Skąd bierze się ból pleców i jak sobie z nim poradzić?

Najczęstszą na świecie przyczyną tego stanu rzeczy jest choroba zwyrodnieniowa dysku lędźwiowego. Jednak choć powszechnie panuje przekonanie, że bóle pleców mają przyczynę mechaniczną, okazuje się, że winnych może być znacznie więcej.

Artykuł na: 17-22 minuty
Zdrowe zakupy

Wszystko zaczęło się, gdy my­łam groby przed 1 listopada. Następnego dnia obudziłam się z bólem pleców, którego nie mogłam rozchodzić. Dyskomfort nasilał się podczas siedzenia, aż ból objął prawą nogę. Oczywiście wybrałam się do fizjoterapeuty, a on co 3 dni ma­sażem rozluźniał napięte mięśnie, jednak ból powracał coraz silniejszy. Na 10 dni przed Bożym Narodzeniem zaczęłam utykać podczas chodzenia, a spacery przestały przynosić mi ulgę. 3 dni później potworny ból unierucho­mił mnie w łóżku. Nie mogłam wstać ani usiąść. Musiałam wezwać pogoto­wie. W szpitalu po rezonansie powie­dziano mi, że mam przepuklinę, która być może będzie wymagała operacji.

Ból pleców - powszechna przypadłość

Ból pleców to dość powszechna dole­gliwość, na którą zwykle pracujemy latami. Brak ruchu, praca za biurkiem i nieodpowiednie nawyki powodują, że zaczynamy odczuwać nieprzyjem­ne napięcie w lędźwiach, w odcinku piersiowym czy szyjnym kręgosłupa. W przybliżeniu 80% spośród nas w któ­rymś momencie życia doświadczy chronicznego bólu dolnej części pleców. W Stanach Zjednoczonych jest on drugą po przeziębieniu najczęstszą przyczy­ną zwracania się po poradę lekarską, a roczne koszty opieki medycznej związanej z leczeniem tej dolegliwo­ści szacuje się na 88 mld dolarów1.

kobietaprzed biurkiem
Ze względu na sposób, w jaki uży­wamy naszych ciał, gdy prowadzimy samochód, pracujemy przy komputerze, jeździmy na rowerze lub pochylamy się i podnosimy ciężkie przedmioty, większość przepuklin dyskowych wy­stępuje w lędźwiowym odcinku kręgo­słupa, od 1. do 5. kręgu lędźwiowego.

Dysk składa się ze sztywnej war­stwy zewnętrznej, tzw. pierścienia włóknistego oraz części centralnej zbliżonej właściwościami do żelu, zwanej jądrem miażdżystym. Z wie­kiem zmniejsza się stopniowo zawartość wody w jądrze miażdży­stym, co powoduje osłabienie jego właściwości amortyzujących. Może to powodować przemieszczanie się centralnej części dysku (tzw. wy­padnięcie dysku) przez szczelinę powstałą w warstwie zewnętrznej. Gdy uwypuklenie dysku dojdzie do takiego stopnia, że zawarta w nim „galaretka” zaczyna się wy­lewać, mówimy o przepuklinie.

Złoty środek ciężkości

Ból posturalny jest efektem przeciążeń struktur tkankowo-stawowych i występu­je w sytuacji, gdy przez dłuższy czas utrzymujemy nasze ciało w nieprawidłowej pozycji. Przykładowo, podczas wielogodzinnej pracy przy komputerze najczęściej przyjmujemy zgarbioną postawę, wysuwając głowę i barki do przodu. Nic dziw­nego, że potem odczuwamy nieprzyjemne napięcie i ból w odcinku szyjnym oraz piersiowym kręgosłupa. Jeśli do tego dochodzi mała aktywność ruchowa oraz kło­poty z nadwagą – problem bolących pleców mamy niemal gwarantowany.
Na bóle posturalne cierpią również kobiety w ciąży oraz noszące buty na wy­sokich obcasach. Dzieje się tak dlatego, że zarówno ciążowy brzuch, jak i cho­dzenie na szpilkach powodują nienaturalne wygięcie ciała, a tym samym przesu­nięcie środka ciężkości. To zaś zazwyczaj prowadzi do przeciążenia kręgosłupa, które może wywołać dolegliwości bólowe w okolicy lędźwiowo-krzyżowej.

