Nasze magazyny
Pięciornik kurze ziele - zioło o cennych właściwościach
Ta niewielka roślina dorasta do 30 cm wysokości i przyciąga uwagę pięknymi żółtymi kwiatkami. Jednak to nie one, a ukryte pod ziemią kłącza stały się surowcem wykorzystywanym w leczeniu wielu dolegliwości. Pięciornik kurze ziele zawiera do ok. 20% garbników, głównie katechinowych, ponadto wolne kwasy organiczne (m.in. elagowy, chinowy), trójterpen tormentol, związki żywiczne i woskowe, olejek eteryczny, skrobię, fitosterole, szczawian wapnia oraz sole mineralne1. Dzięki dużej zawartości garbików wykazuje silne działanie przeciwbakteryjne, ściągające, przeciwbiegunkowe i przeciwwirusowe.
Pięciornik kurze ziele
Występowanie: bylina ta rośnie w Europie, Azji oraz w Ameryce Północnej.
Surowiec: do celów leczniczych wykorzystuje się grube, czerwonobrunatne kłącze (Rhizoma potentillae erectae), odcina się części nadziemne oraz drobne korzenie, myje i suszy w temperaturze poniżej 60°C.
Uprawa: jest rośliną wieloletnią, łatwą do uprawy w ogrodzie. W Polsce spotykana dziko w lasach, na łąkach, wrzosowiskach oraz torfowiskach. Kwitnie od maja do jesieni. Surowiec pozyskuje się głównie jesienią, we wrześniu i w październiku oraz wiosną w kwietniu, zanim pojawią się liście.
Ważne: nie zaleca się doustnego stosowania w czasie ciąży i laktacji. Zioło stosowane wewnętrznie przez dłuższy czas może skutkować zaparciami. W większych dawkach może wywołać wymioty oraz kolkę jelitową. Zaleca się zachowanie godzinnego odstępu przed lub po zażyciu innych leków.
Właściwości pięciornika
Zioło zwalcza zapalenie gardła, migdałków, paradontozę, stany zapalne dziąseł, jelit i żołądka oraz zmniejsza objawy infekcji układu płciowego u kobiet. Pomaga w chorobach przewodu pokarmowego, zespole jelita drażliwego. Sprawdza się przy odparzeniach, nadżerkach w jamie ustnej, trudno gojących się ranach i zajadach. Ponadto odwar z kłącza pięciornika zmniejsza obrzęki, obkurcza naczynia krwionośne, dlatego przynosi ulgę w hemoroidach. Sproszkowane kłącze jest częstym składnikiem mieszanek ziołowych wspomagających leczenie cukrzycy. Tanoidy (garbniki hydrolizujące) mają zdolność wymiatania wolnych rodników i działają stymulująco na układ immunologiczny. Badania in vivo na szczurach wskazują także na działanie przeciwzakrzepowe tormentilu – produktu na bazie wyciągu pozyskanego z kłącza pięciornika2.
- Działanie przeciwzapalne Uczeni z Freiburga, już dobrych kilka lat temu, wykazali zdolność przeciwzapalną pięciornika kurze ziele w kontrolowanym placebo badaniu rumienia UV z podwójnie ślepą próbą z udziałem 40 zdrowych ochotników. Ci sami naukowcy postanowili też zbadać, czy działa on na skórę w podobny sposób jak kortykosteroidy. Założyli, że skoro działanie przeciwzapalne kortykosteroidów koreluje z ich właściwościami wazokonstrykcyjnymi (czyli zdolnością do zwężenia światła naczyń skutkującego zwiększeniem ciśnienia krwi), sprawdzą, czy zioło je również wykazuje. Okazało się, że pięciornik działa porównywalnie do hydrokortyzonu. Oznacza to, że roślina nie tylko ma działanie przeciwzapalne, ale również obkurczające naczynia krwionośne i właśnie dlatego może być wykorzystana w miejscowym leczeniu zapalnych chorób skóry. Przeciwzapalne właściwości ekstraktu z kłącza wykorzystuje się do płukanek w krwawieniach z dziąseł, stanach zapalnych gardła, oparzeniach oraz w zapaleniu pochwy i upławach.
- Bicz na drobnoustroje Wykazano również, że wyciąg z zioła ogranicza tworzenie się płytki nazębnej4 i wykazuje aktywność wobec takich bakterii jak: Bacilus cereus, Helicobacter pylori, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, a także grzybów Candida albicans i krusei. W badaniach udowodniono też jego korzystny wpływ na przyspieszenie gojenia się ran cukrzycowych5. Naukowcy zauważyli, że część garbników hydrolizujących zawartych w kłączu przedostaje się do układu moczowego, działając przeciwzapalnie i bakteriobójczo, w tym również na szczepy antybiotykooporne.
