie insuliny i częściowo regeneruje komórki beta trzustki u szczurów z cukrzycą.
To nie wszystko – korzystnemu wpływowi czarnuszki na liczbę komórek beta towarzyszy zmniejszenie peroksydacji lipidów i zwiększenie aktywności enzymów antyoksydacyjnych27.
W innym eksperymencie wykazano natomiast, że podawanie oleju z czarnuszki szczurom z cukrzycą indukowaną STZ zwiększyło średnicę wysepek Langerhansa28. Badacze ochronne działanie czarnuszki na tkanki trzustki przypisują jej aktywnemu składnikowi – tymochinonowi29. Zalecana dzienna dawka: 500 mg 4 razy dziennie.
Vernonia (Vernonia amigdalina)
Profilaktyczne podawanie wodnego ekstraktu vernonii chroni wysepki Langerhansa przed uszkodzeniami wywołanymi alloksanem30. Natomiast podawanie go zwierzętom chorym na cukrzycę indukuje regenerację komórek wysp trzustkowych oraz zmniejsza u nich glikemię na czczo31.
Szafran uprawny (Crocus sativus)
Kwiaty dostarczające tej drogiej przyprawy bogate są w krocynę i safranal, dzięki którym mają wiele właściwości leczniczych. Razem te substancje biologicznie czynne wykazują działanie przeciwhiperglikemiczne i hipolipidemiczne. Ponadto podnoszą poziom insuliny we krwi zwierząt z cukrzycą insulinozależną12. A jak donoszą uczeni z Arabii Saudyjskiej, suplementacja ekstraktami z krokusa korzystnie wpływa na tkanki trzustki – m.in. wspomaga regenerację komórek beta u szczurów z cukrzycą13. Warto przy tym dodać, że dowiedziono też, iż safranal jest antyoksydantem oraz ma właściwości cytoochronne14.
- Phys. Ther., v.88, p.1254-64, 2008
- Pharmaceuticals, v.3, p.3005-20, 2010
- Brit. Med. J., v.339, p.b4731, 2009
- J.Biol., v. 4, p. 87-94, 2002
- Iraqi J. Sci., v.52, p.445-55, 2011
- Afr. J. Biomed. Res., v. 9, p.173-87, 2006; Internet J. Altern. Med., v.5, 2008
- Etno-Med., v.3, p.5-9, 2009; Bioscan, v.5, p.211-4, 2010
- Int. J. Morphol., v.28, p.291-302, 2010
- J. Pharm. Pharmacol.,v.61, p.831-7, 2009
- J. Ethnopharmacol., v.108, p.109-15, 2006
- Eur. J. Pharmacol., v.606, p.262-8, 2009
- J. Med. Plants, v.10, p.82-9, 2011; J. Pharm. Pharm. Sci., v.16, p.352-62, 2013
- Eur. J. Biol. Sci., v.5, p.14-22, 2013; Biol. Sci., v.9, p. 302-10, 2009
- Avicenna J. Phytomed., v.3, p. 321-8, 2013
- Food Chem. Toxicol., v.46, p.2881-7, 2008
- Diabetol. Metab. Syndr., v.5, p.75, 20131
- Clin. Lipidol., v.8, p.311-9, 2013b
- J. Ethnopharmacol., v.30, p.281-94, 1990
- Dig. J. Nanomater. Biostruct., v.7, p.135-42, 2012
- Phytomedicine, v.17, p.1033-9, 2010
- Cent. Eur. J. Biol., v.5, p.304-9, 2010
- Afr. J. Trad. CAM., v.4, p.299-305, 2007
- J. Med. Food, v.11, p.533-8, 2008
- J. Environ. Biol., v.29, p.101-6, 2008
- Histol. Histopathol., v.26, p.13-21, 20112
- Braz. J. Pharm. Sci., v.49, p.413-22, 2013a
- Tohoku J. Exp. Med., v.201, p.213-9, 2003; Anat. Rec. A Discov. Mol. Cell Evol. Biol., v.279, p.685-691, 2004
- J. Med. Plants Res., v. 5, p.5779-84, 2011
- Chem. Biol. Interact., v.25, p.148-54, 2011; T.A.D., v.7, p.64-70, 2009
- J. Appl. Pharm. Sci., v. 2, p.127-31, 2012
- Int. J. Pharm., v.3, p.142-8, 2007