W pewnym badaniu 60 mężczyzn i kobiet między 20. a 50. r.ż. rezo­nans magnetyczny (MRI) wykazał, że 65% osób miało co najmniej jeden uwypuklony dysk2. Taki wysunięty dysk może powo­dować ucisk na struktury nerwowe kręgosłupa i być przyczyną bólu, drętwienia, mrowienia, osłabienia czucia czy osłabienia siły mięśnio­wej w obrębie kończyn dolnych. Ból promieniujący do kończyny, tzw. rwa kulszowa, dotyczy ok. 1-2% ca­łej populacji i występuje zazwyczaj między 30. a 50. r.ż. Oczywiście w zależności od tego, w jakiej partii pleców doszło do wysunięcia dysku, możemy mieć również do czynie­nia z rwą barkową lub udową.

 

Jako że mój stan wymagał poda­wania silnych środków przeciwbó­lowych i przeciwzapalnych, w ocze­kiwaniu na decyzję konsylium przydzielono mi szpitalne łóżko. Na oddziale odkryłam, że choć najczęściej ból pleców powoduje choroba zwyrodnieniowa dysku lę­dźwiowego3, to jednak jego przyczyn może być znacznie więcej. Skręce­nia, nadwerężenia i urazy powodują stosunkowo krótkotrwałe dolegliwo­ści w porównaniu z bólem wywo­łanym zwyrodnieniem krążka mię­dzykręgowego (dysku), radikulopatią (ucisk i uszkodzenie korzeni nerwu rdzeniowego), przepukliną lub pęk­nięciem dysku, zwężeniem kanału kręgowego, rwą kulszowa (ucisk ner­wu kulszowego) czy spondylolistezą (przemieszczenie kręgów), dyskopatią. Jednak to dopiero początek dość długiej listy.

Skąd bierze się ból kręgosłupa?

Czasami przyczyny bólu krzyża na­leży upatrywać w stanach zapalnych toczących się w innych narządach. Dyskomfort mogą wywoływać problemy z przewodem pokarmowym (zapalenie woreczka żółciowego, zapalenie uchył­ków jelit, trzustki lub wyrostka robacz­kowego), schorzenia ginekologiczne (zapalenie jajowodów, endometrioza, ciąża pozamaciczna, rak jajników), a tak­że choroby układu moczowego (odmied­niczkowe zapalenie nerek, kamienie ner­kowe, zapalenie pęcherza lub prostaty).

 

Jeżeli zauważysz, że ból pleców nie nasila się przy ruchach lub doku­cza nawet w spoczynku – oznacza to, że prawdopodobnie nie jest on zwią­zany z kręgosłupem. Warto wtedy podjąć diagnostykę, bowiem w ten sposób może manifestować się roz­warstwienie tętnicy kręgowej, szyjnej lub aorty albo tętniak aorty brzusznej. Takie objawy dają też kłopoty z sercem – m.in. zapalenie osierdzia oraz zawał.

Na liście podejrzanych znajdują się również zapalenie płuc, fibro­mialgia, łuszczycowe lub reumato­idalne zapalenie stawów, a nawet zapalenie opon mózgowych. Niestety zdarza się też, że ból jest pokłosiem toczącej się choro­by nowotworowej kręgosłupa.

Bóle pleców - przyczyną mogą być bakterie

Z bólem dolnej części pleców silnie powiązano jednak tzw. zmiany zwy­rodnieniowe typu Modic, w których płytki graniczne dys­ków kręgosłu­pa wykazują na skanach rezonansu magnetycznego (MRI) obrzęk, stan zapalny oraz gromadzenie się płynu4.

Metaanaliza wszystkich dotychczaso­wych badań ujawniła, że ok. 43% osób cierpiących na ból pleców wykazuje właśnie zmiany typu Modic5. Inne bada­nia pozwoliły natomiast odkryć, że wy­stępują one częściej u pacjentów, którzy doznali przepukliny (tzw. wypadnięcia) dysku lub przeszli operację z powodu przepukliny dysku lędźwiowego6. Dziś coraz więcej naukowców wyraża pogląd, że ból u tych osób powiązany jest z obecnością bak­terii, a zwłaszcza wywołującej trą­dzik Propionibacterium acnes7.

Bóle pleców - przyczyną mogą być bakterie
Jak się okazuje bakterie, które nie są bezpośrednio powiązane z kręgosłupem i wywołują inne choroby, w dużej mierze mogą przyczynić się do powstawania bólu kręgosłupa.

