Nasze magazyny
Witamina D a obturacyjny bezdech senny
W badaniu z udziałem 139 pacjentów, doświadczających bezdechu sennego, zauważono, że poziom witaminy D w tej grupie był istotnie niższy w porównaniu z 30 osobami wolnymi od bezdechu. Jednocześnie ochotnicy z OBS byli starsi i mieli wyższy wskaźnik masy ciała (BMI), a także większy obwód szyi, talii i bioder, co również mogło przyczynić się do niższego poziomu witaminy D.
Niemniej jednak nawet wśród otyłych mężczyzn z OBS poziom witaminy D był znacznie niższy w porównaniu z otyłymi uczestnikami bez OBS. Ponadto zaobserwowano odwrotnie proporcjonalną zależność między poziomem witaminy D a fragmentacją snu, tj. mikroprzebudzeniami, zaburzającymi ciągłość snu i wpływającymi negatywnie na jakość nocnego odpoczynku.
W innym badaniu sprawdzono, czy poziom witaminy D u starszych osób z OBS będzie niższy niż u ich rówieśników z grupy kontrolnej. Na podstawie hospitalizacji 72 pacjentów z łagodną demencją i potwierdzonym bezdechem, nie stwierdzono istotnych różnic względem seniorów bez OBS.
Niemniej jednak wykazano, że im silniejsze były objawy obturacyjnego bezdechu sennego, tym niższy poziom witaminy D odnotowywano u pacjenta. Inne badanie kohortowe z udziałem starszych ochotników, mieszkających w społeczności ludzi o zróżnicowanej budowie ciała nie wykazało znaczącej różnicy w częstości występowania niedoboru witaminy D; nie zaobserwowano też związku między problemami z bezdechem a poziomem witaminy D. Co nie zmienia faktu, że osoby z najniższym stężeniem witaminy D były bardziej narażone na ciężki bezdech senny.
A jak rzecz się ma w przypadku pacjentów z zaburzeniami metabolicznymi? Nie wykazano istotnej różnicy w poziomie witaminy D między diabetykami z OBS i bez bezdechu sennego.
Jednak pacjenci z bezdechem i z zespołem metabolicznym częściej doświadczali niedoboru witaminy D – jej niski poziom był związany z otyłością brzuszną, podwyższonym poziomem trójglicerydów i obniżonym poziomem cholesterolu HDL, a także cukrzycą.
Skoro zatem u badanych z obturacyjnym bezdechem sennym zauważono niedobory witaminy D, sensownym się wydaje, że terapia bezdechu powinna korzystnie wpłynąć na magazynowanie tej cennej substancji w organizmie.
Rzeczywiście, 24 tygodnie terapii ciągłym dodatnim ciśnieniem w drogach oddechowych (CPAP), zastosowanej u pacjentów z ciężkim OBS oraz nadmierną sennością, korzystnie wpłynęły na stężenie witaminy D u leczonych pacjentów.
Dalszą poprawę poziomu witaminy D wykazano wśród pacjentów z OBS, którzy początkowo dobrze zareagowali na rok terapii CPAP. Sugeruje to, że poprawa dotlenienia organizmu poprzez normalizację nocnego nasycenia krwi tlenem może pozytywnie wpływać na poziom witaminy D.
Autorzy innego, niewielkiego badania postanowili za to sprawdzić, czy suplementacja witaminą D u pacjentów z obturacyjnym bezdechem sennym zmniejszy objawy choroby. Faktycznie wśród 19 mężczyzn z łagodnym OBS, którzy nie stosowali CPAP, przyjmowanie witaminy D w dawce 50 000 j.m. tygodniowo przez 8 tygodni znacząco zmniejszyło nasilenie objawów bezdechu, a u niektórych pacjentów nawet całkowicie je usunęło.
Chociaż nie w każdym badaniu związek między niskim poziomem witaminy D a wystąpieniem obturacyjnego bezdechu sennego zdawał się istotny, trudno nie zauważyć, że istnieje pewna korelacja między tymi problemami zdrowotnymi. Specjaliści mają kilka podejrzeń co do jej przyczyny.
