Najczęstsze przyczyny bólu pleców oraz sposoby jego leczenia.

W pewnym okresie życia większość z nas będzie cierpiała z powodu bólu w dolnej części pleców. Może on być regularny i uporczywy lub tak nieznośny, że uniemożliwia poruszanie. Chociaż chroniczny ból pleców dotyka 80 proc. dorosłej populacji i skutkuje milionami dni absencji w pracy, medycyna nie potrafi wyjaśnić, jak powstaje. Jedyne przyczyny, na które wskazuje, to siedzący tryb życia, niewłaściwa postawa oraz fakt, że wiele godzin spędzamy obecnie pochyleni nad komputerem czy telefonem komórkowym.

W niektórych przypadkach wszystkie te czynniki mogą stanowić przyczyny dolegliwości, którym można wówczas zaradzić poprzez ćwiczenia oraz terapie, takie jak osteopatia i chiropraktyka. Jednak czasem standardowa reakcja organizmu skrywa cztery inne rzadko podejrzewane powody powstawania bólu pleców. W takich przypadkach przypadłość ta jest objawem problemu położonego znacznie głębiej, a stan pacjenta nie poprawi się, dopóki nie dotrze się do jego prawdziwego źródła.

Dlatego jeśli cierpisz z powodu ciągłego bólu pleców, a ćwiczenia, osteopatia i chiropraktyka Ci nie pomagają, możesz podejrzewać, że jego przyczynę stanowi jeden z czterech przedstawionych poniżej czynników.

Czy infekcja może być przyczyną przewlekłego bólu pleców?

Pogląd, według którego chroniczny ból pleców stanowi objaw infekcji, którą można wyleczyć za pomocą antybiotyków, niespodziewanie trafił na czołówki gazet w 2013 roku, chociaż jest to teoria, o której dyskutuje się od kilkunastu lat. Szum medialny wywołały dwa nowe badania.

Na podstawie wyników pierwszego z nich naukowcy stwierdzili, że u osób cierpiących na przepuklinę krążka międzykręgowego - stan, w którym zawartość dysku wydostaje się przez przerwany pierścień włóknisty - najprawdopodobniej rozwija się infekcja dysku kręgosłupa, która następnie powoduje u nich długotrwały ból pleców¹.

Aby zastosować tę teorię w praktyce, naukowcy z Centrum Kręgosłupa Południowej Danii poddali 162 osoby z bólem kręgosłupa studniowemu leczeniu antybiotykiem o nazwie Bioclavid (połączenie amoksycyliny z kwasem klawulanowym, w Polsce występuje pod nazwą m.in. Augmentin, Amoksiklav). Uczestnicy badania cierpieli z powodu chronicznego bólu pleców po operacji przepukliny dyskowej od co najmniej pół roku.

Połowie badanych podawano antybiotyk, a pozostałym pacjentom - tabletki z cukru (placebo). Po roku osoby leczone antybiotykami poinformowały o znaczącym ustąpieniu bólu i poprawie zdolności poruszania się. Rezultaty te nie były tylko ich wymysłem - obrazy wykonane metodą rezonansu magnetycznego wykazały, że leki zmniejszyły obrzęk kostny oznaczający infekcję okołodyskową².

Infekcję wokół przepukliny krążka międzykręgowego spowodowały stanowiące utrapienie wielu nastolatków bakterie Propionibacterium acnes odpowiedzialne za powstawanie trądziku i wyprysków. Zazwyczaj znajdują się one w mieszkach włosowych, ale mogą zostać wprowadzone do krwiobiegu i w ten sposób trafić ostatecznie do wnętrza krążka międzykręgowego.

Jeden z naukowców, reumatolog Claus Manniche powiedział: "Nasze badania wskazują na to, że co najmniej 40 proc. pacjentów z dyskopatią trafiających na stół operacyjny jest zakażonych bakteriami Propionibacterium acnes. Możliwe, że wczesna interwencja w postaci antybiotyków może zapobiec przekształceniu się infekcji w chroniczny ból".

Nie był to pierwszy duński zespół naukowców, który odkrył związek pomiędzy infekcją a bólem pleców. Pięć lat wcześniej grupa, której również przewodniczył Manniche, skutecznie leczyła 29 osób z tą dolegliwością antybiotykami zawierającymi amoksycylinę z kwasem klawulanowym³.

Jest to również terapia stosowana jako element codziennej opieki nad pacjentami. Peter Hamlyn, lekarz specjalista w zakresie neurochirurgii kręgosłupa w Institute of Sports Exercise and Health, będącym częścią University College Hospital w Londynie, skutecznie leczy ponad dwunastu pacjentów z bólem kręgosłupa antybiotykoterapią stanowiącą alternatywę dla operacji. Aby pomóc lekarzom specjalistom zrozumieć nową terapię antybiotykową oraz wskazania do jej stosowania i sposób prowadzenia, założył nawet internetową firmę szkoleniową MAST Medical Academy.

