Dieta DASH kontra nadciśnienie

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Suplementy diety

Koenzym Q10

Suplementy diety

Kolagen UC-II®

Suplementy diety

Kurkuma BCM-95®

Suplementy diety

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Zdaniem ekspertów z Uniwersytetu Harvarda jest ona równie skuteczna jak farmakoterapia, ale nie powoduje skutków ubocznych. Jej główne założenie to ograniczenie spożycia sodu, powiązanego z rozwojem nadciśnienia tętniczego, przy równoczesnym dostarczaniu do organizmu potasu, którego niedobór utrudnia terapię hipertensji¹. Dietę DASH stosują chorzy na całym świecie, rekomendują ją również eksperci Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego.

Wszystko zaczęło się w 1994 r., kiedy specjaliści z amerykańskiego Narodowego Instytutu Chorób Serca, Płuc i Układu Krwiotwórczego (National Heart, Lung, and Blood Institute), będącego częścią National Institutes of Health, organizacji rządowej odpowiedzialnej za zdrowie obywateli, postanowili sprawdzić, czy uda się obniżyć ciśnienie krwi dzięki tylko jednej innowacji w stylu życia: zmianie nawyków żywieniowych. Co prawda przeprowadzono już wcześniej kilka badań nad wpływem na organizm poszczególnych składników odżywczych znanych z właściwości hipotensyjnych, jednak tym razem podawano badanym kilka z nich naraz, co miało dać lepsze efekty dzięki skumulowaniu działania wszystkich uwzględnionych substancji. Eksperymentowi nadano nazwę "Wpływ nawyków żywieniowych na ciśnienie krwi".

Pierwsza faza badania rozpoczęła się we wrześniu 1994 r., a ostatnia w styczniu 1996 r. Uczestników przydzielono do grup realizujących różne plany dietetyczne, które były jednak tak ułożone, aby wszyscy przyjmowali ok. 3 g sodu dziennie (dopuszczono solenie potraw). Wyniki eksperymentu zaskoczyły naukowców. Dieta kombinowana, oparta na warzywach i owocach (źródła błonnika) oraz nabiale niskotłuszczowym, pokrywająca 75% zapotrzebowania organizmu na magnez, potas i wapń, obniżyła ciśnienie skurczowe krwi średnio o 5,5 mm Hg, a rozkurczowe o 3 mm Hg względem grupy kontrolnej - zaledwie w 2 tygodnie!

Eksperyment uznano za udany, a sama dieta zyskała nazwę Dietary Approches to Stop Hypertension, czyli DASH (w wolnym tłumaczeniu: powstrzymanie rozwoju nadciśnienia tętniczego za pomocą diety). Jej efekty utrzymywały się dopóty, dopóki uczestnicy przestrzegali zaleceń dietetycznych. Istotą nowej terapii okazała się więc zmiana stylu życia. Powrót do starych przyzwyczajeń niweczył jej pozytywne rezultaty².

Właśnie mija 21 lat, odkąd amerykańscy naukowcy udowodnili, że to, co jemy, ma wpływ na pracę układu krwionośnego. Nadal odkrywamy, ile dobrego lub złego mogą zdziałać nawyki żywieniowe, ale wiemy już, co jeść, żeby w prosty i przyjemny sposób panować nad ciśnieniem krwi i uniknąć udaru czy zawału mięśnia sercowego.

W czym tkwi sekret? Dieta DASH miała być na początku jedynie alternatywną dla sposobu odżywiania się większości mieszkańców USA, będącego przyczyną wielu problemów ze zdrowiem, w tym rozwoju zespołu metabolicznego, cukrzycy, nadciśnienia i innych chorób układu krążenia. Szybko jednak okazało się, że plan żywieniowy oparty na produktach pełnoziarnistych, warzywach, owocach i mięsie jest w stanie obniżyć ciśnienie i to równie skutecznie jak leki.

Co odróżnia DASH od innych diet? Przede wszystkim to, że eliminuje ona niewiele produktów, a nawet dopuszcza takie, które mogą budzić kontrowersje, jak chociażby sardynki z puszki czy pieczywo - o ile jest pełnoziarniste

Największe znaczenie w DASH mają pokarmy będący źródłem wapnia, potasu, magnezu i błonnika

