Burak - to brzmi dumnie!

Po raz pierwszy o warzywie tym wspomina jeden z dokumentów pochodzących z Babilonii, dzięki temu wiemy, że już w 722 r. p.n.e. uprawiano go w ogrodach króla Merodaka-Baladana, pod nazwą selqu. Jego prozdrowotne właściwości znane są od tysięcy lat, a mimo to wciąż jest niedoceniany.

Pierwsi do celów leczniczych (m.in. do zwalczania gorączki) zaczęli go wykorzystywać miesz­kańcy Iranu w X w. n.e. Spożywa­nie buraka zalecano w tym kraju osobom z zaburzeniami psychiatrycznymi¹. Zarówno liście, jak i jego korzenie obfitują w błonnik pokarmowy, skład­niki mineralne (zwłaszcza potas, sód, żelazo, miedź, magnez, wapń, fosfor i cynk), witaminy C, A i z grupy B oraz aminokwasy egzogenne, których spo­żywanie jest niezbędne dla prawidło­wego funkcjonowania organizmu.

Burak - co on w sobie ma?

Warzywo odznacza się wysoką zawar­tością związków bioaktywnych o zróżni­cowanej strukturze, takich jak saponiny (np. kwas oleanolowy i betawulgaro­zydy), flawonoidy (rutyna, kemferol, ramnetyna, ramnocytryna i astragalina), kwasy fenolowe (ferulowy, kawowy, p-kumarowy, syryngowy i wanilinowy), fitosterole oraz fenole. Różnorodność fitochemiczna buraków czyni je po­tencjalnym surowcem do produkcji nutraceutyków oraz pozwala zaklasy­fikować do żywności funkcjonalnej².

Choć są bogate w karotenoidy, głów­nie β-karoten i luteinę, jednak to nie one odpowiadają za ich charakterystyczną czerwoną barwę. Swój niepowtarzalny kolor buraki zawdzięczają wysokiej zawar­tości barwników zwanych betalainami: czerwonofioletowych betacyjanin, takich jak betanina, oraz pomarańczowych betaksantyn, jak wulgaksantyna. Betala­iny, wśród których dominuje betanina, wykazują wyjątkowo silne właściwości przeciwutleniające, korzystne w pro­filaktyce nadciśnienia, dyslipidemii, chorób układu krążenia i nowotworów³.

Dlaczego warto jeść buraki?

Jest pomocny w walce z cukrzycą

Mimo wysokiej zawartości sacharozy specjaliści rekomendują spożywanie soku z buraków zarówno zdrowym (w ramach profilaktyki), jak i chorym (jako środek wspomagający utrzymanie hemostazy  insuliny). Hipoglikemiczne działanie soku z buraków zostało wielokrotnie potwierdzone naukowo. W randomi­zowanym podwójnie ślepym badaniu kontrolowanym z udziałem 30 zdro­wych Nigeryjczyków stwierdzono, że po 4 tygodniach codziennego picia szklanki soku z buraków poziom glu­kozy we krwi uczestników doświad­czenia obniżył się średnio o 34,5%⁴. Z kolei randomizowane badanie przeprowadzone przez naukowców z brytyjskiego Uniwersytetu w Leeds wykazało, że popijanie produktów bo­gatych w węglowodany szklanką soku z buraków istotnie obniża odpowiedź glikemiczną, czyli wzrost poziomu glukozy we krwi po spożyciu posiłku⁵.

Reguluje ciśnienie

Co najmniej 25 niezależnie prowa­dzonych eksperymentów naukowych, w tym 12 randomizowanych badań kli­nicznych z udziałem łącznie 373 osób, potwierdziło kardioprotekcyjne działa­nie suplementacji sokiem z buraków. W jednym z nich 40 kobietom w ciąży podawano codziennie go lub place­bo w dawce 70 ml. Już po 8 dniach u ochotniczek pijących sok z bura­ków stwierdzono wyraźnie niższe ciśnienie rozkurczowe krwi w po­równaniu z grupą kontrolną⁶. Z kolei w badaniu z udziałem 26 mężczyzn w wieku 25-69 lat wykazano, że po 3 godz. od spożycia 500 ml soku z bura­ków ciśnienie aortalne oraz obwodowe ulegały obniżeniu o 4,3-8,8%. Uczeni są zgodni, że za hipotensyjne wła­ściwości soku z buraków odpowia­dają zawarte w nim azotany⁷.

Wsparcie dla mikroflory jelit

Włączając buraki do codziennej diety, wspieramy mikroflorę jelitową. Korzenie tego warzywa są bogate w specyficzne pektyny, oligosacharydy oraz polisa­charydy niesacharozowe. Związki te są odporne na enzymy obecne w żołądku i jelicie cienkim, w związku z czym do­cierają do jelita grubego, gdzie ulegają fermentacji z udziałem mikroorgani­zmów symbiotycznych. Następstwem jest wzrost liczby oraz aktywności po­żytecznych bakterii jelitowych, takich jak Bifidobacterium i Lactobacillus.

Autorzy badania sugerują, że betalainy oraz związki fenolowe zawarte w tych warzywach zwiększają produkcję me­tabolitów (np. krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych) przez mikroflorę jelitową oraz bakterie probiotyczne. Mikroorganizmy symbiotyczne żyjące w naszych jelitach wspomagają działa­nie układu pokarmowego m.in. poprzez stymulację perystaltyki jelit, ponadto wspierają odporność organizmu, nie pozwalając namnażać się chorobotwór­czym drobnoustrojom. Co więcej, bak­terie symbiotyczne wytwarzają cenne dla organizmu witaminy z grupy B3.

 

Hamulec dla nowotworów

Burak zawiera związki bioaktywne, które mogą hamować rozwój różnych typów nowotworów⁸. Aby przeanali­zować antyproliferacyjne działanie ekstraktów z liści i korzeni buraka, brazylijscy naukowcy traktowali tymi preparatami komórki raka szyjki macicy, namnożone w wa­runkach in vitro. Doświadczenie wykazało, że nawet niewielkie dawki (10 i 100 μg/ml) ekstraktów z korzenia i liści buraków zmniej­szyły żywotność komórek nowo­tworowych, zredukowały ich roz­miary i powodowały ich apoptozę. Zaobserwowano również, że oba badane ekstrakty nasilają działanie leków immunosupresyjnych⁹.

Jak można stosować buraki?

Tradycyjny barszcz czy buraczany zakwas to doskonałe klasyki z wykorzystaniem buraków. Ale z tej różowej bulwy można wyczarować także delikatne carpaccio, syrop na jesienne infekcje, wzmacniającą nalewkę, a nawet... maseczkę, która rozświetli cerę!