Nasze magazyny
Dowodem na istnienie pola magnetycznego Ziemi jest jedno z najstarszych urządzeń nawigacyjnych, czyli kompas, w którym igła magnetyczna, oddziałując z biegunami magnetycznymi Ziemi, wskazuje kierunek północ-południe. Możemy go stosować, gdyż kula ziemska jest dipolem magnetycznym.
Nieustanny ruch mas płynnego żelaza i niklu w jądrze planety skutkuje wprowadzeniem jej w ruch obrotowy oraz wytworzeniem potężnego pola magnetycznego, w którego środku żyjemy1.
Z tego punktu widzenia nasze ciało jest ożywionym magnesem, który współgra z częstotliwościami, jakie wysyła Ziemia. Stąd powstało przekonanie, że fale magnetyczne mogą nam pomagać w utrzymaniu sprawności naszego organizmu pod warunkiem, że potrafimy je ujarzmić i zaprząc do leczenia. Tego zadania podjęli się już starożytni.
Z ich zapisów wiemy, że magnetoterapia była stosowana w praktyce leczniczej już ok. 2000 lat temu, jeszcze przed pierwszym opisem użycia akupunktury! Co więcej, sięgali po nią medycy na wszystkich kontynentach.
Lekcja z kosmosu
Zarówno Rosjanie, jak i Amerykanie, prowadzą szeroko zakrojone prace badawcze nad zabezpieczeniem organizmów astronautów przed szkodliwym wpływem braku ziemskiego pola magnetycznego w kosmosie. Misje kosmiczne wykazały bowiem, co się dzieje, kiedy ludzie nie doświadczają dobroczynnego wpływu pola magnetycznego Ziemi. Po powrocie z pierwszych, krótkotrwałych jeszcze lotów w kosmos (Jurij Gagarin odbył w kwietniu 1961 r. zaledwie 108-minutowy lot), u astronautów rosyjskich i amerykańskich stwierdzono wystąpienie osteoporozy, znaczne osłabienie mięśni, zaburzenia metabolizmu, desynchronizację biorytmów, dezorientację i ciężką depresję. Spowodowało to konieczność stosowania podczas lotów kosmicznych terapii przy użyciu generatorów impulsowego pola elektromagnetycznego o specyficznie dobranych parametrach, ponieważ brak pola magnetycznego – to zerwanie komunikacji między komórkami organizmu i utrata sterowności cyklami biologicznymi. To zaś powoduje powstanie poważnych problemów zdrowotnych i zagraża życiu.
Dzisiaj badania potwierdziły przekonania starożytnych uczonych: energia magnetyczna ma zasadniczy wpływ na rodzaje cząstek elementarnych (także tych, które tworzą nasze ciała) oraz ich wzajemne oddziaływania. Za wykazanie tej zależności Yoichiro Nambu, Makoto Kobayashi i Toshihide Maskawa otrzymali Nagrodę Nobla w 2008 r.
Istnienie pola magnetycznego Ziemi jest więc podstawowym warunkiem przetrwania wszystkich form życia. Człowiek, podobnie jak wszystkie organizmy żywe, działa za sprawą znakomicie skoordynowanej sieci pól elektromagnetycznych i wytwarzanych przez nie sił oraz reaguje na zmiany indukcji pola magnetycznego Ziemi. Regulują one większość funkcji organizmu i wpływają na zachowanie stanu naturalnej równowagi.
Dlaczego pola magnetyczne na nas działają?
Człowiek jest istotą elektromagnetyczną. Każdy z nas jest zbudowany ze złożonych związków chemicznych, te zaś z pierwiastków, a one z atomów składających się z obdarzonych ładunkiem elektrycznym dodatnim protonów, elektrycznie obojętnych neutronów i ładunków ujemnych w postaci elektronów. Przepływ prądów elektrycznych jest nieodłącznie związany ze zjawiskami magnetycznymi – np. przewodniki elektryczne, w których płynie zmienny prąd (strumień elektronów), są źródłem zmiennych (pulsujących) pól elektromagnetycznych. Również ludzki organizm, w tym poszczególne jego narządy oraz DNA, generują pola elektromagnetyczne.
