Zioła to naturalne leki na nowotwory

Obecnie znanych jest blisko 350 gatunków roślin wykazujących właściwości przeciwnowotworowe, ale jak dotąd udało się potwierdzić w badaniach naukowych wartość terapeutyczną tylko 20% z nich.

Wyizolowane z surowców roślinnych substancje czynne cechują zróżnicowane mechanizmy działania przeciwnowotworowego: hamują one syntezę kwasów nukleinowych i białek potrzebnych do wzrostu i podziałów komórek rakowych, blokują receptory umożliwiające łączenie się komórek rakowych (adhezja), zlepiają i niszczą te komórki (działanie cytotoksyczne), a także wspomagają funkcje obronne organizmu, powodując zwiększone wytwarzanie limfocytów T w następstwie stymulacji układu odpornościowego, np. w przebiegu białaczki. Dodajmy, że blisko 80% światowej populacji stosuje fitoterapię jako element opieki zdrowotnej, także uzupełniająco w chorobach nowotworowych.

Warto też wiedzieć, że większość nowoczesnych leków w terapiach onkologicznych powstaje na bazie surowców roślinnych lub ich syntetycznych odpowiedników¹, a zgodnie z art. 1 dyrektywy 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z dnia 6 listopada 2001 r. w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych stosowanych u ludzi - substancje roślinne zostały ujęte w kategorii "produkty lecznicze".

Do cenionych od dawna surowców roślinnych o działaniu antyrakowym zalicza się korzeń arcydzięgla, ziele drapacza lekarskiego, liście czarnej jagody, ziele glistnika (jaskółczego ziela), kwiat nagietka, ziele pokrzywy, korzeń łopianu, ziele ruty, korzeń mniszka lekarskiego, kwiat i ziele czerwonej koniczyny, owoc jałowca, hubę brzozową, młodą korę dębową oraz hubę modrzewiową

W ubiegłym wieku nie tylko prowadzono intensywne badania nad surowcami roślinnymi wykorzystywanymi do produkcji chemioterapeutyków, lecz również poznawano zioła przeciwdziałające kardiotoksyczności (szkodliwemu oddziaływaniu na serce), towarzyszącej chemioterapii i radioterapii. Należą do nich m.in.: miłorząb japoński, szałwia czerwonokorzeniowa, bez czarny, dziurawiec, bazylia, tymianek, estragon, oregano, kurkuma, rozmaryn i głóg.

W jaki sposób zioła walczą z nowotworami?

Ich moc bierze się stad, że zawierają aktywne związki o działaniu antyoksydacyjnym i przeciwnowotworowym, do których zalicza się m.in. flawonoidy, w tym antocyjany. Okazuje się, że tradycyjnie stosowana fitoterapia, a więc przyrządzanie naparów, odwarów czy wywarów z roślin, przynosi lepszy efekt terapeutyczny (wpływa na przyswajalność składników aktywnych) niż korzystanie z gotowych ekstraktów roślinnych (wyciągów).

Flawonoidy hamują namnażanie się komórek nowotworowych. Zawierające je rośliny są pomocne w leczeniu ziarnicy złośliwej, chłoniaków, białaczek, nowotworów przewodu pokarmowego i układu nerwowego, a także mięśniaków, raka jajnika i jądra.

Także związki garbnikowe zawarte w ziołach mogą być wykorzystywane w profilaktyce przeciwnowotworowej, np. garbniki obecne w liściach rzepiku stymulują wydzielanie przez limfocyty NK (natural killer) i makrofagi tzw. interleukiny IL-1ß, odpowiedzialnej m.in. za proces apoptozy, czyli zaprogramowanej śmierci komórki, który w komórkach nowotworowych ulega niestety zaburzeniu. Z kolei garbniki obecne w liściach zielonej herbaty działają hamująco na wczesne stadia transformacji nowotworowej i zapobiegają nowotworom przewodu pokarmowego, a także piersi i płuc.

Fenylokwasy zawarte w surowcach roślinnych wykazują działanie prewencyjne w procesach nowotworowych - hamują metabolizm komórek rakowych. Szczególnie kwas ferulowy, występujący m.in. w kurkumie, uważa się dziś za silny środek o działaniu antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym. Trwają badania nad jego wykorzystaniem w profilaktyce nowotworów.