Kolejne badania konsekwentnie ujawniają obecność tych mikro­bów w dyskach pacjentów, którzy poddali się operacji8. Analizy ujawniły także, iż 53% chorych z przepukliną wykazuje obec­ność bakterii beztlenowych, a na­wet u 80% osób z zainfekowaną przepukliną dysków lędźwiowych w przyległych kręgach rozwi­jają się zmiany typu Modic9. To nie wszystko. Okazuje się, że co najmniej 33% chorych na łuszczycę zaczyna cierpieć również na łuszczy­cowe zapalenie stawów10, które cza­sem powoduje bóle kręgosłupa. Do częstych przyczyn łuszczycy nale­żą bakteryjne infekcje gardła i skóry, wy­woływane głównie przez paciorkowce.

Z kolei fibromialgię, która rów­nież może wywoływać ból pleców, powiązano z infekcją mykoplazma­tyczną (bakteryjną)11. U pacjentów z tą chorobą występuje także duży odsetek przypadków przerostu bak­terii jelita cienkiego (SIBO)12. Mają oni też wysokie wyniki testu oddechowego z laktulo­zą, stosowanego w diagnostyce przerostu bakterii13.

 

Ból pleców wiąże się także z problemami żołądkowo-jelito­wymi u kobiet14 i jest częstym objawem przewlekłej choroby wątroby15. Jak można łatwo przewidzieć, pierwszą reakcją me­dyków na powiązanie infekcji bakteryjnej ze zmianami kręgów typu Modic oraz z bólem pleców było aplikowanie antybioty­ków i sprawdzanie, czy objawy bólowe zmniejszą się po ich za­stosowaniu. Osobom cierpiącym z powodu chronicznego bólu pleców i zmian typu Modic w następstwie przepukliny dysku podawano przez 100 dni amoksycylinę albo placebo. Stan pacjentów leczonych antybiotykiem znacząco się poprawił16.

Niestety jednak tak długotrwała antybiotykoterapia może dosłownie wywołać spustoszenie w innych częściach ustroju chorego. Ponadto pacjent przyjmujący więcej antybiotyków jest bardziej zagrożony wykształceniem oporności na nie17.

Inne opcje? Naturalnie!

Szczęśliwie dla mnie szacowne grono lekarskie nie zde­cydowało się operować mojego kręgosłupa. Jednak pobyt w szpitalu uświadomił mi, że jeżeli chcę kolejne lata prze­żyć, zachowując sprawność i bez bólu, to powinnam zro­bić wszystko, by wygasić stany zapalne w organizmie oraz wyleczyć infekcje bakteryjne. Jako że w moim przypadku obecność bakterii w przepuklinie nie została potwierdzona, zdecydowałam się na podejście naturalne.

jazdana rowerze
Aby zminimalizować ryzyko powstawania wszelkich zwyrodnień kręgosłupa warto wprowadzić w życie działania profilaktyczne i już zawczasu zadbać o swoje ciało.

W moim przy­padku obejmuje ono zabiegi fizjoterapii, trening wzmacnia­jący mięśnie grzbietu oraz usprawniający działanie mojego układu proprioceptywnego, który odpowiada za czucie własnego ciała i jego ułożenia w przestrzeni. Receptory tego systemu zlokalizowane są w mięśniach, ścięgnach i okalających je tkankach, a także w móżdżku oraz uchu wewnętrznym. Układ czucia głębokiego odpowiada za świa­domość ciała oraz pozycji, w jakiej się znajduje, stabilizację posturalną, pozycję i ustawienie ciała, płynność i kontro­lę ruchu oraz stopniowanie siły, z jaką go wykonujemy.

Ponadto zmodyfikowałam dietę, wprowadzając do niej probiotyki, surowe warzywa i owoce, a ograniczając wę­glowodany (słodycze, pieczywo, makarony) i alkohol. Po 1,5 roku od hospitalizacji jestem w stanie bez bólu siedzieć przez 8 godz., mogę podróżować pociągiem na dłuższe odległości i jeździć na krótkie wycieczki ro­werowe. Wróciłam też do chodzenia po górach (na razie tylko po Gorcach). Jeszcze nie jest idealnie, ale czas bez dolegliwości znacząco przeważa nad okresami dyskom­fortu, które zresztą zazwyczaj są pokłosiem zbyt długiego czasu spędzanego przeze mnie w pozycji siedzącej.