Charakteryzuje nas więc biomagnetyzm, a my sami mamy naturę nie tylko elektromagnetyczną, ale bioelektroniczną. Taki model układów biologicznych stworzył w 1967 r. prof. Włodzimierz Sedlak. Zgodnie z nim organizmy są scalonymi układami elektronicznymi zbudowanymi m.in. z białkowych półprzewodników, piezoelektryków, piroelektryków i wielu innych elementów mających cechy układów elektronicznych. Oznacza to, że każda komórka jest zarówno nadajnikiem, jak i odbiornikiem, informacji elektromagnetycznej.
Zatem pole magnetyczne o odpowiednio dobranych parametrach powoduje samoregulację pracy komórek i wzrost ich aktywności oraz wpływa na pracę naszych systemów. Szczególnie wrażliwymi strukturami organizmu ludzkiego są układ krążenia oraz ośrodkowy i autonomiczny układ nerwowy.
W czasie burz magnetycznych wzrasta częstość występowania zawałów mięśnia sercowego, udarów mózgu i prób samobójczych, dochodzi do nasilenia objawów chorób neuropsychiatrycznych, zwiększenia aktywności współczulnej części układu nerwowego oraz, co ciekawe, zwiększa się lepkości krwi i adhezja erytrocytów2. W związku z tym naukowcy podejrzewają, że musimy posiadać organ wrażliwy na zmiany indukcji pola magnetycznego Ziemi i obstawiają, że jest on zlokalizowany w kościach zatok obocznych nosa oraz szyszynce3.
Magnetoterapia a magnetostymulacja. Jaka jest różnica?
Wśród biofizycznych mechanizmów oddziaływania zmiennych pól magnetycznych wymienia się m.in. wpływ na nieskompensowane spiny magnetyczne pierwiastków paramagnetycznych i wolnych rodników, oddziaływanie na ciekłe kryształy obecne w organizmie, wpływ na strukturę błon komórkowych i rozkład jonów, efekty magnetostrykcyjne i piezoelektryczne, zmianę właściwości fizycznych wody oraz wywołanie napięcia w przestrzeniach wypełnionych elektrolitem4.
Nic więc dziwnego, że wykorzystywanie leczniczych właściwości zmiennych pól magnetycznych do głębokiej penetracji patologicznie zmienionych tkanek i mobilizacji ich do regeneracji jest obecnie jedną z najczęściej stosowanych metod fizjoterapeutycznych.
Wielkość indukcji pól magnetycznych niskiej wartości jest zbliżona do indukcji pola ziemskiego, a jako wartość graniczną przyjęto 100 μT, przy czym w magnetoterapii stosuje się wyższe wartości, zaś w magnetostymulacji niższe (od 1 pT do 100 μT).
Ponadto, w magnetoterapii wykorzystuje się zmienne pola magnetyczne o częstotliwości poniżej 100 Hz, a przebieg zmian wartości indukcji pola w czasie może być trójkątny, sinusoidalny lub prostokątny. W magnetostymulacji impulsy mają kształt znacznie bardziej złożony, w którym na piłokształtny impuls podstawowy o częstotliwości 200-1000 Hz nakładają się obwiednie o częstotliwości od kilku do kilkudziesięciu hercy, odpowiadające częstotliwości drgań rezonansowych dla poszczególnych jonów występujących w organizmie5.
Kiedy stosować magnetoterapię i magnetostymulację?
