Nasze magazyny
Nadciśnienie tętnicze rozpoznaje się, gdy ciśnienie tętnicze mierzone w gabinecie lekarskim (podczas dwóch wizyt) jest wyższe od 140/90 mmHg.
W przypadku pomiarów domowych wartości ciśnienia upoważniające do rozpoznania nadciśnienia są niższe i wynoszą 130/80 mmHg. Na wynik może mieć wpływ, to, w jaki sposób i w jakich warunkach wykonujesz pomiar. Dlatego, aby nie doszło do jego zakłamania, ważne jest dokonanie pomiaru ciśnienia w odpowiedni sposób.
Ciśnienie powinno być mierzone po 5 min odpoczynku, sprawnym aparatem z mankietem dostosowanym do obwodu ramienia i umieszczonym na wysokości serca. Za każdym razem należy dokonać 2 lub nawet 3 pomiarów ciśnienia w odstępach 1 min.
Według American Heart Association plamy w oczach występują częściej u osób z cukrzycą lub wysokim ciśnieniem krwi. Należy jednak pamiętać, że choć objawy te mogą być pośrednio związane z chorobą, nie zawsze są przez nią powodowane.
Główne przyczyny krwotoku podspojówkowego wśród osób stosunkowo młodych to urazy oraz używanie soczewek kontaktowych. Warto też wspomnieć, że choć zazwyczaj zaczerwienienie białka oka jest bezbolesne, to niekiedy może przyczynić się do pogorszenia jakości widzenia i sprawić, że obraz stanie się niewyraźny.
Niestety, choć choroba jest tak powszechna, dotychczas nie nauczyliśmy się jej leczyć. Nie umiemy skutecznie i trwale obniżyć ciśnienia. Jednak hipertensji nie można pozostawić samej sobie, bowiem nieleczona może zabić. Ocenia się, że jest ona dominującym czynnikiem ryzyka przedwczesnej śmierci w skali światowej, a jej powikłania powodują nawet 1 na 7 takich zgonów3.
Nie ulega wątpliwości, że nadciśnienie tętnicze pozostaje największym czynnikiem ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego. W istotny sposób zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia choroby wieńcowej, udaru mózgu, miażdżycy tętnic obwodowych, niewydolności serca oraz nerek4. Ryzyko rozwoju niewydolności serca rośnie nawet 3-krotnie.
Ponadto ciśnienie wyższe niż 140/90 mmHg obserwuje się u 74% pacjentów z niewydolnością serca – u 69% po pierwszym zawale mięśnia sercowego i 77% chorych z pierwszym udarem5. Równie groźne mogą być inne, mniej znane jego następstwa – choroby nerek oraz uszkodzenie wzroku6.
Pierwszym krokiem na drodze do normalizacji ciśnienia tętniczego są – tak jak Ci zalecił lekarz – jego regularne pomiary. Jednak to dopiero początek. Na drugim etapie kluczowe jest wdrożenie takich zachowań, które pozwolą zapobiec rozwojowi choroby.
Wypróbuj metody związane ze zmianą trybu życia, które w zdecydowanej większości przypadków – zwłaszcza umiarkowanego nadciśnienia – przynoszą korzystne efekty, a stosowane profilaktycznie, regularnie i kompleksowo, pozwalają zmniejszyć ryzyko jego pojawienia się w ciągu najbliższych 5 lat nawet o 50%7.
WHO wskazuje, że formy leczenia niefarmakologicznego warto stosować nie tylko po to, by obniżyć ciśnienie, ale także w celu zmniejszenia zapotrzebowania na leki, lepszej kontroli pozostałych czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego oraz ich prewencji8.
Niefarmakologiczne leczenie nadciśnienia tętniczego
- Zmień menu Rolę czynników żywieniowych w regulacji ciśnienia badano wielokrotnie, a najlepiej udokumentowano pozytywny wpływ spożywania odpowiedniej ilości potasu, kwasów omega-3 i białka roślinnego9. Jednocześnie prawdopodobnie warto ograniczyć tłuszcze zwierzęce i węglowodany. Badania dowodzą, że wegetarianie mają zazwyczaj niższe ciśnienie, a dieta pozbawiona produktów mięsnych pozwala na jego trwałe obniżenie10. Być może jednak chodzi jedynie o to, że wegetarianie spożywają duże ilości warzyw, owoców i błonnika, które pozytywnie wpływają na normalizację ciśnienia. Istotnie to zwiększenie spożycia warzyw i owoców powoduje spadek ciśnienia o 3/1 mmHg, a jednoczesne ograniczenie tłuszczów – o 6/3 mmHg11.
