Nasze magazyny
W medycynie ludowej szałwię lekarską stosowano do leczenia różnego rodzaju zaburzeń, w tym napadów padaczkowych, wrzodów, dny, reumatyzmu, stanów zapalnych, zawrotów głowy, drżenia, porażenia, biegunki i hiperglikemii. W ostatnich latach roślina ta była przedmiotem intensywnych badań w celu udokumentowania jej tradycyjnego stosowania i znalezienia nowych właściwości.
Badania te ujawniły szeroki zakres aktywności farmakologicznej S. officinalis1. Okazało się, że wyciągi z jej liści (bogatych w olejek eteryczny, garbniki, triterpeny, saponiny, flawonoidy, kwasy organiczne, witaminy B1, P i C, karoten, związki żywicowe i sole mineralne) działają antyseptycznie, ściągająco i przeciwzapalnie, rozkurczowo, żółciopędnie, przeciwcukrzycowo, tonizująco i uspokajająco, a także hamują wydzielanie potu.
Właściwości zdrowotne szałwi lekarskiej
Szałwia lekarska pomocna przy nadmiernej potliwości
Jeśli chodzi o naturalne zwalczanie tej przykrej dolegliwości, szałwia nie ma sobie równych. Badacze podejrzewają, że jej skuteczność wynika ze stymulującego działania na korę nadnerczy, co pobudza wydzielanie glikokortykosteroidów. W badaniu klinicznym obejmującym 30 kobiet w okresie menopauzy szałwia znacznie łagodziła poty nocne i uderzenia gorąca. Jego autorzy sugerowali, że szałwia prawdopodobnie bezpośrednio wpływa na układ dopaminergiczny2.
Szałwia łagodzi oparzenia skóry
W jednym z badań preparat zawierający 2% wyciąg z liści szałwii nakładano w postaci opatrunku na plecy 40 ochotników poddawanych wcześniej działaniu promieniowania ultrafioletowego w dawce wywołującej rumień skóry. Przed nałożeniem opatrunku oraz 48 godz. po nim mierzono stopień oparzenia - po zastosowaniu maści z szałwią był on niższy o 35% niż u osób nieleczonych3.
Dodatkowo szałwia działa przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie i tonizująco, dzięki czemu przyspiesza gojenie.
Szałwia lekarska obniża poziom glukozy
W badaniu klinicznym z podwójnie ślepą próbą część pacjentów z cukrzycą typu 2, którzy nie osiągnęli wcześniej idealnej kontroli choroby, otrzymywała tabletki z ekstraktem z szałwii, a pozostali placebo. Okazało się, że u osób stosujących ziołowe wsparcie poziomy cukru we krwi i cholesterolu były znacznie niższe4. Inni naukowcy donoszą, że zastąpienie wody herbatą z szałwii przez 14 dni obniżyło poziom glukozy w osoczu na czczo u zdrowych myszy, co sugeruje, że zioło może również zapobiegać rozwojowi cukrzycy5.
W kolejnych eksperymentach stwierdzono, że tradycyjne stosowanie S. officinalis jako środka przeciwcukrzycowego jest uzasadnione, a wyciągi z tej rośliny wykazują zależną od dawki aktywność, która jest porównywalna ze standardowym lekiem glibenklamidem6.
Napar z szałwii lekarskiej na poprawę nastroju
Okazuje się, że po napary z szałwii powinny sięgać też osoby zestresowane i przepracowane. W badaniach wykazano bowiem, że olej z szałwii wyraźnie poprawia nastrój u młodych, zdrowych osób. W dawce 300 mg obniżał ich niepokój, a przy 600 mg - zwiększał czujność, spokój i zadowolenie7. Dobre efekty uzyskano również u starszych pacjentów (w wieku powyżej 65 lat). W badaniu kontrolowanym placebo stwierdzono, że szałwia powodowała u nich zwiększenie wydajności pamięci oraz wzrost zdolności skupiania uwagi8.
Szałwia lekarska przy demencji
Szałwia lekarska może być skuteczna nawet u pacjentów z łagodną i umiarkowaną chorobą Alzheimera. Za jej neuroochronnym działaniem przemawiają właściwości kwasu rozmarynowego, który m.in. hamuje powstawanie reaktywnych form tlenu i beta-amyloidu oraz fragmentację DNA, a w badaniach na myszach zapobiegał upośledzeniu pamięci gryzoni9.