- alergie;
- astma i inne przewlekłe schorzenia dróg oddechowych;
- artroza;
- blizny (keloidy);
- choroby zwyrodnieniowe stawów;
- choroby układu krążenia;
- choroby skóry (i wypadanie włosów);
- choroby przemiany materii – uzupełniająco;
- cukrzyca;
- depresja;
- gojenie ran;
- kolki jelitowe i nerkowe;
- kurcze mięśni;
- miażdżyca;
- migrena;
- nadciśnienie tętnicze;
- nadpobudliwość, zwłaszcza u dzieci;
- nerwobóle;
- nerwica;
- niektóre choroby infekcyjne;
- nowotwory – uzupełniająco przy niektórych typach;
- oczyszczanie (detoksykacja organizmu);
- otyłość i odchudzanie;
- osteoporoza;
- poparzenia;
- przeciążenie mięśni;
- przewlekłe bóle głowy;
- regeneracja ogólna organizmu;
- rwa kulszowa;
- reumatoidalne zapalenie stawów;
- syndrom chronicznego męczenia;
- urazy sportowe;
- wzrost witalności i wydolności organizmu;
- wyczerpanie nerwowe (przewlekły stres);
- zaburzenia potencji;
- zaburzenia snu (trudności z zaśnięciem);
- złamania kości;
- zaburzenia gojenia się ran;
- zaburzenia krzepnięcia krwi (łagodne krwawienia);
- zaburzenia w natlenianiu krwi;
- zaburzenia ukrwienia obwodowego;
- zaburzenia psychosomatyczne (niektóre);
- zakwaszenie tkanek;
- zapalenia;
- zespoły bólowe (kręgosłupa i inne);
- złamania.
Do wskazań należy doliczyć również: - niedokrwienie kończyn dolnych;
- owrzodzenia żylakowate;
- porażenie mózgowe;
- przewlekłe zapalenia zatok przynosowych;
- stwardnienie rozsiane,
- szczególnie we wczesnym stadium choroby;
- udary mózgowe.
Oddziaływanie na organizm człowieka zewnętrznego pola magnetycznego wiąże się z jego właściwościami fizycznymi oraz z właściwościami biologicznymi ludzkich tkanek. Pole magnetyczne (w przeciwieństwie do innych form terapii) przenika przez wszystkie struktury organizmu, czego efektem są reakcje na poziomie komórkowym. Dzięki temu magnetoterapia wpływa na komórki i tkanki poprzez oddziaływanie na ich błony i struktury wewnętrzne.
Zmiany w przepływie jonów, takich jak wapń, potas i sód, mogą prowadzić do zmiany potencjału błonowego, co z kolei wpływa na procesy metaboliczne i funkcje komórkowe. Pole magnetyczne przyczynia się do rozszerzenia naczyń krwionośnych, co może skutkować obniżeniem wartości ciśnienia tętniczego (wazodilatacja).
W badaniach doświadczalnych udowodniono również korzystny wpływ zmiennych pól magnetycznych na układ krążenia w postaci efektu hipotensyjnego, wzrostu kurczliwości kardiomiocytów oraz kardioprotekcji wynikającej z istotnych zmian aktywności procesów metabolicznych, obejmujących m.in. obniżenie stężenia glukozy, a także zmniejszenie poziomu cholesterolu oraz lipidów całkowitych w surowicy krwi6. Ponadto może również stymulować aktywność enzymów oraz poprawiać transport substancji odżywczych i tlenu do komórek, co wspomaga ich funkcjonowanie i regenerację. Ten ostatni proces jest jednym z kluczowych efektów oddziaływania pola magnetycznego na organizm.
Pole magnetyczne przyspiesza syntezę białek i produkcję kolagenu, co jest istotne w procesie gojenia się ran i regeneracji kości. Może też zwiększać proliferację komórek, co sprzyja naprawie uszkodzonych tkanek. Dzięki tym właściwościom magnetoterapia jest skuteczna w leczeniu złamań, urazów mięśni i stawów oraz przewlekłych ran.
Ponadto wykazuje działanie przeciwzapalne poprzez hamowanie syntezy mediatorów stanu zapalnego, takich jak cytokiny i prostaglandyny. Redukcja stanu zapalnego przyczynia się do zmniejszenia obrzęku i bólu.
Działanie przeciwbólowe wynika z wpływu pola magnetycznego na układ nerwowy, w tym blokowanie przewodzenia sygnałów bólowych oraz stymulację wydzielania endorfin – wydzielanych przez organizm endogennych opioidów, czyli naturalnych substancji przeciwbólowych7.