Obecne w surowcach roślinnych alkaloidy są cenione ze względu na to, że działają przeciwnowotworowo wskutek hamowania podziałów komórek nowotworowych.

To ważne, aby wiedzieć, jak działają związki obecne w roślinach leczniczych - dzięki temu możemy z fitoterapii korzystać świadomie.

Oto rośliny o właściwościach antyoksydacyjnych i przeciwnowotworowych, które zawierają:

• związki flawonowe: korzeń kudzu, korzeń tarczycy bajkalskiej, kwiatostan i owoc głogu, kwiatostan lipy, kocanek, kwiat bzu czarnego, liść brzozy, owoc ostropestu plamistego, ziele fiołka trójbarwnego, ziele nawłoci, ziele rdestu ptasiego, ziele skrzypu polnego, koszyczki rumianku, ziele dziurawca, kwiat jasnoty białej, ziele rdestu ostrogorzkiego, liść przytulii, liść dziewanny;
• związki antocyjanowe: owoce: czarnej borówki, czarnej porzeczki, aronii, czarnych winogron, bzu czarnego i tarniny, a także kwiaty bławatka;
• związki garbnikowe: ziele rzepiku, kora dębu, kłącze pięciornika, kłącze wężownika, liść jeżyny, liść poziomki, liść orzecha włoskiego, liść i owoc borówki czernicy, liść borówki brusznicy, liść szałwii, ziele szanty, kora wierzby, korzeń rzewienia, liść oczaru wirginijskiego, liść mącznicy oraz liść herbaty;
• fenylokwasy: ziele karbieńca pospolitego, ziele nawrotu lekarskiego, korzeń cykorii podróżnika, liść i ziele karczocha, ziele i korzeń jeżówki purpurowej;
• alkaloidy: ziele barwinka różowego.

Wśród roślin charakteryzujących się właściwościami przeciwnowotworowymi wymienia się gatunki z rodziny Plantago. Przeprowadzone badania nad skutecznością stosowania liści różnych gatunków Plantago (P. afra, P. bellardi, P. coronopus, P. lagopus, P. lanceolata i P. seraria) przyniosły obiecujące rezultaty, jeśli chodzi o hamowanie procesu namnażania komórek nowotworów nerek i piersi, a także nowotworu złośliwego skóry². Dowiedziono, że wyciągi z liści roślin należących do tego gatunków wykazują w odniesieniu do tych nowotworów działanie cytotoksyczne.

Babka płesznik leczy stany zapalne żołądka

Z kolei śluzy zawarte w nasionach babki płesznik (Plantago psyllium) utrudniają wiązanie toksyn bakteryjnych z receptorami przewodu pokarmowego, dlatego znajdują zastosowanie w leczeniu stanów zapalnych ściany żołądka i jelit oraz działają ochronnie i osłonowo w przypadku chemioterapii. Nasiona należy przyjmować jednorazowo w dawce 10-20 g, wraz z wodą.

Właściwości przeciwnowotworowe związku obecnego w gatunkach Plantago (flawonoid-7-O-b-glikozyd luteoliny) potwierdzają również badania, w których został on wyizolowany z migdałecznika arjuny (Terminalia arjuna). Ajruna poza działaniem przeciwnowotworowym indukuje odpowiedź przeciwzapalną organizmu oraz działa kardioprotekcyjnie - chroni serce przed uszkodzeniami i stresem oksydacyjnym.

Huba brzozowa - właściwości przeciwrakowe

Właściwości antyrakowe przypisuje się również hubie brzozowej, występującej w dwóch odmianach: białoporek brzozowy, czyli huba biała (Piptoporus betulinus) oraz włóknouszek ukośny, czyli czarna huba brzozowa, zwana potocznie czyrem (Inonotus obliquus). Najsilniejsze działanie przeciwnowotworowe wykazują obecne w hubie dwie substancje: inotodiol i lanosterol.