Hamlyn oraz inni członkowie MAST Medical Academy twierdzą, że obawiają się, iż lekarze specjaliści zaczną wykorzystywać antybiotyki w przypadku wszelkiego rodzaju problemów z plecami - szczególnie że obecnie dostępne narzędzia terapeutyczne wydają się tak nieskuteczne. Tymczasem leki te powinny być zarezerwowane wyłącznie dla pacjentów po wcześniejszych operacjach przepukliny krążka międzykręgowego, którzy mogą stanowić tylko około 20 proc. wszystkich osób cierpiących na ból pleców.

Są również zaniepokojeni faktem, że antybiotyki mają swoje działania niepożądane - u niektórych uczestników wcześniejszych duńskich badań wystąpiły biegunka i inne dolegliwości żołądkowo-jelitowe, które były na tyle dotkliwe, że skłoniły ich do wycofania się z udziału w testach. Odkrycie naukowców nasila również zjawisko nadużywania tego rodzaju leków, a więc przyspiesza powstawanie odpornych na nie superzarazków.

Czy ból pleców może być objawem problemów z sercem lub raka?

Bolące plecy mogą stanowić objaw poważniejszych schorzeń, np. problemów z sercem lub nawet nowotworu. Fińscy naukowcy przypadkiem natknęli się na związek pomiędzy chorobą serca i bólem pleców ponad 20 lat temu podczas trzynastoletniej obserwacji życia ponad 8,8 tys. rolników w wieku od 30 do 66 lat.

Na początku badania żaden z uczestników nie miał problemów z sercem, jednak w przypadku tych, którzy przed jego rozpoczęciem cierpieli na ból plebców, m.in. na rwę kulszową, prawdopodobieństwo zgonu w wyniku choroby serca przed jego zakończeniem było znacznie większe. Był to również jedyny związek pozostały po wykluczeniu przez naukowców wszystkich zazwyczaj podejrzewanych przyczyn choroby serca, takich jak palenie tytoniu, masa ciała oraz status społeczny⁴.

Związek niekoniecznie oznacza przyczynę, jednak niewielkie pojęcie na temat biologii czyni odkrycia fińskich naukowców bardziej wiarygodnymi. Mięśnie naszych pleców odgrywają istotną rolę we wspomaganiu pompowania krwi powracającej do serca. Kiedy się kurczą, tłoczą ją z otaczających tkanek, jednak w przypadku kontuzji pleców mogą pozostawać w stanie ciągłego skurczu bez żadnych przejawów aktywności.

Długoletnia niezdolność do sprawnego pompowania pociąga za sobą możliwość pogłębienia uszkodzenia i jego ewentualny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie serca.

Może to działać również w drugą stronę. Nieprawidłowe funkcjonowanie serca może powodować chroniczny ból. Nieodpowiednie działanie naczyń dostarczających do kręgosłupa krew i substancje odżywcze może prowadzić do zwyrodnienia tkanek kręgosłupa.

Chociaż zdarza się to rzadko, ból pleców może być również oznaką rozwoju nowotworu. Przekonał się o tym aktor Andy Whitfield, odtwórca głównej roli w serialu telewizyjnym "Spartakus: Krew i piach". Podczas prób zaczął on cierpieć na ból pleców, przypuszczał jednak, że dolegliwości stanowią  skutek rygorystycznego treningu, który przeszedł podczas przygotowań do roli. Dopiero po zakończeniu zdjęć, kiedy ból stał się bardziej dotkliwy, Whitfielda poddano badaniom i zdiagnozowano u niego chłoniaka nieziarniczego. Aktor zmarł 18 miesięcy później w wieku zaledwie 39 lat.

Według naukowców z Institute of Public Health w Heidelbergu w Niemczech ból dolnej części pleców jest czasami symptomem nowotworu kręgosłupa lub piersi i zawsze powinien być traktowany jak sygnał alarmowy, szczególnie u osób po 50. roku życia. W przeglądzie ośmiu prowadzonych na szeroką skalę badań dotyczących bólu pleców, w których wzięło udział ponad 6,6 tys. pacjentów, badacze uznali ryzyko, że źródłem bólu pleców jest nowotwór kręgosłupa, za bardzo niewielkie - wykryto go zaledwie w 0,66 proc. analizowanych przypadków.