- Sięgnij po kefir Jak się okazuje, może on normalizować ciśnienie. Okazuje się, że produkty z fermentowanego mleka obniżają ciśnienie u osób z umiarkowanym nadciśnieniem12. Niektóre rodzaje probiotycznej żywności podczas procesu fermentacji wytwarzają substancje o działaniu podobnym do leków znanych jako ACE inhibitory, które rozszerzają naczynia krwionośne, powodując spadek ciśnienia. Spośród nich najskuteczniejsze są obecne w kefirze bakterie Lactobacillus helvetius. Dlatego warto codziennie wypić szklankę kefiru.
- Pilnuj wagi Otyłość jest bowiem jednym z podstawowych czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i samego nadciśnienia tętniczego. Analizy naukowe wykazały, że wzrasta ono przede wszystkim ze względu na czynniki metaboliczne, upośledzone wydalanie sodu, zwiększenie objętości krwi krążącej czy wzrost aktywności układu współczulnego. W jednym z badań okazało się, że aż 70% osób ze świeżo rozpoznanym nadciśnieniem ma nadwagę, a każde dodatkowe 5 kg oznacza ryzyko wzrostu ciśnienia o 4,5 mmHg13. Również samo BMI może wpływać na prawdopodobieństwo wystąpienia choroby: nadciśnienie pojawia się u 17,5% pacjentów ze wskaźnikiem BMI na poziomie niższym niż 25 i u ponad 40% osób z BMI wyższym niż 30. Co więcej, metaanaliza 25 badań z randomizacją wykazała, że redukcja masy ciała o 5,1 kg wiąże się ze zmniejszeniem ciśnienia skurczowego o 4,4 mmHg, a rozkurczowego o 3,6 mmHg14.
- Przejdź na dietę DASH Naukowcy opracowali specjalną dietę dla osób z nadciśnieniem – DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension). Jest ona pokłosiem dużego badania amerykańskich Narodowych Instytutów Zdrowia (National Institutes of Health, NIH) i Narodowego Instytutu Chorób Serca, Płuc i Układu Krwiotwórczego. Kolejne obserwacje pokazały, że w porównaniu do innych modeli odżywiania przynosi ona najlepsze efekty, a przy tym skutecznie redukuje masę ciała, nie prowadząc do niedoborów.
Regularne ćwiczenia fizyczne również ułatwią redukcję nadmiernych kilogramów i ogólną poprawę wydolności organizmu. Aktywność nie tylko poprawia parametry gospodarki lipidowej i węglowodanowej, ale również fizjologicznie obniża ciśnienie krwi, stopniowo zwalniając częstość rytmu serca i zmniejszając skurczowe ciśnienie krwi15. Jedna z metaanaliz wykazała, że regularny trening wytrzymałościowy zmniejsza wartość ciśnienia tętniczego o 3,3/3,5 mmHg, a efekt ten jest dużo wyraźniejszy u osób z nadciśnieniem niż z jego wartościami mieszczącymi się w normach16. Pod wpływem regularnych ćwiczeń zwiększa się tolerancja wysiłku i poprawia jakość snu. Nawet umiarkowany trening pozwala na redukcję wagi, tkanki tłuszczowej i obwodu talii. Oczywiście stopień aktywności zależy od wieku i ogólnego stanu zdrowia pacjenta, jednak w przypadku nadciśnienia optymalne jest 30-45 min wysiłku dziennie. Do najbardziej zalecanych ćwiczeń należą wytrzymałościowe (jazda na rowerze, szybki marsz, nordic walking czy pływanie)17. Z kolei przeciwwskazane są sporty izometryczne oparte na intensywnym wysiłku, np. podnoszenie ciężarów.
Stosuj zioła
- Barwinek pospolity (Vinca minor) w swoich liściach zawiera całe bogactwo substancji normalizujących ciśnienie, m.in. alkaloidy – winkaminę, akwamycynę, winkarynę, winkarubinę, winkaminoreinę, minowinę, winkaminorynę i minowincynę. Jednak najważniejsza wśród nich jest winkamina, która łagodnie rozszerza obwodowe naczynia krwionośne (w szczególności naczynia mózgowe). Ma też działanie uspokajające, poprawia pamięć i koncentracje u ludzi w podeszłym wieku. Napary oraz odwary z ziela barwinka należy stosować 3 razy dziennie po 30 ml, możesz też kupić w aptece gotowe preparaty z ziela18.
