Żyworódka - co to jest?
Żyworódka to polska nazwa roślin z rodzaju Kalanchoe. Są to rośliny sukulentowe (gruboszowate), czyli takie, które przystosowały się do życia w warunkach ograniczonej dostępności wody – mają grube, mięsiste liście, gromadzące wodę. Kalanchoe obejmuje ok. 150 gatunków, z których kilka stało się popularnymi w Polsce roślinami doniczkowymi. Niektóre, oprócz walorów estetycznych, mają właściwości lecznicze. W Polsce najbardziej znane są dwa gatunki: żyworódka pierzasta (Kalanchoe pinnata, dawniej: Bryophyllum pinnatum) i żyworódka daigremonta (Kalanchoe daigremontiana).
Jak wygląda żyworódka pierzasta, czyli ta właściwa?
Często są one mylone, warto jednak umieć je odróżniać, bo, choć oba wymienione gatunki wykazują właściwości lecznicze, to żyworódka pierzasta ma ich zdecydowanie więcej, dlatego nazywana jest także żyworódką lekarską. I to właśnie ta odmiana, czyli żyworódka pierzasta (Kalanchoe pinnata), jest "tą właściwą" żyworódką, o szerokim zastosowaniu w medycynie naturalnej. Jak je odróżnić? Najłatwiej po wyglądzie liści.
- Żyworódka daigremonta (Kalanchoe daigremontiana) ma liście bardziej podłużne, zwężające się na końcu i ostro zakończone – przypominają kształtem trójkąty o dwóch długich bokach. Długość liści wynosi od 15 do 28 cm, a szerokość od 2 do 5 cm. Na krawędziach liści wyrasta (w górę) mnóstwo małych roślinek – tzw. rozmnóżek, które szybko się ukorzeniają i są gotowe do przesadzenia. Wygląda to tak, jakby brzegi liści były obszyte jakąś ozdobną koronką czy falbanką. Liście są ciemnozielone, a czasem purpurowozielone czy wpadający w brąz.
- Liście żyworódki pierzastej wyglądają inaczej: są krótsze (od 5 do 18 cm) i owalne (jajowate), nie mają ostrych zakończeń. Ich krawędzie są łagodnie ząbkowane, ale płaskie – nie ma na nich rozmnóżek wyrastających ponad powierzchnię liścia. Rozmnóżki pojawiają się między ząbkami (na krawędzi liścia), kiedy odłamany liść trafi na podłoże. Liście żyworódki pierzastej są intensywnie zielone.
Na co pomaga żyworódka?
Liście żyworódki pierzastej zawierają flawonoidy, katechiny, glikozydy bufadienolidowe, polisacharydy, liczne sole mineralne (glin, żelazo, potas, magnez, krzem, mangan, miedź [to są nazwy pierwiastków, a nie soli mineralnych]), a także witaminę C. Ze względu na właściwości prozdrowotne sok z żyworódki pierzastej ceni się nawet wyżej od soku z aloesu.
Roślina ta wykazuje działanie przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne i antygrzybicze. Skutecznie niszczy bakterie ropotwórcze, np. paciorkowca czy gronkowca. Przypisuje się jej zdolność do zmniejszania obrzęków i łagodzenia stanu zapalnego w organizmie. Dzięki dużej zawartości witaminy C żyworódka działa immunostymulująco, a więc zwiększa naturalną odporność organizmu na infekcje, w tym przeziębienie i grypę.
Picie soku z żyworódki wspomaga organizm w walce z chorobami układu oddechowego takimi jak astma, zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc i angina oraz łagodzi kaszel i katar. Sok stosowany wewnętrznie pomaga też na zgagę, wrzody żołądka, problemy z wątrobą, zaś stosowany miejscowo hamuje proces zapalny, zmniejsza obrzęk i przekrwienie, a także przyspiesza ziarninowanie i pokrycie chorych miejsc świeżym naskórkiem.
Żyworódka pierzasta skutecznie więc przyspiesza gojenie się ran, otarć, odleżyn, poparzeń, odmrożeń, zmniejsza widoczność blizn (również pooperacyjnych), a także łagodzi świąd po ukąszeniu owadów. Roślina wzmacnia też serce oraz poprawia działanie układu krążenia, dlatego nie powinny jej stosować wewnętrznie osoby zażywające leki z grupy glikozydów nasercowych.
Jak stosować żyworódkę?
Przepis na sok z żyworódki
Świeżo zerwane liście trzeba umyć, osuszyć, zawinąć w pergamin i włożyć na 2-3 dni do lodówki. Po tym czasie liście należy zmiażdżyć (np. w moździerzu), zmiksować lub drobno poszatkować, przecedzić przez jałową gazę i wlać sok do butelki z ciemnego szkła. Przechowywać w ciemnym, suchym, niezbyt ciepłym miejscu. Sok nadaje się do użycia po kilku dniach. Warto go stosować w sezonie grypowo-przeziębieniowym, pijąc dwa razy dziennie po łyżce stołowej. Nadaje się też do okładów i przemywania skóry.
W jednym z badań wykazano, że picie soku z żyworódki pierzastej poprawia jakość snu kobiet w ciąży. W kosmetyce sok ten jest też stosowany jako środek nawilżający i rozjaśniający cerę (zmniejsza przebarwienia), a także hamujący łojotok i przeciwtrądzikowy.
Przepis na maść z żyworódki
Maść można zrobić na wiele sposobów. Według najprostszego przepisu wystarczy połączyć żyworódkę z tłuszczową bazą: 1/3 szklanki oleju kokosowego, masła shea lub wazeliny trzeba podgrzać w kąpieli wodnej (do 50-60°C), dodać 2-3 łyżki soku z żyworódki i dobrze wymieszać. Kiedy maść wystygnie, wstawić do lodówki.
- A. Ożarowski, Kalanchoe pierzaste jako roślina lecznicza, Wiadomości zielarskie 4/1991.
- J. Chanaj-Kaczmarek, M. Ulikowska, M. Dudek-Makuch, Badania nad aktywnością biologiczną soku z liści Kalanchoe daigremontiana, Postępy Fitoterapii 1/2019; doi: 10.25121/PF.2019.20.1.3
- Z.T. Nowak, Zioła, które podbiły medycynę, wyd. AA 2015.
- http://ziolowawyspa.pl/zyworodka-na-odpornosc-i-oparzenia/
- https://rozanski.li/2309/zywordka-pierzasta-bryophyllum-pinnatum-lamarck-oken-w-medycynie-ludowej/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24373544/