Zwiększają one liczbę erytrocytów i limfocytów we krwi. Wyciągi z włóknouszka mają właściwości immunostymulujące i wzmacniające, przeciwpotne, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. Huba brzozowa czarna zwiększa odporność organizmu, pobudzając wytwarzanie białek uwalnianych przez komórki ciała w odpowiedzi na pojawienie się patogenów, a także komórek nowotworowych, oraz poprawia samopoczucie pacjentów.

Wyciągi z tego grzyba mogą mieć znaczenie zarówno w profilaktyce chorób nowotworowych, jak i wirusowych. Stosowanie wyciągów z huby brzozowej czarnej jest wskazane w stanach przedoperacyjnych, ponieważ wpływa na zmniejszenie ryzyka ewentualnych przerzutów oraz wydłuża zdolność do przeżycia. Można stosować odwary lub przyrządzić wzmacniające wino ziołowe z dodatkiem huby brzozowej.

Modrzewnik lekarski i rdestowiec japoski na raka

Modrzewnik lekarski (Agaricum officinale) ma działanie podobne do huby brzozowej, jest stosowany jako środek silnie przeciwnowotworowy, immunostymulujący i przeciwwirusowy.

Rdestowiec japoński (Fallopia japonica) zasługuje na uwagę, ponieważ jego kłącze i korzenie zawierają resweratrol, polidatynę i naftochinon, które hamują rozwój grzybów i bakterii chorobotwórczych. Związki te należą do naturalnych czynników chemoprewencyjnych w odniesieniu do chorób nowotworowych. Ponadto obecne w rdestowcu hydroksystylbeny działają jak antyoksydanty, stabilizują strukturę błon komórkowych i hamują kancerogenezę.

Wykazują ponadto działanie przeciwzapalne i hepatoprotekcyjne oraz zmniejszają szkodliwe działanie niektórych toksyn, np. chinoliny - związku używanego do konserwacji preparatów anatomicznych, produkcji barwników i środków farmaceutycznych, oraz nitropirenu.

Śledzienica - lek na raka

Przydatnym zielem w chorobach nowotworowych i ich profilaktyce, zawierającym m.in. fitosterole, kwercetynę oraz witaminy C, D i E, jest ziele śledziennicy (Chryzosplenium altrernifolium L.). Roślina ta wykazuje działanie przeciwzapalne, odtruwające, przeciwnowotworowe, cytotoksyczne i zarazem odżywcze. Fitosterole zawarte w śledziennicy mają właściwości przeciwwirusowe i przeciwrakowe, a ponadto przyczyniają się do aktywowania układu odpornościowego, w szczególności limfocytów.

Wino z ziela śledziennicy oddziałuje profilaktycznie w odniesieniu do nowotworów narządów płciowych, ponieważ u kobiet zmniejsza stany zapalne jajników, macicy i jajowodów, a u mężczyzn obrzęk gruczołu krokowego (podobnie jak ziele wierzbownicy drobnokwiatowej). Sproszkowane ziele i ekstrakt suchy, a także sok i macerat ze śledziennicy zapobiegają łysieniu, jako że działają antyandrogennie.

Wyciąg alkoholowy i mocny napar z ziela śledziennicy powoduje zmniejszenie obrzęku węzłów chłonnych i szybsze oczyszczenie układu limfatycznego z zalegających antygenów. Napar z ziela normalizuje pracę śledziony i wątroby oraz poprawia parametry trawienne. Jest polecany w chorobie nowotworowej jako kuracja odtruwająca i odżywcza, przy obrzękach limfatycznych i węzłów chłonnych oraz infekcjach wirusowych, a także w stanach zapalnych narządów płciowych.

Ostrożeń warzywny pomaga w detoksykacji

Warto również zwrócić uwagę na ostrożeń warzywny (Cirsium oleraceum). Występujące w nim związki, takie jak laktony i fenolokwasy, mają właściwości przeciwnowotworowe. Ziele aktywuje procesy detoksykacji organizmu, przyśpiesza usuwanie z ustroju szkodliwych produktów metabolizmu i tzw. ksenobiotyków, czyli wszelkich substancji zatruwających organizm, oraz działa hepatoprotekcyjnie - ochrania i regeneruje miąższ wątroby, a także reguluje wydzielanie żółci.

