Badania ludzkiego mózgu wykazały, że jego struktura nerwowa jest plastyczna. Zmienia się w zależności od odżywiania i innych czynników, np. tego, które części mózgu są używane. Szczególnie nastolatki znajdują się w centrum mózgowego wstrząsu, jako że ich mózgi przeprogramowują się, przygotowując do wyzwań związanych z dorosłością i reprodukcją.
Co szkodzi mózgom dzieci?
Warto wiedzieć, jakich produktów należy się wystrzegać w diecie, by nie hamować rozwoju dziecka. Poza tym wyrobienie zdrowych nawyków w młodości przyniesie Twoim pociechom także wymierne korzyści zdrowotne w przyszłości. Dlatego przyjrzyj się dziecięcemu menu oraz rodzinnym nawykom i wyeliminuj szkodliwe dla IQ produkty i zachowania.
1. Niezdrowa dieta Dieta zasobna w "przeznaczone dla dzieci" przetworzone produkty, takie jak paluszki rybne, hamburgery typu fast food itp., uniemożliwia tworzenie nowych komórek nerwowych poprzez hamowanie działania hormonów, które chronią neurony i pobudzają ich rozwój. Ponadto zwiększa produkcję molekuł zapalnych oraz trojglicerydów12.
W dodatku większość przetworzonej żywności zawiera tłuszcze trans, które utrudniają przebudowę kwasów tłuszczowych do form długołańcuchowych, takich jak te z grupy omega-3. Ogranicz spożycie pszenicy. Zawiera ona bowiem duże ilości kwasów glutaminowego i asparaginowego, które spożywane w nadmiarze mogą prowadzić do uszkodzenia nerwów13.
Ponadto znajdujące się w tym zbożu przeciwutleniacze, zwane fitynianami, osłabiają wchłanianie niezbędnych minerałów (wapnia, żelaza, cynku i magnezu), których koniecznie potrzebuje rozwijający się mózg. Unikaj glutaminianu sodu oraz sztucznych słodzików (aspartam).
Według profesora J. Timothy'ego Greenamyre'a, neurobiologa z Uniwersytetu Emory w Atlancie w stanie Georgia, "glutaminian ma właściwości neurotoksyczne i może powodować ekscytotoksyczne uszkodzenia przypominające zaburzenia funkcjonowania układu nerwowego"14. Mogą one zakłócać niektóre szlaki mózgowe, co powoduje utratę pamięci.
Istnieją dowody na to, że spożywanie będącego ekscytotoksyna aspartamu objawia się u dzieci nadpobudliwością, niskim ilorazem inteligencji, kiepskimi wynikami w nauce oraz drazliwością15.
Oczywiście całkowita eliminacja niezdrowego jedzenia z diety dziecka jest niemożliwa, postaraj się więc ograniczyć dostęp do jedzenia tego typu.
2. Napoje gazowane Wyrzuć je z kuchni. Za każdym razem, gdy dziecko pije 330-militrówa puszkę takiego napoju - spożywa ok. 10 łyżeczek cukru, co z cała pewnością nie wspomoże procesu uczenia się16.
Spraw, by Twoje pociechy nabrały nawyku picia w domu wody i świeżo wyciskanych soków.
3. Bez komórki Choć każde dziecko marzy o własnym telefonie komórkowym odwlekaj taki podarunek jak najdłużej. Około 200 badan potwierdza, że komórki są szkodliwe dla rozwijającego się mózgu.
Jak wynika z rosyjskich badan, dzieci i nastolatki, które dorastały, używając tych urządzeń, stają w obliczu zwiększonego ryzyka wystąpienia guzów mozgu17, a także bardzo szybko zaczną cierpieć z powodu trudności w nauce, deficytów uwagi, problemów z zasypianiem oraz utraty pamięci.
Spróbuj ograniczać używanie telefonów komórkowych przez dzieci lub zachęcać je, by zamiast dzwonić pisały i nigdy nie kładły aparatu obok siebie, kiedy śpią.
4. Uwaga na metale Nigdy nie gotuj w aluminiowych naczyniach. Jedno z badań wykazało, ze wystawienie na działanie aluminium powoduje w mózgu zmiany podobne jak w przypadku choroby Alzheimera18. Jeśli Twój dom jest stary, sprawdź, z jakich materiałów wykonano w nim rury.
