Konflikt udowo-panewkowy - objawy, przyczyny, profilaktyka i leczenie

Choroba ta rozwija się bardzo wcześnie – może to dotyczyć już okresu dzieciństwa. Przyczyną są nieprawidłowo rosnące kości: udowa, panewki w miednicy lub obie jednocześnie. Każde źródło problemów oznacza inny typ schorzenia. W przypadku głowy i szyjki kości udowej, które rosnąc, tracą owalny kształt, mówimy o konflikcie krzywkowym, zwanym CAM. Ten typ dotyczy częściej panów. Konflikt kleszczykowy, zwany PINCER, dotyczy panewki stawowej. To kubełkowate zagłębienie w kości miednicy zaczyna niejako obrastać tkanką kostną, przez co tworzą się wyrośle (osteofity) przy jego brzegach, a sama panewka robi się nieco za głęboka i kość udowa za mocno się w niej zagłębia. Na tego typu deformację częściej cierpią kobiety. Połączenie tych 2 zmian, zarówno w jednej kości, jak i drugiej, skutkuje trzecim typem schorzenia – konfliktem mieszanym.

Wskutek tego kości zaczynają ocierać się o siebie, uszkadza się chrząstka i obrąb zagłębienia panewki. Jeśli schorzenie nie jest rozpoznane i nie było leczone, chrząstka może ulec nawet całkowitemu wytarciu i dochodzi do choroby zwyrodnieniowej stawu – artrozy lub inaczej koksartrozy.

Przyczyny konfliktu udowo-panewkowego

W przeciwieństwie do choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego, FAI dotyka częściej osoby młode – już nastolatki od 12. r.ż. Oprócz wrodzonych wad anatomicznych stawu biodrowego, do przyczyn powstawania tego schorzenia należą:

• młodzieńcze złuszczenie głowy kości udowej;
• choroba Perthesa (inaczej jałowa martwica kości, związana z obumarciem tkanki kostnej i częściowo chrzęstnej);
• urazy biodra;
• ciężka praca fizyczna, np. związana z podnoszeniem ciężarów; 
• intensywne uprawianie sportów, w których wykonuje się wiele przysiadów i kopnięć oraz rotacji w biodrze, takich jak hokej, koszykówka, piłka nożna, podnoszenie ciężarów, sporty walki, ale również kolarstwo (zwłaszcza w bardzo młodym wieku, gdy szkielet dopiero się rozwija); 
• mało aktywny, siedzący tryb życia;
• stany zapalne stawów¹.

Jakie są objawy FAI?

Jednym z podstawowych objawów jest ból w pachwinie, rzadziej zlokalizowany bardziej z tyłu, bliżej pośladka. Może pojawiać się, gdy wsiadasz do samochodu lub z niego wysiadasz, po dłuższym unieruchomieniu wstajesz z pozycji siedzącej, schylasz się, kucasz albo wykonywałeś intensywny wysiłek fizyczny. Innym skutkiem FAI jest ograniczona ruchomość stawu, zwłaszcza przy zginaniu nogi i skręcaniu jej do środka (np. przy siadaniu po turecku). O chorobie świadczą też niepokojące odgłosy – trzeszczenia, klikania czy łupania w stawie, czasem połączone z uczuciem przeskakiwania i przyblokowywania się nogi.

Badanie fizykalne przeprowadza ortopeda, poprzedzając je wywiadem. Jeśli zostałeś skierowany do niego od lekarza pierwszego kontaktu, zapewne będziesz już miał ze sobą rentgen stawów biodrowych. Na tej podstawie specjalista może rozpoznać chorobę, ale może też skierować Cię na badania o większej czułości – tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny (z kontrastem do stawu lub bez).

Konflikt udowo-panewkowy — badanie fizykalne 

Do stwierdzenia konfliktu udowo-panewkowego potrzebne jest badanie lekarza ortopedy lub fizjoterapeuty – jest ono nieinwazyjne, ale jeśli cierpisz na tę chorobę, może być nieco bolesne. Jednak nie obawiaj się, trwa krótko. Specjalista ma do dyspozycji 3 rodzaje testów, które wykonuje się w pozycji leżącej, polegają one na poruszaniu nogą w biodrze i skręcaniu ją w różnych kierunkach. Zostaniesz poproszony o położenie się na plecach na kozetce.

Test FABER będzie polegał na podniesieniu nogi zgiętej w kolanie i położeniu stopy tej nogi na drugiej, leżącej kończynie (rysunek). W teście FADDIR specjalista podniesie Twoje kolano tak, żeby tworzyło z miednicą kąty proste, potem przesunie lekko nogę w kierunku środka ciała i zrotuje ją na zewnątrz, trzymając Cię za łydkę. Trzecim rodzajem badania jest test tylnego konfliktu – położysz się tak, by biodro znajdowało się na samym brzegu łóżka, a lekarz odwiedzie Twoją nogę i wykona rotację na zewnątrz.