Naturalne rozwiązania dla zdrowego kręgosłupa

Istotnym zadaniem tych korzystnych bakterii jest usprawnienie prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego oraz utrzymanie w ryzach szkodli­wych drobnoustrojów. Ponadto stymulują one produkcję witamin w organizmie i wspomagają wchłanianie skład­ników odżywczych. Oto niektóre ich źródła w żywności.

  • Jogurt i kefir Nie kupuj produktów z dodatkiem cukru. Jeżeli nie tolerujesz laktozy, znajdź wyroby z mle­ka koziego lub owczego i zwróć uwagę, by pochodziły od zwierząt z hodowli ekologicznej i karmionych trawą. Kupuj produkty z informacją o dodanych szczepach bakterii, takich jak Lactobacillus bulgaricus, Streptococcus thermophiles, L. acidophilus, L. casei i Bifidus. Jeśli nie jadasz nabiału, spróbuj kefiru i jogurtu z mleka kokosowego (lub innego roślinnego).
  • Surowy ser Zawiera wiele szczepów probiotycznych, które znajdziesz też w jogurcie. Jeżeli nie tolerujesz laktozy, spróbuj serów z mleka koziego lub owczego. Najlepsze są organiczne.
Kombucha
Kombucha - ta fermentowana czarna herbata, przygotowywana z użyciem wyj­ściowej kolonii bakterii i drożdży zwanej SCOBY, zawiera mnóstwo pożytecznych bakterii
  • Tempeh/natto Fermentowane ziarna soi można znaleźć w sklepach z japońską żywnością. Zawierają probiotyczne Bacillus subtilis, korzyst­nie stymulujące układ odpornościowy.
  • Fermentowane warzywa Kiszonki i kimchi produkowa­ne są z kapusty i innych wa­rzyw. Poza probiotykami bogate są również w kwasy organiczne wspiera­jące wzrost dobrych bakterii w jelitach.Niezależnie od tego, jaki sposób lecze­nia wybierzesz, konieczne jest wspieranie go dietą przeciwzapalną i suplementami.
  • Imbir i kurkuma To składniki pomocne w leczeniu za­równo stanów zapalnych, jak i bólu.
Bibliografia
  • JAMA, 2016; 316: 2627-46 Radiology,
  • 1998; 209: 661-6
  • Asian Spine J, 2013; 7: 322-34
  • Med Hypotheses, 2008; 70: 361-8
  • Eur Spine J, 2008; 17: 1407-22
  • Eur Spine J, 2007; 16: 977-82
  • Clin Microbiol Infect, 2010; 16: 353-8
  • BMC Med, 2015; 13: 13
  • Eur Spine J, 2013; 22: 690-6
  • J Am Acad Dermatol, 2013; 69: 729-35
  • Eur J Clin Microbiol Infect Dis, 1999; 18: 859-65
  • J Musculoskeletal Pain, 2001; 9: 105-113
  • Ann Rheum Dis, 2004; 63: 450-2
  • Clin J Pain, 2008; 24: 199-203
  • Int J Microbiol, 2012; 2012: 694629
  • Eur Spine J, 2013; 22: 697-707
  • Water Res, 2015; 85: 458-66
Autor publikacji:
Wczytaj więcej
Magazyn
O czym lekarze ci nie powiedzą
ma już 10 lat
Alicja Langsteiner
Alicja Langsteiner
Prezes i założycielka Spółki Langsteiner Sp. z o.o

W życiu i działalności biznesowej ważne są dla mnie te same wartości. Tworzenie rzeczy użytecznych, poprawiających zdrowie i komfort życia idą więc w parze ze wspieraniem rozwoju nauki. Jestem propagatorką holistycznego podejścia do zdrowia, wykorzystywania mądrości natury i siły nauki, w tworzeniu naszych produktów, suplementów diety i wyrobów medycznych. Jako laureaci licznych nagród, w tym Diamenty Forbes, Ambasador Polskiej Gospodarki czy Gazele Biznesu, cenimy współpracę z zaufanymi partnerami i odpowiedzialnymi mediami. Dlatego gościmy na łamach tego wydawnictwa.

Więcej
Ryszard Chęciński
Ryszard Chęciński
Prezes Gabinety Mumio Sp. z.o.o.