Ponadto okazuje się, ze dzieci z problemami rozwojowymi i behawioralnymi mogą mięć duże stężenie ołowiu we krwi. Naukowcy z South & West Devon Health Authority przebadali 69 próbek krwi pobranych od dzieci z problemami. Odkryli w nich znacznie wyższe stężenia ołowiu niż w próbkach pochodzących od 136 zdrowych dzieci z grupy kontrolnej.
W przypadku 12% z nich było to nawet toksyczne stężenie (powyżej 100 mg/l) tego metalu19.
5. Nie dla fluorków stomatologicznych Akademicy z Harvardu potwierdzają, ze wysoka zawartość fluorku w wodzie pitnej drastycznie obniżą IQ dzieci i może nawet powodować lub nasilać trudności w uczeniu się w przypadku tych, które przyszły na świat z niższym IQ.
Naukowcy przeanalizowali 27 wydanych wcześniej publikacji i znaleźli bezpośredni związek miedzy wynikami testów na inteligencję a zawartością fluorku w publicznych zasobach wodnych. Wyniki dzieci mieszkających w rejonach o niskim stopniu fluoryzacji były o 0,45 punktu wyższe niż tych pochodzących z obszarów o wysokim poziomie fluoryzacji20.
Dlaczego tak się dzieje? Fluorek to neurotoksyna, która gromadzi się w tkance mózgowej i oddziałuje na rozwój mózgu. Występuje m.in. we fluoryzowanej wodzie oraz zawierających go produktach stomatologicznych. Dlatego staraj się wybierać pasty do zębów, które nie mają w składzie fluorku.
Sedno sprawy polega na tym, że możemy stać się bystrzejsi zarówno w dzieciństwie, adolescencji, jak i później. Wystarczy dobrze zabrać się do stymulowania ilorazu inteligencji (IQ). Bowiem prócz właściwego doboru składników odżywczych ważne są również inne czynniki, takie jak ruch oraz uwarunkowania środowiskowe.
#1 Bez śniadania ani rusz
Lekarze i dietetycy są zgodni: śniadanie to najważniejszy posiłek dnia i bezdyskusyjnie młody człowiek powinien je zjeść. Zazwyczaj rodzice najchętniej komponują poranny posiłek z przetworzonych węglowodanów (najczęściej płatków śniadaniowych). Tymczasem węglowodany - które pobudzają produkcję serotoniny - wywołują zwykle uczucie senności.
Inaczej działa białko. Proteiny obniżają poziom tego neuroprzekaźnika w organizmie. Dlatego jeśli chcesz, aby Twoje pociechy były bardziej uważne na lekcjach, zadbaj, by ich śniadanie obfitowało w białko. Jeśli dziecko odmawia jedzenia dużego posiłku, przygotuj dla niego bogaty w białko zmiksowany i schłodzony napój z jogurtem lub tofu.
Jak odkryli naukowcy z londyńskiego Instytutu Zdrowia Dziecka na University College London, dieta zasobna w białko zwiększa rozmiar jądra ogoniastego - elementu mózgu związanego z wyższą inteligencją. Jądro ogoniaste najszybciej wzrasta w czasie 4 pierwszych tygodni po urodzeniu.
Kiedy dwie grupy uczestniczące w testach poddano ponownym badaniom po latach (już jako nastolatki) okazało się, że osoby, które jako małe dzieci były na diecie wysokobiałkowej, osiągały wyższe wyniki w testach inteligencji werbalnej. Tomografia wykazała ponadto, że ich jądra ogoniaste były większe niż u pozostałej młodzieży1.
#2 Ryby i zdrowe tłuszcze
W diecie dziecka nie może zabraknąć olejów rybnych. Zawierają one kwasy eikozapentaenowy (EPA) oraz dokozaheksaenowy (DHA) należące do grupy niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3. I, co istotne, stanowią lepsze źródło kwasów omega-3 niż np. siemię lniane. Olej z siemienia lnianego zawiera kwas a-linolenowy (LNA), który organizm wykorzystuje do tworzenia EPA i DHA.