Konflikt udowo-panewkowy — leczenie

Leczenie nieoperacyjne FAI

Właściwe i wczesne rozpoznanie tej choroby to szybsze przystąpienie do leczenia. A jest ono w większości zachowawcze, to znaczy, że nie przeprowadza się zabiegów chirurgicznych, jeśli nie ma absolutnej konieczności. Opiera się przede wszystkim na aktywności fizycznej – ćwiczeniach własnych i rehabilitacji pod okiem specjalistów. Dzięki ćwiczeniom wzmocnisz struktury w obrębie biodra, tzw. mięśnie obręczy biodrowej, ale też poprawisz ruchomość stawu. Jeśli doskwierał Ci ból, te metody także powinny go zmniejszyć.

W dokuczliwym bólu z pewnością pomoże terapia manualna, którą przeprowadzają wykwalifikowani fizjoterapeuci. Nie myl jej z kręgarstwem, zwłaszcza, że manipulacje przeprowadza się na tkankach miękkich. Terapeuta poprosi Cię o położenie się na stole do masażu w różnych pozycjach (na plecach, brzuchu, boku) i będzie uciskał określone okolice ciała. Może się zdarzyć, że usłyszysz chrzęst, ale nie powinno Cię to niepokoić. Bywa też, że fizjoterapeuta zastosuje u Ciebie kinesiotaping, czyli oklejanie niektórych okolic ciała specjalnymi, elastycznymi taśmami.

W dolegliwościach bólowych możesz stosować niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz suplementy, które wykazują takie działanie – oparte na roślinnych wyciągach np. z kurkumy, imbiru, Boswellia serrata, dzikiej róży, czarciego szpona, kociego pazura czy wawrzynu, znanego jako liść laurowy².

Konflikt udowo-panewkowy — leczenie operacyjne

Gdy wszystkie metody zachowawcze nie przyniosą skutku, może być konieczna operacja stawu biodrowego. Zazwyczaj przeprowadza się ją metodą artroskopową, przez kilka niewielkich nacięć – do stawu wprowadza się kamerę i specjalne, precyzyjne narzędzia, dzięki którym chirurg dokonuje wycięcia pewnych struktur. Tradycyjna operacja, z pełnym nacinaniem biodra, konieczna jest tylko w bardzo poważnych przypadkach.

Konflikt udowo-panewkowy — profilaktyka

Wskazówki profilaktyczne dotyczące FAI brzmią dość podobnie do wszystkich, które można udzielić osobom zmagającym się z problemami stawowymi.

• W zdrowym ciele – zdrowe stawy. A to oznacza również prawidłową masę ciała. Nie przeciążaj nadmiernie stawu biodrowego zbędnymi kilogramami. Za duże obciążenie to również częstsze stany zapalne.
• O właściwą wagę zadbasz zdrową, zbilansowaną dietą – postaw na produkty, które mają korzystne właściwości dla stawów – zawierają białko, kwasy omega-3 (np. ryby), przeciwutleniacze, takie jak witaminy C i E. Wybierz odżywianie, które najbardziej Ci służy, ale pamiętaj o tym, by posiłki nie były nadmiernie kaloryczne.
• Fizjoterapeuta albo lekarz może ocenić Twoją postawę i sposób poruszania się i da Ci wskazówki, co i jak możesz skorygować, np. ćwiczeniami. Jeśli w niewłaściwy sposób siedzisz lub przybierasz nieodpowiednie pozycje podczas stania i chodzenia, ruchomość stawu biodrowego zostaje ograniczona i wpływa to na pochylenie miednicy do przodu. To zaś wpływa na Twój kręgosłup, ale też na wszystko, co poniżej biodra – stawy kolanowe i skokowe.
• Bądź aktywny fizycznie! Wprowadź codzienną rutynę nawet krótkich, kilkuminutowych ćwiczeń. Warto odpowiednio rozgrzać organizm poranną gimnastyką, w ciągu dnia znaleźć czas na ruch (spacer, rower, pływanie itp.), a wieczorem wyciszyć się i rozciągnąć przed snem. Żeby dbać o kondycję fizyczną, nie potrzebujesz specjalnych sprzętów ani akcesoriów – wystarczy odpowiednie ubranie, buty i chęć!

Od FAI do koksartrozy

Jeśli nie zbagatelizujesz swojego FAI, możesz ustrzec się przed poważniejszymi problemami – czyli chorobą zwyrodnieniową stawu biodrowego. Naukowcy znajdują coraz więcej dowodów, że te dwa schorzenia są ze sobą powiązane – w badaniach powiązano zmiany morfologiczne w obrębie kości i stawów z uszkodzeniem chrząstki.

Kilka lat temu zespół chińskich badaczy porównał trójwymiarowe obrazy tomografii komputerowej 93 zdrowych osób i 66 – z łagodną albo umiarkowaną postacią choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego. Porównywano parametry wklęsłości panewki, rotacji głowy kości udowej i przemieszczanie (translację) głowy kości udowej w stosunku do osi. Okazało się, że pacjenci z koksartrozą wykazywali cechy anatomiczne, które zwiększają ryzyko wystąpienia tej choroby: szczególny stosunek głowy kości udowej do jej szyjki, mniejszą sferyczność głowy kości, szczególne pokrycie panewki i przodopochylenie panewki. Koksartroza jest więc niejako "zapisana w kościach", a wczesne zaopiekowanie się swoimi dolegliwościami może opóźnić rozwój choroby³.