Arnika górska ma właściwości przeciwzapalne

Surowcem roślinnym zawierającym aktywne składniki, które hamują rozwój komórek nowotworowych i pobudzają fagocytozę, jest arnika górska (Arnica montana). Ceni się ją również z powodu właściwości przeciwzapalnych³, przeciwzakrzepowych, fungistatycznych i grzybobójczych. Przyjmowana w postaci nalewki leczniczej poprawia krążenie: obwodowe, w kończynach, wieńcowe i mózgowe, co prowadzi do ustępowania zastoin limfatycznych.

Nalewkę arnikową przygotowuje się w następującej proporcji: 1 część surowca na 10 części alkoholu 70%. Pije się 3 razy dziennie po 10 kropli. Arnikę można też przyjmować w postaci naparu, w 14-dniowych cyklach, z miesięczną przerwą. Ale uwaga! Arnika stosowana wewnętrznie może uczulać.

Aloes - lek na raka i nie tylko

Aloes (Aloe vera) - to prawdziwa skarbnica witamin, minerałów i aminokwasów. Przydatny w lecznictwie jest aloes 3-5-letni, który zawiera wszystkie witaminy z grupy B, nawet witaminę B₁₂ (absolutny ewenement w przypadku roślin), witaminę C, beta-karoten, cholinę, kwas foliowy, substancje mineralne (wapń, żelazo, magnez, cynk, miedź, mangan, sód, potas, chrom, fosfor i in.), a także aminokwasy (alaninę, argininę, cystynę, kwas asparaginowy i glutaminowy), enzymy, nienasycone kwasy tłuszczowe i liczne substancje działające przeciwbólowo, przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie.

Aloes jest zasobny w polisacharyd o nazwie acemannan, uznawany za środek wzmacniający organizm oraz najsilniejszy immunomodulator pochodzenia roślinnego, wykazujący działanie przeciwwirusowe i przeciwnowotworowe.

Aloes wzmacnia też strukturę błony śluzowej żołądka i dwunastnicy, dzięki czemu może być stosowany osłonowo w nowotworach żołądka i jelit. Należy jednak zachować ostrożność, by nie przedawkować zalecanych dawek, ponieważ aloes działa również przeczyszczająco. Najlepiej stosować aloesową nalewkę spirytusową z dodatkiem miodu.

Nagietek lekarski - zioło przeciwrakowe

Uniwersalnym ziołem przeciwnowotworowym, wchodzącym w skład większości mieszanek, jest nagietek lekarski (Calendula officinalis). Zawiera on m.in. flawonoidy (izoramnetyna, kwercetyna), trójterpenoidy, polisacharydy, fitosterole, sporo manganu i saponiny triterpenowe, co czyni ten surowiec bardzo cennym środkiem o właściwościach przeciwzapalnych i odtruwających, stosowanym w przypadku różnych nowotworów i w schorzeniach węzłów chłonnych.

Herbatka z nagietka jest polecana w szczególności wtedy, gdy mamy do czynienia z guzami, torbielami, gruczolakami i czerniakiem. Dobre rezultaty daje stosowanie naparu z mieszanki składającej się z nagietka, ziela pokrzywy i krwawnika, a także dodanie do naparu z nagietka świeżego soku ze szczawika. W przypadku guzów piersi sprawdza się maść nagietkowa. W profilaktyce nowotworowej stosuje się też wyciągi wodno-alkoholowe z nagietka w proporcji 1:5 lub 1:10.

Ziele przytulii na raka skóry

Coraz częściej docenianą rośliną w przypadku chorób nowotworowych, w szczególności raka języka i skóry, oraz w owrzodzeniach skóry jest przytulia (Galium L.). Napar z ziela przytulii działa oczyszczająco na nerki, wątrobę i śledzionę, jest polecany chorym na białaczkę oraz przy guzkach tarczycy (do użytku wewnętrznego oraz płukanek gardła, tak samo skutecznych jak okłady). Wykazuje działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne - należy pić w ciągu dnia 3 szklanki naparu sporządzonego z 3 łyżek przytulii.