- Kwiatostan głogu (Crataegus monogyna i Crataegus oxycantha), to 2 gatunki tej rośliny cenione w medycynie naturalnej ze względu na bogaty skład substancji czynnych. Dla osób z hipertensją najważniejsze są zawarte w nich składniki flawonoidowe. Wykazują one działanie wazodilatacyjne (rozszerzające naczynia krwionośne). Preparaty z kwiatostanów głogu mogą być stosowane w terapii umiarkowanego nadciśnienia tętniczego w monoterapii oraz w cięższych postaciach tego schorzeniach – w politerapii. Wykazano, że systematyczne, długotrwałe stosowanie wyciągów wodno-alkoholowych z kwiatostanów głogu powoduje wzrost siły skurczu (działanie inotropowo dodatnie na mięsień sercowy) i objętości wyrzutowej serca, działanie kardioprotekcyjne, antyarytmiczne i zwiększające przepływ wieńcowy. Pełne działanie terapeutyczne wyciągów z kwiatostanów głogu następuje po 5-8 tygodniach kuracji.
- Kwiat hibiskusa (Hibisci sabdariffae flos) Profilaktycznie stosuje się ekstrakt z kwiatów. Zmniejsza on ciśnienie krwi w sposób zależny od dawki. Według badań z 2014 r. codzienne spożywanie ekstraktów w postaci herbaty znacząco je obniżyło. Spadek był tak skuteczny, jak w przypadku stosowania leku kaptopril (lek należący do grupy leków blokujących enzym konwertazę angiotensyny II). Ponadto ma on również pozytywny wpływ na profil lipidowy, obniżając frakcję LDL cholesterolu oraz trójglicerydy, a także zwiększenia frakcji HDL cholesterolu19.
- Cebula morska (Drimia maritima) ta bylina, pochodząca z rejonów Morza Śródziemnego została uwzględniona jako lek na nadciśnienie już w papirusie Ebersa. Czas jej zbioru przypada na sierpień, cebulę należy obrać z łusek, a mięsisty środek pokroić na mniejsze kawałki i suszyć w temp. 40-50oC21.
- Zastosuj nattokinazę W randomizowanym, podwójnie zaślepionym, kontrolowanym placebo badaniu naukowcy z Korei przeprowadzili eksperyment z udziałem 86 uczestników w wieku 20- 80 lat z początkowym nieleczonym ciśnieniem skurczowym wynoszącym od 130 do 159 mmHg otrzymywało nattokinazę (2000 FU/kapsułkę) lub kapsułkę placebo przez 8 tygodni. 73 osoby ukończyły protokół. W porównaniu z grupą kontrolną, zmiany netto ciśnienia skurczowego i rozkurczowego wyniosły odpowiednio –5,55 mmHg i –2,84 mmHg. Wyniki badaczy z Seulu sugerują, że zwiększone spożycie nattokinazy może odgrywać ważną rolę w zapobieganiu i leczeniu nadciśnienia tętniczego.
- Napij się herbaty Ze względu na silne właściwości przeciwutleniające największe znaczenie w profilaktyce nadciśnienia tętniczego ma zielona herbata. Reguluje ona zawartość substancji zwężających naczynia krwionośne (angiotensyny II, prostaglandyny, endoteliny-1) i rozszerzających (prostacykliny, NO, śródbłonowego czynnika hiperpolaryzującego-EDHF). Zielona herbata zwiększa zawartość śródbłonkowej syntazy tlenku azotu oraz zmniejsza ilość powstających reaktywnych form tlenu. Podawana przez ponad 12 tygodni obniżała o 1,98 mmHg24. Z kolei doświadczenie Onakpoya (2014) wykazało, że EGCG zawarte w zielonej herbacie zmniejsza stężenie kalikreiny nerkowej oraz prostaglandyn, co prowadzi do zmniejszenia ciśnienia tętniczego25.
Czego unikać przy nadciśnieniu?
- Ogranicz alkohol Wpływ napojów wyskokowych na ciśnienie tętnicze zależy od ich dawki. Z jednej strony pojawiają się doniesienia, według których wypicie nawet 3 drinków dziennie może zmniejszyć ryzyko choroby wieńcowej26. Z drugiej jednak obserwuje się związek między ilością spożywanego alkoholu a rozpowszechnieniem hipertensji, w tym opornej na leczenie. Ponadto ograniczenie napojów alkoholowych pozwoliło zmniejszyć zarówno skurczowe, jak i rozkurczowe ciśnienie krwi27. Mowa tu jednak o trwałym stosowaniu tego typu ograniczeń, ponieważ nagłe odstawienie alkoholu, spożywanego dotąd w nadmiarze, powoduje skok ciśnienia. Reasumując, pacjentom z nadciśnieniem zaleca się ograniczenia dawek alkoholu w zależności od płci: kobiety nie powinny pić więcej niż 1, a mężczyźni więcej niż 2 porcje dziennie. Każda porcja odpowiada zaś 350 ml piwa, 150 ml wina lub 45 ml wódki.