O czym lekarze Ci nie powiedzą?... na przestrzeni dziesięciolecia periodyku, okazuje się, że nie powiedzą Ci o wielu sprawach, możliwościach, lekach, sposobach, nadziejach wręcz.
W sposób jasny, przejrzysty, dostępny robi to za nich właśnie ten nasz miesięcznik. To na jego łamach dowiadujemy się, jak można z pominięciem medycyny konwencjonalnej postawić się na nogi, zapobiec schorzeniom czy nawet po prostu się uzdrowić. Skala źródeł, środków, ocen, podpowiedzi, adresów jest ogromna i z łatwością można dotrzeć zarówno
do wiarygodnych uzdrowicieli, jak i zdrowych suplementów diety, ziół czy sposobów uzdrawiania się samemu. Naszym zdaniem, może to i lepiej dla nas, że lekarze nie o wszystkim Ci powiedzą, a zrobi to dla nas dostępny, porządnie wydany i wiarygodny miesięcznik.

Więcej
Marcin Płoch
Marcin Płoch
Dyrektor ds. marketingu Xenico Pharma Sp. z o.o.

Żyjemy w czasach szerokiego dostępu do informacji, również do informacji o tym, jak najlepiej należy dbać o swoje zdrowie. Prewencja i profilaktyka to jest coś, co pozwala nam je jak najdłużej utrzymać w dobrej kondycji. W Xenico tworzymy wysokiej jakości, naturalne rozwiązania w oparciu o najnowsze doniesienia z całego świata. Od wielu już lat prezentujemy nasze produkty na łamach OCL. Mamy nadzieję na dobrą współpracę w kolejnych latach, w myśl wspólnie wyznawanej zasady – Twoje zdrowie w Twoich rękach.

Więcej
Marcin Fiedorowicz
Marcin Fiedorowicz
Dyrektor Operacyjny Herbal Pharmaceuticals

Doceniamy O Czym Lekarze Ci Nie Powiedzą za ich nieustępliwość w dążeniu do szerzenia wiedzy i za to, że wszystkie publikacje oraz informacje, na których bazuje pismo, są poparte rzetelnymi i zweryfikowanymi badaniami. To pokrewieństwo w podejściu do zdrowia i nauki sprawia, że nasza współpraca jest tak naturalna i trwała. Herbal Monasterium to kluczowa marka firmy Herbal Pharmaceuticals, która od lat szanuje tradycję stosowania naturalnych składników w celu promowania holistycznego podejścia do zdrowia. Oferujemy preparaty, które łączą w sobie mądrość tradycyjnego ziołolecznictwa z nowoczesnymi osiągnięciami medycyny. Nasza obietnica to dostarczenie produktów najwyższej jakości, które są nie tylko skuteczne, ale przede wszystkim bezpieczne, pozbawione zbędnych dodatków, konserwantów czy barwników. Sięgając po nasze produkty, dzięki określonej standaryzacji składników, otrzymuje się oczekiwaną skuteczność z wysokim poziomem bezpieczeństwa stosowania. Wyróżnia nas holistyczne podejście do zdrowia, które wykracza poza leczenie objawów i skupia się na pierwotnych przyczynach problemów zdrowotnych. Ponadto, kładziemy nacisk na etyczne praktyki i odpowiedzialność za środowisko. Herbal Monasterium to marka dla tych, którzy szukają naturalnych rozwiązań dla swojego zdrowia. Nasze produkty są odpowiedzią na potrzeby współczesnego Pacjenta, który chce łączyć tradycję z nowoczesnością.

Więcej
mgr farm. Aleksandra Mróz-Lubińska
mgr farm. Aleksandra Mróz-Lubińska
Prezes Zarządu Chemiczno-Farmaceutycznej Spółdzielni Pracy ESPEFA

Nasza współpraca zrodziła się na łamach tego prestiżowego czasopisma i trwa nadal, owocując udanymi kampaniami. 10 ostatnich lat to dla nas inspirująca podróż do innowacji i rozwoju. ESPEFA w tym czasie z sukcesem wprowadzała na rynek nowe produkty, które znalazły miejsce na łamach czasopisma, dzięki czemu mogliśmy dotrzeć z ważnymi informacjami do odbiorców. Wspólnie edukowaliśmy czytelników, umożliwiając im podejmowanie bardziej świadomych decyzji dotyczących opieki zdrowotnej.