Propolis lek nie tylko na raka

Wszechstronne działanie propolisu (kit pszczeli) powoduje, że znajduje on także zastosowanie w profilaktyce i - wspomagająco - w leczeniu nowotworów. Ze względu na właściwości antybakteryjne, regulujące, znieczulające i odtruwające propolis jest wykorzystywany m.in. w przypadku nowotworów jamy ustnej, gardła i przełyku oraz białaczki. Propolis działa ponadto immunostymulująco, bakteriostatycznie, bakteriobójczo, grzybobójczo, przeciwwirusowo, przeciwpierwotniakowo i przeciwzapalnie, a także pobudza regenerację tkanek, wzmacnia i uszczelnia naczynia krwionośne.

Warto wiedzieć, że propolis w postaci leczniczej nalewki wykazuje większą aktywność w środowisku kwaśnym, dlatego przed spożyciem zaleca się przyjęcie dawki witaminy C, obecnej np. w soku z dzikiej róży, czarnej porzeczki, kiszonej kapusty czy pigwy. Propolis zaleca się także podczas rekonwalescencji. Wykazuje on działanie synergiczne z salicylanami, selenem i witaminą C.

Zioła szwedzkie na raka

W Polsce znane są również zioła szwedzkie, o których wiedzę rozpowszechniła u nas austriacka zielarka Maria Treben. Można je stosować przy wszelkiego rodzaju zmianach nowotworowych zarówno wewnętrznie, jak i w formie okładów. W skład ziół szwedzkich wchodzą następujące surowce roślinne: po 10 g aloesu (wymiennie z piołunem), kamfory, manny, teriaku, korzenia rabarbaru, kurkumy i arcydzięgla oraz liścia senesu, po 5 g korzenia dziewięćsiłu i mirry, a także 0,2 g szafranu.

Powstaje z nich tinctura (nalewka) lecznicza o niezwykłych właściwościach. Zioła szwedzkie można stosować również profilaktycznie jako środek chroniący przed nowotworami, także w przypadku dzieci. Działają wzmacniająco i stymulująco na układ odpornościowy.

Jeśli chodzi o sposób oddziaływania na organizm, zioła szwedzkie mają polski odpowiednik, czyli mieszankę przygotowaną przez prof. Aleksandra Ożarowskiego. Zawiera ona zioła odtruwające organizm, działające przeciwzapalnie i czyszczące krew, takie jak ziele bożego drzewka, bylicy pospolitej i centurii oraz ziele drapacza lekarskiego, dziurawca, krwawnika, bobrka trójlistnego, kory kruszyny, kłącza tataraku, korzenia arcydzięgla i kwiatu nagietka.

Kurkuma - niezwykła roślina przeciwrakowa

Rozrastanie się nowotworu może być związane z zaburzeniami ekspresji nawet kilkuset różnych genów. Kurkumina zawarta w kłączu ostryża długiego, zwanego popularnie kurkumą (Curcuma longa L.), moduluje ekspresję genów, aktywując 71, a wyciszając 81 z nich. Kurkumina wykazuje działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne, ma też zdolność wiązania toksycznych metali ciężkich w organizmie, co w sumie stanowi solidną ochronę przed nowotworami.

Jak wiadomo, 15-20% zgonów z powodu chorób nowotworowych jest konsekwencją chronicznych stanów zapalnych lub zakażeń bakteryjnych spowodowanych np. przez pałeczkę Helicobacter pylori. Co ciekawe, kurkumina wykazuje także zdolność do hamowania aktywności enzymów niezbędnych do syntezy DNA, umożliwiających komórkom nowotworowym intensywne podziały. Uwrażliwia ponadto komórki nowotworowe na promieniowanie jonizujące, a komórki zdrowe ochrania przed wpływem tego promieniowania, co było zaskakującym odkryciem³.

Mała toksyczność i potwierdzone działanie kurkuminy na poszczególne linie komórek nowotworowych umożliwiają stosowanie jej w terapii nowotworów, m.in. głowy, szyi, układu nerwowego, mięśni, układu moczowo-płciowego, w tym jajnika, a także raka żołądka, płuc i wątroby, jak również białaczki i czerniaka⁴.