Ogranicz środki przeciwbólowe
Jak dowodzą badacze, pogarszają one efekty leczenia nadciśnienia. Dostępne bez recepty niesteroidowe leki przeciwzapalne są częstą przyczyną pogorszenia kontroli ciśnienia tętniczego. Okazuje się, że powodują one wzrost ciśnienia tętniczego średnio o 5 mmHg, zmniejszają skuteczność prawie wszystkich przyjmowanych leków hipotensyjnych, upośledzają wydalanie sodu i prowadzą do retencji płynów31. Szczególnie narażeni na te interakcje są seniorzy, a także pacjenci z upośledzoną funkcją nerek lub chorzy na cukrzycę. Kontrolę ciśnienia utrudnia również spożywanie innych leków i suplementów, np. obkurczających naczynia śluzówki nosa, odchudzających, stymulujących (metylfenidat, pochodne amfetaminy, modafinyl), antykoncepcyjnych czy przeciwdepresyjnych.
- Rzuć palenie Tytoń może powodować nie tylko trwałe nadciśnienie tętnicze, ale również zawał mięśnia sercowego, niewydolność serca, szybszy rozwój miażdżycy i udar mózgu. Palenie wywołuje ostry wzrost ciśnienia krwi i częstości akcji serca, które utrzymują się dłużej niż 15 min po wypaleniu jednego papierosa. U osób uzależnionych od nikotyny, podobnie jak wśród pacjentów z nieleczonym nadciśnieniem, obserwuje się wyższe dzienne wartości ciśnienia tętniczego niż u niepalących28. Co więcej, ryzyko zawału jest u nich nawet trzykrotnie wyższe, a rzucenie nałogu w wielu badaniach okazuje się najskuteczniejszą interwencją, która zapobiega chorobom układu sercowo-naczyniowego. Spodziewana długość życia palaczy rezygnujących a nałogu w wieku średnim jest porównywalna do tej, którą cieszą się osoby nigdy po niego niesięgające29. Ponadto coraz liczniejsze badania wskazują, że również bierne palenie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem choroby wieńcowej i innych dolegliwości układu sercowo-naczyniowego wynikających z nikotynizmu30.
- Lancet 2005; 365: 217-223
- Circulation 1974; 49: 1132-1146
- Lancet 2012; 380: 2224-2260
- Post. N. Med. 2011, t. XXIV, supl. 3
- Lancet 2002; 360: 1347-1360
- Am J Kidney Dis 1999, 34 (suppl 1): S1-S176
- Endocr Pract 2006; 12 (2): 193-222
- WHO Expert Committee: Hypertension control. WHO Tech. Rep. Ser. no. 862. Geneva, World Health Organization,1996
- Hypertension 2006; 47: 296
- N Engl. J. Med. 1997; 336: 1117-1124
- Hypertension 1998; 32: 710-717
- Am J Clin Nutr 1996; 64: 767-771
- Prev Med. 1987; 16: 235-251
- Hypertension 2003; 42: 878-884
- Przew Lek 1007; 7: 32-38
- Hypertension 2005; 46: 667-675
- Chest 2005; 127: 1072-1073
- RóżańskiH. S.;cz.I-IV 1989-2001
- Phytomedicine 2016,23,220- 23119; Postępy Fitoterapii 2011,3,197-20
- Ożarowski A., Jaroniewski W.; IWZZ 1987
- Integr Blood Press Control. 2016; 9: 9-21
- Kawa Am. J. Clin. Nutr. 2011; 94: 1113-1126
- J. Hypertens. 2012; 30: 2245-2254
- MIR N-ro 3 (108) 27 volumo Junio 2017
- Metabolism and Cardiovascular Diseases 2014,24(8), 823-836
- Am J Hypertens 1997; 10 (suppl.): 42S-45S
- J Hypertens 2006; 24: 215-233
- Blood Press Monit 2000; 5: 271- 274
- Arch Intern Med 2000; 160: 939- 944
- Arch Intern Med 2006; 166: 1961- 1967
- N Engl J Med 2006; 355: 355-385