Więcej
Beata Iwanicka
Beata Iwanicka
General Manager Kenay

Współpracę z redakcją O Czym Lekarze Ci Nie Powiedzą rozpoczęliśmy dokładnie 10 lat temu – zamieściliśmy reklamę już w drugim numerze pisma. Przez ten czas nasza firma rozrosła się i rozwinęła współpracę z najlepszymi zagranicznymi producentami renomowanych marek, z roku na rok poszerzając asortyment oraz kontynuując swoją misję propagowania zdrowego stylu życia i udowadniając, że zachowanie młodości i zdrowia przez długie lata – a co za tym idzie także poprawianie jakości codziennego życia – nie musi kojarzyć się z nieprzyjemnym obowiązkiem. Wiemy, jak ważne jest zdrowie dla każdego, dlatego kierując się tym przekonaniem, obserwujemy światowy rynek suplementów diety zarówno poprzez uczestniczenie w międzynarodowych targach, analizę fachowej literatury, jak i poprzez rozwijanie współpracy z partnerami na całym świecie. W ten sposób staramy się zapewnić naszym klientom dostęp do najnowszych, najciekawszych, ekologicznych suplementów diety oraz superfoods. W tych działaniach sekunduje nam redakcja O Czym Lekarze Ci Nie Powiedzą. Lata współpracy zawodowej zaowocowały również przyjacielskimi relacjami osobistymi.

Więcej
Marta Skolmowska
Marta Skolmowska
Właścicielka Centrum Ziołolecznictwa Wilcaccora w Łomiankach

Nasza współpraca z Redakcją O Czym Lekarze Ci Nie Powiedzą przyczyniła się niewątpliwie do poprawienia wiedzy Czytelników o naszych sztandarowych produktach, jakimi są zioła amazońskie, o ich zastosowaniu i skuteczności. Jako Centrum Ziołolecznictwa dokładamy wszelkich starań, aby nasze produkty były zawsze badane zarówno pod względem czystości, jak i skuteczności, dlatego staramy się podkreślać w artykułach, udostępnianych na łamach tego magazynu, jak ważna jest nasza współpraca z centrami naukowymi. Sądzimy, że dzięki naszej współpracy z gazetą rośnie w społeczeństwie świadomość, jak niezwykle ważna jest profilaktyka zdrowotna, gdyż łatwiej jest zapobiegać, niż leczyć, a lepiej jest zapobiegać środkami naturalnymi, aniżeli sztucznie wytworzonymi przez koncerny farmaceutyczne. Właśnie to propagowanie wśród Czytelników profilaktyki zdrowotnej uważamy za jedno z najważniejszych zadań, które magazyn O Czym Lekarze Ci Nie Powiedzą nam umożliwia, za co bardzo dziękujemy i mamy nadzieję na dalszą wieloletnią i owocną współpracę.

Więcej
Agnieszka Wójcik
Agnieszka Wójcik
Prezes Onkomed Sp. z o.o.

Onkomed Sp. z o.o. współpracuje z redakcją O Czym Lekarze Ci Nie Powiedzą od wielu lat w ramach reklamy naszych oliwek ozonowanych OZONELLA i potwierdzamy dużą skuteczność naszych reklam oraz oczekiwany odzew. Mimo ogromnego postępu medycyna konwencjonalna ma swoje ograniczenia, zostawiając przestrzeń dla niekonwencjonalnych, sięgających natury, metod walki z różnymi dolegliwościami. Te właśnie metody w sposób bardzo przystępny prezentowane są na łamach miesięcznika. Wielu z naszych klientów
to jego czytelnicy. W dzisiejszych czasach ludzie chcą wiedzieć więcej, żyć zdrowo i naturalnie, dlatego chętnie sięgają do natury mającej tak wiele do zaoferowania. Warto podkreślić, że miesięcznik stale ewoluuje, reaguje na zmieniające się potrzeby swoich odbiorców i nieustannie dąży do tego, aby czymś nowym, niespotykanym zaskoczyć swoich czytelników i tym samym sprawia, że ich rzesza ciągle rośnie. W ciągu 10 lat istnienia na rynku stał się inspiracją i kopalnią wiedzy dla wielu osób, poszukujących różnych ciekawych rozwiązań w dziedzinie zdrowego trybu życia.

Więcej
Nasze magazyny