Magnetostymulacja wzbudza w tkance różnicę potencjałów, a co za tym idzie przepływ prądu, co skutkuje wprowadzeniem w ruch cząstek mających ładunek elektryczny. Umożliwia też czynny transport jonów przez błonę komórkową między cytozolem a środowiskiem zewnętrznym komórki (co fachowo określa się jako zjawisko jonowego rezonansu cyklotronowego).
Dotyczy to szczególnie jonów wapnia i potasu, przy czym jony wapnia odgrywają w metabolizmie komórkowym kluczową rolę jako tzw. „tarcza naprowadzająca” dla oddziaływania pól magnetycznych z żywą materią.
Magnetostymulacja sprawdza się w redukcji zespołów bólowych o różnej etiologii i lokali-zacji (w przebiegu chorób układu kostno-stawowego i nerwowego), stanów zapalnych skóry oraz tkanek miękkich, w leczeniu odleżyn, zaburzeń krążenia obwodowego oraz owrzodzeń troficznych skóry.
Metoda ta jest też skutecznym wsparciem terapii schorzeń neurologicznych, takich jak: alzheimer, parkinson, stwardnienie rozsiane, migrena, nerwice wegetatywne oraz zespoły depresyjne. Ponadto stosuje się ją w stomatologii, m.in. w leczeniu stanów zapalnych miazgi i przyzębia, stanów pourazowych tkanek miękkich, w łagodzeniu powikłań zabiegów stomatologicznych, oraz w leczeniu dysfunkcji stawu skroniowo-żuchwowego i neuralgii nerwu trójdzielnego. Z powodzeniem pobudza restytucję po wysiłku u sportowców8.
Jest też stosowana w celach kosmetycznych, do poprawy ukrwienia skóry oraz jej elastyczności, redukcji cellulitu oraz różnych dermatoz. Na koniec warto dodać, że może pobudzać syntezę ATP, czyli cząsteczek energii niezbędnych do przeprowadzania wszystkich reakcji ustroju w tym stymulacji procesów regeneracyjnych.
Wybór pola ma znaczenie
Na podstawie większości dotychczas opublikowanej literatury, wykazano, że pola magnetyczne o niskiej intensywności (<10 mT) nieznacznie aktywują odpowiedź immunologiczną, natomiast te o średniej i wysokiej intensywności promują odpowiedź immunologiczną bardziej w kierunku przeciwzapalnym poprzez regulację różnicowania makrofagów i innych komórek odpornościowych. Z kolei pola magnetyczne o niskiej intensywności głównie promują odpowiedzi zapalne, a silne głównie promują odpowiedzi przeciwzapalne9.
- Jacobs J.A. Reversals of the Earth’s magnetic field. Cambridge University Press, Cambridge 1994; Pola magnetyczne i światło w medycynie i fizjoterapii. Red. A. Sieroń, G. Cieślar, A.
- Stanek. α-medica press, Bielsko-Biała 2013
- Allahverdiyev A.R., Babayev E.S., Khalilov E.N., Gahramanova N.N. Possible space weather influence on functional activity of the human brain. Proc. Space Weather Workshop: Looking
- Towards a European Space Weather Programme. The Netherlands, Noordwijk 2001, 133-136
- Indian J. Exp. Biol. 2009; 47: 939-948; Ky T., Laget P., Guilbert J.M. Leczenie polem elektromagnetycznym. MedPharm, Wrocław 2009
- Fizjoterapia 2006; 14: 3-8; Biomed. Res. Int. 2013; 490410. doi: 10.1155/2013/490410
- Acta Bio-Optica Inf. Med. Inż. Biomed. 1998; 4(1): 1-2; Dent. Med. Probl. 2002; 39(2): 195-197
- J. Altern. Complement Med. 2007; 13(5): 485–490
- Radio Sci. Bull. 2003; 307: 9–32
- Zmienne pola magnetyczne w stomatologii i okulistyce. Red. K. Opalko, A. Sieroń. α-medica press, Biel-sko-Biała 2009
- Front Immunol. 2020; 11: 582772, doi: 10.3389/ fimmu.2020.582772