- Po pierwsze, pacjenci z OBS są permanentnie niewyspani, a to negatywnie wpływa na ich aktywność w ciągu dnia. Takie osoby mogą nie spędzać na świeżym powietrzu wystarczającej ilości czasu, co przekłada się na problemy z syntezą witaminy D i zwiększa ryzyko jej niedoboru.
- Po drugie, braki tej słonecznej witaminy wiążą się ze zwiększonym ryzykiem zaburzeń snu, w tym słabą jego jakością, krótszym czasem trwania oraz sennością, co może przyczyniać się do zaostrzenia OBS.
- Po trzecie, obturacyjny bezdech senny sprzyja zwiększeniu aktywności białka, odpowiedzialnego za metabolizm tlenu, a suplementacja witaminą D zmniejsza jego ekspresję.
A współczynnik masy ciała? Wysoki odsetek pacjentów z OBS cierpi z powodu nadwagi lub otyłości. Badania obserwacyjne wykazały, że związek między niskim poziomem witaminy D a otyłością jest dwukierunkowy – niedobór zwiększa ryzyko otyłości, podczas gdy otyłość zmniejsza stężenie witaminy D w organizmie.
Dodatkowo sytuację pogarsza przewlekle podwyższone ciśnienie w jamie brzusznej, obserwowane u osób otyłych, które może również prowadzić do refluksu żołądkowo-przełykowego i niedokrwienia żołądka, wpływając w ten sposób na wchłanianie witaminy D z pokarmu i powodując jej niedobór.
W przypadku zespołu metabolicznego związek z niedoborem witaminy D również zwrócił uwagę specjalistów. Zauważyli oni, że niski poziom tej substancji może być czynnikiem powiązanym z rozwojem cukrzycy.
Ponadto niski poziom witaminy D jest bezpośrednio zaangażowany w ścieżki zapalne, prowadzące do jednej z form stłuszczenia wątroby, a zależność ta jest szczególnie widoczna u osób z nadwagą i otyłością. Ponieważ pacjenci z obturacyjnym bezdechem sennym i zespołem metabolicznym są bardziej narażeni na rozwój stłuszczenia wątroby, to zaburzenie funkcji tego organu może przyczynić się do wystąpienia niedoborów witaminy D.
W przypadku pacjentów z obturacyjnym bezdechem sennym niski poziom witaminy D może nasilać problemy z nocnym odpoczynkiem na kilka sposobów.
Receptory wychwytujące tę witaminę są obecne w wielu tkankach, również w mózgu. U pacjentów z OBS zaobserwowano różnice w budowie kodującego je genu, które mogą wiązać się z niższym poziomem witaminy D.
Niedobór tego związku chemicznego odpowiada również za osłabienie siły mięśni szkieletowych i może powodować niezapalną miopatię mięśni górnych dróg oddechowych. To z kolei prowadzi do zmniejszenia drożności gardła, zwiększając tym samym prawdopodobieństwo wystąpienia obturacyjnego bezdechu sennego.
Witamina D w aktywności cytokin prozapalnych
Na koniec warto również wspomnieć o roli witaminy D w aktywności cytokin prozapalnych. Bierze ona wszak udział w odpowiedzi immunologicznej, a jej niedobór powoduje rozregulowanie układu odpornościowego, prowadząc do wzrostu poziomu cytokin, w tym TNF-alfa.
Białko to nie tylko zabija komórki nowotworowe (stąd jego nazwa: tumor necrosis factor, czyli czynnik martwicy nowotworów), ale też wzmacnia sen wolnofalowy (NREM).
Ta faza snu występuje naprzemiennie z REM (fazą marzeń sennych) i odpowiada za głęboki wypoczynek oraz uruchomienie procesów naprawczych w organizmie, jednak im dłużej śpimy, tym krótsze są jej epizody na rzecz fazy REM. Wzmocnienie NREM jest więc zaburzeniem prawidłowego przebiegu nocnego odpoczynku.
Ponadto u osób z niewystarczającym poziomem witaminy D stwierdzono zwiększone ryzyko infekcji i stanów zapalnych układu oddechowego. Może to powodować przerost migdałka gardłowego i zwiększenie niedrożności dróg oddechowych u pacjentów z obturacyjnym bezdechem sennym.
- Obstructive sleep apnea and vitamin D level: Has the dust settled? Clin Respir J. 2024 Mar; 18(3): e13593.
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10928256/