Stwierdzili też jednak, że świadomość możliwości jego wystąpienia oznacza również szansę na jego wczesne wykrycie⁵. Jeden ze specjalistów poinformował, że lekarze powinni podejrzewać raka, szczególnie kiedy ból promieniuje od dolnych partii pleców do jamy brzusznej i przednich stron ud lub jeśli pacjent był wcześniej leczony onkologicznie⁶.

Bólem pleców może się również objawiać nowotwór trzustki. Według jednego z badań około połowa pacjentów z rakiem głowy trzustki cierpi na ból brzucha lub pleców. Ponadto wszystkie osoby po 40. roku życia, które w niewyjaśniony sposób tracą na wadze, a jednocześnie odczuwają ból górnej części brzucha lub pleców bądź chorują na cukrzycę o późnym początku, powinny być przebadane pod kątem nowotworu trzustki⁷.

Ból pleców jako objaw dysfunkcji pęcherza moczowego

Chroniczny ból pleców może wskazywać na problemy z pęcherzem⁸. Michelle Law odkryła, że śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego (zespół bolesnego pęcherza) - przewlekła, nawracająca i nieodpowiadająca na leczenie choroba - może powodować długotrwały ból pleców.

Michelle od dzieciństwa cierpiała na chroniczny ból pleców, jednak dopiero kiedy miała 35 lat, lekarz pomyślał o tym, by sprawdzić stan jej dróg moczowych. Ostatecznie okazało się, że przyczyną jej problemów było śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego, które atakuje nabłonek tego organu. Jednak zanim do tego doszło, pęcherz został tak ciężko uszkodzony, że musiał zostać zastąpiony przez tkankę jelita, a obecnie Michelle musi używać cewnika⁹.

Zdaniem urologa dr. Zakiego Almallaha z Bladder Clinic w Birmingham kobiety wydają się szczególnie podatne na kryjące się za bólem pleców problemy z pęcherzem. Ponieważ kręgosłup łączy ze sobą większość części ciała, często stanowi miejsce odczuwania bólu przeniesionego z innych narządów, np. nerek, pęcherza moczowego i pęcherzyka żółciowego.

W ankiecie przeprowadzonej wśród 629 osób cierpiących na śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego poproszono respondentów o opisanie ich bólu. Jak się okazało, dolne partie brzucha i pleców znajdowały się wśród najczęstszych obszarów jego odczuwania. Większość chorych twierdziła, że ich dolegliwości były sporadyczne i umiarkowanie nasilone¹⁰.

Przewlekły stres - przyczyna bólu kręgosłupa

Chroniczny ból pleców może być złożonym problemem, którego przyczyna nie zawsze ma naturę fizyczną - w równym stopniu mogą się z nim wiązać kwestie psychologiczne, m.in. stresujące wydarzenia życiowe  i niepokój¹¹. Takie czynniki jak stres mogą powodować tego rodzaju dolegliwości przez zwiększanie napięcia mięśni wokół kręgosłupa, co ostatecznie staje się bolesne z powodu nagromadzenia w mięśniach produktów przemiany materii, takich jak kwas mlekowy.

Trudno jest udowodnić, że stres może powodować chroniczny ból pleców, jednak fakt, że techniki relaksacyjne łagodzą dolegliwości, wskazuje na istniejący tutaj związek. W leczeniu bólu pleców z powodzeniem stosuje się medytację, hipnozę, biologiczne sprzężenie zwrotne oraz psychoterapię behawioralno-poznawczą. Są to metody na tyle skuteczne, że zatwierdziły je amerykańskie narodowe instytuty zdrowia.

W jednym z badań wykazano, że te niekonwencjonalne kuracje zredukowały poziom stresu, co skutkowało złagodzeniem bólu pleców o 47 proc., 37-procentowym spadkiem liczby wizyt u lekarza oraz 73-procentowym wzrostem w zakresie sprawności pacjentów w radzeniu sobie z dolegliwościami. W całej grupie uczestników zaobserwowano również zwiększenie poziomu aktywności o 47 proc.¹².

Jako ewentualny kolejny dowód na istnienie związku ciała i umysłu w przypadku bólu pleców można potraktować eksperyment trzech japońskich naukowców, którzy zabrali 23 pacjentów z tą dolegliwością do wesołego miasteczka. Poziomy bólu chorych - oceniane przez wizualną skalę analogową oraz testy śliny - zmierzono po dziesięciu minutach, po godzinie, a następnie po trzech godzinach od przybycia na miejsce. Od początku eksperymentu biorący w nim udział ochotnicy zapominali o dolegliwościach, a kontrola ich stanu fizycznego potwierdziła, że radykalnie osłabły one po prostu dzięki dobrej zabawie¹³.