Jednak ilość LNA przetwarzana na EPA może być bardzo niewielka2 - w jednym z badań wykazano, że zaledwie 0,2% kwasu LNA pochodzącego z suplementu diety na bazie oleju z siemienia lnianego zostało przetworzone na EPA. Tymczasem aż 23% kwasu EPA zawartego w oleju rybnym było dostępne do przekształcenia na DHA3. Liczne obserwacje potwierdzają, że suplementy na bazie oleju rybnego mogą radykalnie przyspieszyć proces uczenia się.
Pewne niewielkie badanie wykazało, że po zaledwie 3 miesiącach przyjmowania 2 razy dziennie suplementu, który zawiera zarówno kwasy tłuszczowe omega-3, jak i omega-6, dzieci wyprzedziły swoich rówieśników o rok pod względem umiejętności czytania, a ich pismo było o wiele bardziej staranne i poprawne. Na tym nie koniec, tomografia komputerowa wykazała u nich o wiele wyższe poziomy N-acetyloasparaginianu (NAA) - biochemicznego wskaźnika rozwoju mózgu. Takie usprawnienie obserwuje się zazwyczaj dopiero po 3 latach wzrostu4.
Jak pokazują dowody zebrane przez badaczy z Uniwersytetu w Liverpoolu, oleje rybne mogą również chronić rozwijające się mózgi dzieci przed zgubnymi oddziaływaniami niezdrowego jedzenia. Dieta bogata w przetworzoną żywność udaremnia tworzenie się w mózgu nowych komórek nerwowych poprzez osłabianie działania hormonów, które chronią neurony i pobudzają ich wzrost. Zwiększa również produkcję molekuł zapalnych i trójglicerydów.
Jednak przyjmowanie kwasów tłuszczowych omega-3 wpływa na przetwarzanie trójglicerydów oraz przywraca zdrowy rozwój nerwów5. Choć tu i ówdzie podnoszą się głosy na temat szkodliwości ryb, to jednak naukowcy ze Szkoły Zdrowia Publicznego Uniwersytetu Bostońskiego uważają, że ich wartości odżywcze przeważają nad jakimikolwiek zagrożeniami ze strony metylortęci, którą chłoną podczas pływania po zanieczyszczonych wodach6.
Tłuste ryby powinny gościć na Twoim stole przynajmniej 2 razy w tygodniu. A jeżeli jesteście weganami bądź wegetarianami, wprowadź do diety dużo siemienia lnianego oraz portulaki.
Nie rezygnuj całkowicie z tłuszczów nasyconych. Są one potrzebne do przebudowy niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, tak aby przybrały potrzebną organizmowi długołańcuchową postać. Nasycone kwasy tłuszczowe występują najczęściej w tłuszczach zwierzęcych, które zawierają pokaźne ilości witamin D i A, również kluczowych dla rozwoju mózgu. Zadbaj więc, aby w diecie potomka znalazły się tłuszcze zawarte np. w maśle, pełnotłustym mleku czy mięsie.
#3 Kolorowe talerze
Dzieci, które spożywają dużo owoców i warzyw, mają wyższe IQ niż te, których dieta składa się z przetworzonych i słodkich produktów. Pięcioletnia analiza danych uzyskanych w długofalowym badaniu "Avon Longitudinal Study of Parents and Children", w ramach którego obserwowano niemal 14 tys. dzieci urodzonych w latach 1991-1992, wykazała bezpośrednią współzależność między nawykami żywieniowymi a wynikami testów na inteligencję7.
#4 Odpowiednio dobrana stymulacja
W pierwszych dwóch latach stymulatorem rozwoju IQ są zmysły. W wieku przedszkolnym takim motorem stają się ciekawość i wyobraźnia. Im bardziej będziesz je pobudzać, tym szybszy będzie rozwoju inteligencji pociechy. By rozbudzić wyobraźnię i ciekawość dziecka, możesz wymyślić bohatera, o którego nowych przygodach codziennie opowiadasz dziecku.
Jeśli nie czujesz w sobie weny do tworzenia takich historii, sięgnij po sprawdzony sposób, czyli czytanie bajek oraz rozmowę z dzieckiem.