- Wsparcie układu trawiennego Pięciornik kurze ziele ma silne działanie przeciwbiegunkowe6. Chroni błony śluzowe, żołądek i jelita przed podrażnieniami oraz działa protekcyjnie na wątrobę. Doustne przyjmowane wyciągów garbnikowych utrudnia przenikanie wody przez ściany jelit i rozrzedzenie treści jelitowej, osłabiając biegunki, co ogranicza utratę wody i elektrolitów. Równocześnie hamuje rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych, skutecznie neutralizuje toksyny wydzielane przez bakterie, grzyby, a nawet toksyczne działanie niektórych metali ciężkie, np. ołowiu. W badaniu z udziałem dzieci dowiedziono, że podawanie ekstraktu z korzenia skróciło czas trwania biegunki rotawirusowej7. Zioło stosuje się także przy dolegliwościach zespołu jelita drażliwego oraz nudnościach.
- Działanie przeciwkrwotoczne Ze względu na obecność garbników i czerwieni tormentilowej w ekstrakcie z kłącza pięciornika kurzego stosowano go już wieki temu, jako antidotum w zapaleniach jelit i krwawieniach w obrębie przewodu pokarmowego. Wyciąg z rośliny zapobiega występowaniu krwawień wewnętrznych i wysięków (dzięki zdolności do obkurczania naczyń krwionośnych8 i zwiększenia krzepliwość krwi).
- Dba o urodę Jest pomocny w leczeniu stanów zapalnych skóry9. Stosowany zewnętrznie do przemywania cery tłustej i trądzikowej widocznie zmniejsza rozszerzone pory, pielęgnuje cerę łojotokową, redukuje blizny. Wspomaga też gojenie się trądziku różowatego. Natomiast dodany do kąpieli redukuje nadmierną potliwość. Odwar warto stosować do płukania przetłuszczających się włosów, dzięki czemu zmniejsza się wydzielanie łoju, a fryzura zyskuje połysk i delikatny brązowy odcień.
Jak stosować pięciornik kurze ziele?
- Odwar Łyżkę suszonego, rozdrobnionego kłącza pięciornika kurzego zalej szklanką zimnej wody, doprowadź do wrzenia i gotuj pod przykryciem na małym ogniu przez 5-6 min. Odstaw do przestudzenia, następnie przecedź. Pij po 2 łyżki 3 razy dziennie podczas biegunki. Odwar można stosować także do płukanek i okładów zewnętrznych po rozcieńczeniu 2 łyżek w 0,5 szklanki przegotowanej i ostudzonej wody.
- Napar 2 łyżeczki kłącza zalej szklanką wrzącej wody, zaparz pod przykryciem przez 20 min, przecedź. Pij do 4 razy dziennie w kłopotach trawiennych, takich jak biegunka czy zaparcia. Możesz też zastosować go jako płyn do płukania jamy ustnej, by złagodzić stan zapalny dziąseł oraz gardła.
- Nalewka 50 g rozdrobnionego kłącza zalej 500 ml 40% alkoholu. Odstaw na minimum tydzień, od czasu do czasu wstrząśnij. Przecedź i przelej gotową nalewkę do butelki z ciemnego szkła, przechowuj w chłodnym miejscu. Po rozcieńczeniu 1 łyżeczki w 0,5 szklanki ciepłej wody stosuj do płukania gardła podczas anginy oraz zewnętrznie do przemywania w chorobach skórnych. W stanach zapalnych żołądka pij 3 razy dziennie po łyżeczce.
- Pięciornikowe winko Wlej do butelki 700 ml półsłodkiego lub słodkiego czerwonego wina i dodaj 30 g sproszkowanego kłącza pięciornika oraz 10 g ziela krwawnika. Maceruj przez 2 tygodnie, często wstrząsając. Pij po 50 ml 2 razy dziennie na godzinę przed posiłkiem. Pomaga w walce z biegunką.
- Mieszanka na upławy Pomocna w stanach zapalnych pochwy i szyjki macicy. Zmieszaj po 30 g kwiatów jasnoty i ziela rdestu ptasiego, 20 g ziela skrzypu, 15 g liści pokrzywy, 6 g kory dębu i 6 g kłącza pięciornika. 2 łyżki mieszanki zalej 1,5 szklanki wrzącej wody, przykryj i odstaw na godzinę. Przecedź i pij małymi porcjami w ciągu dnia między posiłkami.
- Aleksander Ożarowski i Wacław Jaroniewski „Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie”, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1989
- Front Pharmacol. 2017 Aug 15;8: 534
- Molecules . 2016 Jun 18;21(6):792
- Molecules 2023, 28(1), 158
- Iran J Pharm Res. 2020 Fall;19(4): 264-74
- J. Etnofarmakol. 1995, 48, 61-76
- The Pediatric Infectious Disease Journal 22(8):p 706-11, August 2003
- Res. J of Aleppo; Univ Medicine Sience; Series No.100. 2015
- Journal of Ethnopharmacology Volume 204, 23 May 2017, Pages 86-94