Najskuteczniejsze w terapii przeciwnowotworowej wydają się połączenia kurkuminy z miedzią, (np. siarczanem miedzi), na co wskazują badania prowadzone in vivo i in vitro, m.in. z użyciem ludzkich linii komórek raka sutka. Zastosowanie kompleksu kurkumina-miedź przyniosło najlepsze rezultaty badawcze w przypadku zwierząt z zaawansowaną białaczką - wydłużyło im życie.

Podsumujmy, jakie właściwości kurkuminy stanowią podstawę jej zastosowania w profilaktyce i leczeniu nowotworów, a także innych schorzeń, które zwiększają ryzyko raka⁵:

• działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające (w profilaktyce i terapii nowotworów);
• działanie immunosupresyjne wskutek hamowania proliferacji limfocytów oraz blokowania wytwarzania przez nie cytokin prozapalnych (leczenie chorób autoimmunologicznych oraz alergii);
• działanie przeciwmutagenne (ochrona organizmu m.in. przed aminami występującymi w pożywieniu);
• działanie ochronne na komórki nerwowe (profilaktyka chorób otępiennych, takich jak alzheimer czy parkinson);
• zdolność wiązania metali ciężkich (ochrona przed gromadzeniem się toksycznych metali w organizmie)
• aktywność przeciwpierwotniakowa;
• niska cytotoksyczność.

Kurkuma jest dziś popularną przyprawą, jednak warto zadbać o to, by pochodziła z dobrego źródła. Przyswajalność substancji czynnych obecnych w kurkumie jest lepsza po zmieszaniu proszku w równej ilości z czarnym pieprzem (po szczypcie) i dodaniu stołowej łyżki miodu.

Bylica roczna kontra nowotwory

Bylica roczna (Artemisia annua L.) od dawna jest wykorzystywana w tradycyjnej medycynie chińskiej jako środek na wiele różnych schorzeń. W latach 60. ubiegłego wieku wzrost zainteresowania chińskich naukowców roślinami z rodziny astrowatych, do których się zalicza, spowodował jej gruntowe przebadanie. Okazało się, że bylica roczna wykazuje właściwości przeciwmalaryczne, powiązane z obecną w niej artemizyniną i jej pochodnymi. Było to odkrycie na miarę Nagrody Nobla.

Prowadzone obecnie badania nad nowymi zastosowaniami artemizyniny wykazują, że ma ona również silne działanie przeciwnowotworowe. Udowodniono, że uruchamia w chorych komórkach mechanizm apoptozy, czyli naturalnej śmierci. Jest to możliwe dzięki temu, że komórki te zawierają stosunkowo dużo wolnego żelaza, z którym artemizynina reaguje, tworząc rodniki cytotoksyczne.

Dowiedziono również, że jej pochodne mają działanie przeciwzapalne i przeciwangiogenne (zapobiegają rozwojowi naczyń krwionośnych odżywiających guzy), czyli przyczyniają się do hamowania wzrostu komórek nowotworowych i zapobiegają przerzutom. Wykazują też wysoką toksyczność w stosunku do licznych linii komórek nowotworowych opornych na leki⁸.

Ze względu na swoje właściwości artemizynina jest obecnie postrzegana jako obiecujący chemioterapeutyk. Niestety nawet duże i często przyjmowane dawki artemizyniny wyekstrahowanej z bylicy rocznej nie działają tak silnie, jak tradycyjne leki antynowotworowe.

Dlatego łączy się ją w związki hybrydowe, m.in. z kwasem 5-aminolewulinowym (5 ALA), który wzmacnia efekt terapeutyczny, ale nie powoduje skutków ubocznych charakterystycznych dla chemioterapii. Kwas 5-aminolewulinowy to endogenny aminokwas, naturalnie obecny w organizmie człowieka. Jest prekursorem syntezy porfiryn, w tym hemu powstającego we wszystkich komórkach organizmu ssaków.

Artemizynina wykazuje szersze działanie terapeutyczne niż inne naturalne produkty przeciwnowotworowe. Czy poznaliśmy już jej wszystkie właściwości? Badania nadal trwają⁹.