• wapń - jego wysoka podaż hamuje wydzielanie hormonu odpowiedzialnego za magazynowanie tego pierwiastka; dieta uboga w wapń sprawia, że organizm stara się go odkładać na zapas, co prowadzi do powstawania złogów w naczyniach krwionośnych, usztywnia je i podnosi ciśnienie³;
• potas - jest niezbędny do prawidłowej pracy układu nerwowego, a w konsekwencji dla całego organizmu; jego niedobór prowadzi do niekontrolowanych skurczów mięśni - w tym serca, zwiększając ryzyko wielu chorób, np. zawału i migotania komór⁴;
• magnez - rozszerza naczynia krwionośne, a więc zmniejsza ciśnienie przepływającej przez nie krwi, a ponadto ogranicza absorpcję wapnia, stymuluje powstawanie tlenku azotu i wzmacnia działanie leków hipotensyjnych⁵;
• błonnik - nie tylko obniża indeks glikemiczny spożywanych potraw, ale też zwiększa wrażliwość na insulinę⁶ (cukrzyca i nadciśnienie często są ze sobą powiązane).
• Dieta DASH jest również świetnym rozwiązaniem dla osób pragnących schudnąć. Niska podaż sodu chroni przed zatrzymywaniem płynów w organizmie oraz odkładaniem się tkanki tłuszczowej, a zwiększone spożycie błonnika reguluje pracę układu trawiennego. Trudno zaprzeczyć, że jest - kolokwialnie mówiąc - skazana na sukces. Warto zatem bliżej przyjrzeć się jej założeniom.

Dieta DASH: co jeść, a czego unikać?

DASH umożliwia komponowanie smacznych i zdrowych posiłków, ponieważ dopuszcza spożycie różnorodnych pokarmów. To jeden z powodów, aby korzystać z tej diety również wtedy, gdy jesteśmy zdrowi, ale chcemy odzyskać zgrabną sylwetkę bez nadmiernych wyrzeczeń. Pamiętajmy, że ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 w przypadku osób, które podporządkowały się zasadom DASH, zmniejsza się nawet o 70% w porównaniu z osobami, których sposób żywienia od nich odbiega.

W dicie powinny być obecne:

• produkty pełnoziarniste: pieczywo (graham, żytnie), ryż, kasze, płatki (owsiane, gryczane, jęczmienne); warzywa: pomidory, ziemniaki, marchew, dynia, brokuły, kapusta galicyjska, jarmuż, szpinak, fasola, groch, bataty, karczochy;
• owoce: banany, brzoskwinie, daktyle, winogrona, cytrusy, mango, melony, morele, ananasy, gruszki, rodzynki, truskawki, suszone figi; szczególnie zalecane są owoce cytrusowe;
• nabiał o obniżonej zawartości tłuszczu: mleko (1% tłuszczu), mleko bez laktozy, odtłuszczony jogurt naturalny, ser o obniżonej zawartości tłuszczu;
• białko: pieczone, gotowane lub duszone mięso wołowe, drób, ryby (łosoś, dorsz, makrela, sardynki), jaja;
• nasiona, orzechy, pestki i suszone warzywa strączkowe: migdały, fistaszki, orzechy włoskie, orzechy laskowe, nasiona słonecznika, fasolka, soczewica;
• tłuszcze i oleje: 1 łyżka stołowa miękkiej margaryny, oleju roślinnego (oliwa, olej rzepakowy, olej z krokosza) lub niskotłuszczowego majonezu, 2 łyżki stołowe dressingu do sałatek. alkohol; kofeina (im mniej, tym lepiej);

Lista produktów zakazanych:

• alkohol; kofeina (im mniej, tym lepiej);
• słodycze (jedynie 5 porcji w ciągu tygodnia); porcję stanowi np. 1 łyżka stołowa cukru, 1 łyżka stołowa galaretki lub dżemu, 0,5 szklanki żelek czy 1 szklanka lemoniady;
• sól (w postaci soli kuchennej, czyli chlorku sodu)
• słone przekąski i inne przetworzone źródła sodu;
• wędliny i inne produkty masarskie;
• mięso wędzone.

Należy ponadto ograniczyć przyjmowanie leków zawierających kofeinę i przestać palić papierosy. Wypijanie 8 szklanek wody dziennie to minimum⁷. Jeśli zaczniemy ponadto uprawiać sport, możemy być pewni, że uregulujemy ciśnienie krwi bez pomocy farmakoterapii.

Lekarze rekomendują DASH pacjentom z nadciśnieniem tętniczym, zalecając równocześnie aktywność fizyczną według zasady 3×30×130, czyli 3 razy w tygodniu przez 30 minut przy tętnie nieprzekraczającym 130 uderzeń na minutę. Wskazana jest jazda na rowerze czy rolkach, pływanie i nordic walking. W ten sposób można obniżyć ciśnienie krwi, ale też schudnąć 2-3 kg w ciągu dwóch tygodni.

Dieta DASH i  najnowsze badania

Eksperci z Uniwersytetu Karoliny Północnej i Duke University Medical Center zwrócili uwagę, że zarówno pierwsze, przełomowe badanie, jak i następne po nim skupiały się na obserwowaniu ochotników w specjalnie przygotowanych warunkach, wykluczających inne czynniki, które mogłyby się przyczynić do obniżenia ciśnienia. Dodatkowo podkreślili, że mimo obniżania ciśnienia krwi dieta DASH nie wpływała na ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego. Dlatego w 2003 r. przygotowali eksperyment oceniający, jakie rezultaty przynosi połączenie diety DASH z aktywnością fizyczną w porównaniu ze stosowaniem samej diety.