Około 7. r.ż. głównym stymulatorem dla rozwoju ilorazu inteligencji staje się szkoła. W tym czasie ważne jest uczenie myślenia, wątpienia oraz szukania tzw. drugiej strony medalu. Nie należy zapominać też o treningu pamięci. Choć często dzieci i rodzice zżymają się na żmudne wkuwanie, ma ono swój sens i uzasadnienie. Zapamiętywane wiadomości po jakimś czasie stają się pożywką dla rozwoju inteligencji. Mózg nieoczekiwanie wydobywa z zakamarków pamięci wyuczone kiedyś fakty, zaczyna je kojarzyć i układać w logiczną całość.
Ważny jest także szkolny rytm. Zdaniem amerykańskiego psychologa społecznego prof. Richarda Nisbetta szkolna dyscyplina działa stymulująco na rozwój inteligencji. Dzieje się tak, bo za samokontrolę odpowiadają te same rejony mózgu, które kształtują ważną dla inteligencji zdolność do podtrzymywania uwagi czy oceny tego, co dzieje się wokół. Przekonanie naukowca potwierdzają badania, które wskazują, że gdy dzieci wypadną ze szkolnego kieratu, ich IQ od razu spada o kilka punktów8.
#5 Bezcenne świeże powietrze
Obecnie dzieci spędzają bardzo dużo czasu w domu przed telewizorem, tabletem lub komputerem. Według danych opublikowanych w ramach programu badawczego "National Health and Nutrition Examination Survey" (NHANES) prawie 75% małych Amerykanów ma niski poziom witaminy D, która jest w organizmie produkowana głównie pod wpływem promieni słonecznych. Oznacza to do 58 mln amerykańskich dzieci z niedostatkiem lub jawnym niedoborem tej witaminy, który prowadzi do wysokiego ciśnienia krwi, krzywicy i schorzeń kości.
Dane dotyczące Polski są jeszcze bardziej alarmujące. Eksperci twierdzą, że aż 90% Polaków ma deficyt tej witaminy. Tymczasem jest ona kluczowa dla zdrowia i rozwoju układu nerwowego, w tym również mózgu. - Pamiętaj zatem, by dzieci codziennie wychodziły na słońce na 15-20 min - radzi naukowiec Michal Melamed z Kolegium Medycznego Alberta Einsteina Uniwersytetu Yeshiva. Jeśli nie mają skłonności do oparzeń słonecznych, kremy z filtrami UV nakładaj im dopiero po co najmniej 10 min przebywania na słońcu9.
#6 Potrzebne wyciszenie
Wydaje się, że medytacja zwiększa chłonność umysłu. W kilku badaniach testowano jej wpływ na zdolność do reakcji na powtarzające się bodźce, takie jak błyski światła czy stukanie. Zazwyczaj człowiek przyzwyczaja się do nich, a mózg w pewnym sensie się wyłącza i przestaje reagować. Badania wykazały jednak, że mózgi osób, które praktykują medytację, kontynuują odpowiedź na bodźce, co oznacza podwyższoną percepcję w każdej chwili10.
Skupienie medytacyjne (pozbawiona elementu oceny koncentracja na codziennych czynnościach wszystkimi pięcioma zmysłami) pomaga medytującemu pozostawać doskonale uwrażliwionym na bodźce zewnętrzne.
Naukowcy ze szpitala Massachusetts General Hospital-East wykorzystali funkcjonalny magnetyczny rezonans jądrowy do pomiaru mikroskopijnych zmian w mózgu. Dzięki temu odkryli, że u doświadczonych medytujących sygnalizacja w strukturach nerwowych zaangażowanego w proces koncentracji mózgu jest istotnie wzmożona. Aktywność neuronów rozwija się w czasie i wzrasta wraz z doświadczeniem medytującego11.
Badacze odkryli ponadto, że części mózgu powiązane ze skupieniem, świadomością odczuwania, bodźcami czuciowymi i ich przetwarzaniem były u medytujących bardziej sprawne niż normalnie. Wzrost sprawności korowej był proporcjonalny do całkowitej ilości czasu poświęconego na medytację.
Nasze magazyny