Zastosowanie szałwii
Liście szałwii są używane przede wszystkim jako przyprawa dodawana do sałatek, mięsnych i drobiowych farszów, ale również ciast i deserów. Lekko gorzki smak szałwii doskonale komponuje się z daniami, których składnikami są pomidory, kapusta i groch. Przy okazji szałwia poprawia metabolizm oraz łagodzi umiarkowane zaburzenia trawienne objawiające się zgagą i wzdęciami. Istnieją jednak również inne zastosowania świeżej lub suszonej szałwii.
Napar z szałwii
1 łyżkę rozdrobnionych liści szałwii zalej szklanką wrzącej wody i zaparzaj pod przykryciem 15 min. Przecedź. Pij napar 3 razy dziennie po 0,5 szklanki przy zaburzeniach trawiennych, bólu brzucha, a także w nieżytach górnych dróg oddechowych i nadmiernym poceniu się. Zewnętrznie możesz stosować go do płukania w stanach zapalnych jamy ustnej, gardła i dziąseł, przy anginie, w pleśniawkach i zapaleniu migdałków. Z kolei przy trudno gojących się ranach, owrzodzeniach, oparzeniach, odmrożeniach oraz użądleniach sprawdzą się okłady z naparu.
Nalewka z szałwii
Do odpowiedniej wielkości słoja wrzuć 100 g rozdrobnionych, suchych liści szałwii. Zalej je 0,5 l spirytusu lub wódki. Po dokładnym zamknięciu odstaw całość do maceracji na co najmniej 2 tygodnie, co jakiś czas wstrząsając słojem. Po tym czasie dokładnie wyciśnij zioła do powstałej nalewki, przecedź i rozlej do ciemnych butelek. Nalewkę najlepiej jest przechowywać w lodówce. Zażywaj 2-3 razy dziennie po 1 łyżeczce w 1/4 szklanki wody. Nalewkę możesz też wcierać w zmiany skórne w okolicach ust, w dziąsła i w miejsca ukąszeń owadów.
Szałwia do kąpieli
5 łyżek szałwii zalej 1 l wrzącej wody. Zaparzaj pod przykryciem przez ok. 15 min, a następnie przecedź. Wlej napar do wanny. Taka ziołowa kąpiel przyniesie ulgę w chorobach reumatycznych oraz schorzeniach skóry, np. egzemie, świądzie lub oparzeniu.
Kąpiel parowa z szałwii oczyszcza skórę
Zalej garść suszonych liści wrzątkiem i przez kilka minut pochylaj głowę nad parującym ekstraktem. Możesz zarzucić na głowę ręcznik, by parówka była intensywniejsza. Taki zabieg oczyszcza skórę i reguluje produkcję sebum, dlatego polecany jest szczególnie przy cerze tłustej i trądzikowej.
Maseczka z szałwii i rumianku
Jeśli masz podrażnioną cerę, przygotuj po łyżeczce suszonych i dobrze zmielonych ziół szałwii oraz rumianku. Zalej je 2-3 łyżkami wrzącej wody i dokładnie wymieszaj. Tak przygotowaną papką posmaruj podrażnioną skórę. Po 15-30 min zmyj twarz letnią wodą.
Szałwia lekarska - występowanie i pora zbiorów
Występowanie: pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego, ale jest uprawiana w większości krajów.
Surowiec: ziele (Salviae herba), liść (Salviae folium).
Pora zbioru: gdy rośliny osiągnęły już pełnię wzrostu liści, ale jeszcze przed kwitnieniem. W pierwszym roku uprawy okres ten przypada najczęściej w sierpniu, w kolejnych zbiór przeprowadza się w maju i ponownie w sierpniu.
Przeciwwskazanie: szałwia lekarska jest przeciwwskazana w ciąży (składniki jej olejku mają działanie toksyczne na płód). U dzieci można stosować ją tylko zewnętrznie. Nie poleca się naparów w ostrym nieżycie żołądka oraz stosowania nadmiernych ilości alkoholi z dodatkiem ekstraktów szałwiowych, ponieważ mogą one spowodować zatrucie tujonem.
Bibliografia
- J Tradit Complement Med. 2017;7(4):433-440
- Biosci. Biotechnol.Biochem. 1999;63:2236-2239
- Planta Med 2007;73: 1190-1191
- J Renal Inj Prev.2013; 2(2):51-54
- Br J Nutr. 2006;96(2):326-33
- Diabetes & Metabolic Syndrome:Clinical Research& Reviews 2009;3(1):40-44
- Neuropsychopharmacol 2006;31(4):845-52
- Psychopharmacol2008; 198(1):127-39
- J Pharmacol Exp Ther 2006;317(3):1143-9;Behav Brain Res2007; 180(2):139-45