Uczestnikami były osoby z nadwagą lub otyłe, ze stanem przednadciśnieniowym lub nadciśnieniem 1. stopnia (skurczowym 130-159 mm Hg; rozkurczowym 85-99 mm Hg), które nie przyjmowały leków hipotensyjnych. Pozostałe kryteria, jakimi się kierowano, obejmowały wiek powyżej 35 lat, siedzący tryb życia, brak jakichkolwiek chorób uniemożliwiających udział w badaniu oraz niezażywanie leków oddziałujących na układ sercowo-naczyniowy. Uczestników podzielono zgodnie z trzema planami dietetycznymi:

1 - kontrolny, z większą podażą tłuszczów niż przewidują normy żywieniowe;

2 - wg diety DASH (ułożony tak, by uczestnicy programu nie chudli), który zawierał trzy razy więcej produktów będących źródłem błonnika, magnezu, potasu i wapnia niż plan w grupie kontrolnej;

3 - dieta DASH z podażą energii obniżoną o 500 kcal (uczestnicy mieli chudnąć mniej więcej 0,5 kg tygodniowo).

Dodatkowo osoby z trzeciej grupy skierowano na zajęcia z psychologii żywienia oraz nakazano im podejmowanie aktywności fizycznej w postaci jazdy na rowerze, joggingu lub energicznego marszu.

Badanie zakończono w 2008 r., a jego wyniki opublikowano w 2013 r. Okazało się, że dieta DASH obniżyła ciśnienie skurczowe i rozkurczowe krwi odpowiednio o 7,7 mm Hg i 3,6 mm Hg. W grupie, która dodatkowo miała uprawiać sport i stosować techniki świadomego odżywiania, ciśnienie skurczowe obniżyło się średnio o 12,5 mm Hg, a rozkurczowe o 5,9 mm Hg!

Chociaż sama zmiana nawyków żywieniowych nie miała większego znaczenia dla pracy układu krwionośnego, to w przypadku zmniejszenia masy ciała prowadziła do uelastycznienia ścianek tętnic, a w konsekwencji obniżała ryzyko chorób układu krążenia⁸. Czy potrzeba było więcej dowodów? Okazuje się, że tak. Dlatego szwedzcy eksperci zaprosili do współpracy 36 tys. uczestniczek kohortowego badania mammograficznego, które nigdy nie doświadczyły poważnych problemów z sercem ani nie chorowały na cukrzycę i których wiek mieścił się w przedziale 48-83 lata. Obserwacje trwały 7 lat. Wnioski? Ochotniczki z grupy odżywiającej się według diety DASH rzadziej zapadały na niewydolność serca. Oszacowano, że dieta ta zmniejsza ryzyko zachorowania o 37%⁹.

Dieta DASH kontra leki

Dzięki eksperymentowi "Wpływ nawyków żywieniowych na ciśnienie krwi" lekarze zyskali alternatywną broń w walce z nadciśnieniem. Czy jednak dieta DASH faktycznie może zastąpić leki?

Okazuje się, że tak. Potwierdza to m.in. badanie przeprowadzone przez izraelskich naukowców z udziałem 113 ochotników (średnia wieku 57 lat). Przejście na dietę DASH i zwiększenie aktywności fizycznej spowodowało, że badani mogli ograniczyć przyjmowanie leków hipotensyjnych, a nawet je odstawić. Dodatkowo badanie kontrolne wykazało u nich niższy poziom glukozy i lipidów we krwi. Same korzyści¹⁰.

Prawdziwą rewelacją są wyniki eksperymentu przeprowadzonego przez naukowców z Johns Hopkins School of Medicine. O ile w pierwotnym badaniu, na którego podstawie w 1994 r. powstała DASH, uczestnicy mogli korzystać z soli w ilościach nieprzekraczających dziennych zaleceń żywieniowych, o tyle teraz część ochotników miała jej spożywać o połowę mniej. Okazało się, że u osób z wyjściowym ciśnieniem skurczowym powyżej 150 mm Hg dieta DASH z obniżoną podażą sodu zredukowała je nawet o 21 mm Hg! Wynik ten jest lepszy niż w przypadku leków hipotensyjnych, które średnio obniżają ciśnienie krwi o 10-15 mm Hg^11,12.

Oczywiście nie oznacza to, że wszyscy pacjenci z nadciśnieniem powinni teraz odrzucić leki i z euforią oddać się kulinarnym wyczynom. O tym trzeba najpierw porozmawiać z lekarzem. Warto jednak zwracać większą uwagę na to, co jemy, i wybierać produkty o właściwościach hipotensyjnych. A zatem, smacznego!

Julia Cember