Na tropie reumatoidalnego zapalenia stawów

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Suplementy diety

Koenzym Q10

Suplementy diety

Kolagen UC-II®

Suplementy diety

Kurkuma BCM-95®

Suplementy diety

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Reumatyzm, bo o nim mowa, ma wiele twarzy. Ale choć bardzo się one różnią, to jednak zawsze kończy się tak samo - bólem i pogarszającą się sprawnością ruchową. Statystyki są przytłaczające: w Polsce dotyka co 5. osoby. Największa zapadalność przypada na 4. i 5. dekadę życia. Ale atakuje również dzieci i młodych dorosłych. 3-4 razy częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Jeżeli w rodzinie są przypadki choroby reumatycznej, to ryzyko jej wystąpienia u najbliższych krewnych wynosi 4% dla rodzeństwa i ok. 4,7% dla dziecka¹.

W 25% przypadków reumatyzm jest uwarunkowany genetycznie. Co jednak z pozostałymi 75%? Zgubne infekcje i... nałogi Medycyna rozkłada ręce: "etiologia nieznana". Jednak coraz więcej doniesień naukowych przemawia za tym, że chorobę indukować mogą bakterie, pasożyty i... palenie papierosów.

Brytyjskie Towarzystwo Reumatologiczne w 2003 r. podało, że wczesne zapalenie wielostawowe może być pierwszym objawem węgorzycy, czyli infekcji jelitowej Strongyloides stercoralis². Nie dość na tym, ich larwy zawędrowały aż do błony maziowej, wyściełającej powierzchnie stawowe. Potwierdzają to doniesienia pracowników z Centrum Medycznego Wolnego Uniwersytetu w Amsterdamie, którzy odkryli, że węgorki jelitowe mogą latami pozostawać niewykryte w organizmie aż do chwili, gdy układ odpornościowy nosiciela zostanie osłabiony chorobą lub kortykosteroidami, a wtedy intensywnie się mnożą, wywołując objawy reumatoidalne.

Już w 1975 r. dr Roger Wyburn-Mason powiązał pierwotniaki Naegleria z chorobami reumatycznymi³. Od niedawna wiemy też, że inne z rodzaju Blastocystis hominis wywołują reaktywne zapalenie stawów⁴. Winne chorobom w ich obrębie może być również zakażenie takimi pasożytami jak: Trichomonas vaginalis (rzęsistek pochwowy), Giardia lamblia (ogoniastek jelitowy), Toxoplasma gondii oraz pełzak czerwonki (Entamoeba histolytica).

Z kolei naukowcy z New York University School of Medicine odkryli, że 75% pacjentów z wczesnym nieleczonym reumatoidalnym zapaleniem stawów wykazuje obecność bakterii Prevotella copri w układzie trawiennym, a jednocześnie w ich mikrobiomie brakuje kilku grup pożytecznych drobnoustrojów, takich jak Bacteroides⁵.

Tezę, że zapalenie stawów jest powikłaniem czerwonki bakteryjnej oraz infekcji grzybiczych postawiono ponad 70 lat temu. Dziś coraz więcej doniesień ją potwierdza. Przykładowo wiadomo, że reaktywne zapalenie stawów wywołują infekcje jelitowe lub moczowo-płciowe, wywołane przez takie bakterie jak Salmonella, Shigella, Chlamydia, Yersinia oraz Campylobacter.

Udało się też ustalić, że choroby zapalne stawów mogą być również konsekwencją zbagatelizowanego i niedoleczonego zakażenia, np. grypy, anginy lub boreliozy, albo wystąpić jako powikłanie odry czy świnki⁶.

Jednak najbardziej wstrząsające wydają się wyniki pracy uczonych z Karolinska Institutet w Sztokholmie, zamieszczonej na łamach pisma Annals of the Rheumatic Diseases. Wynika z niej, że palenie papierosów odpowiada za ponad 1/3 najcięższych przypadków reumatoidalnego zapalenia stawów! Ponadto nałóg ten może się przyczyniać do ponad połowy zachorowań na RZS u osób genetycznie do niego predysponowanych.

Szwedzi doszli do takich wniosków po przebadaniu 1 205 pacjentów z RZS oraz 872 zdrowych osób dobranych pod względem wieku (18-70 lat) i płci. Jednym ze wskaźników choroby jest obecność we krwi tzw. przeciwciał antycytrulinowych. Okazało się, że osoby palące 20 papierosów dziennie przez przynajmniej 20 lat były ponad 2,5 razy bardziej narażone na najcięższy przebieg RZS. Rzucenie palenia było w stanie obniżyć to ryzyko - im dłużej dana osoba nie paliła, tym bardziej ono malało. Na podstawie zebranych danych naukowcy wyliczyli, że palenie jest odpowiedzialne za 35% poważnych i ok. 20% wszystkich przypadków choroby⁷.

Objawy reumatoidalnego zapalenia stawów

Jednym z najczęstszych schorzeń obok choroby zwyrodnieniowej stawów, które obejmuje termin reumatyzm, jest reumatoidalne zapalenie stawów. Jest ono przyczyną niepełnosprawności i/lub inwalidztwa u ok. 400-600 tys. Polaków.

Reumatoidalne zapalenie stawów charakteryzuje się przewlekłym, postępującym procesem zapalnym błony maziowej symetrycznych stawów. Procesy zapalne rozpoczynają się od ognisk zapalnych w błonie maziowej stawu, stopniowo obejmując cały jego obszar wraz z kaletkami maziowymi i pochewkami ścięgnistymi¹.

Charakterystycznymi objawami RZS są symetryczny ból i obrzęk stawów rąk, nadgarstków i stóp, rzadziej kolan czy barków. Sztywność poranna o różnym czasie trwania - zwykle ponad godzinę - jest niemal zawsze objawem zapalenia stawów. We wczesnym okresie choroby zajęte są stawy nadgarstkowe, palców, kolanowe i stóp; na późniejszym etapie dochodzi do zajęcia stawów barkowych, łokciowych oraz biodrowych. W typowym przebiegu choroby jako pierwsze zaatakowane są stawy międzypaliczkowe bliższe, śródręczno-paliczkowe i śródstopno-paliczkowe. Stawy międzypaliczkowe dalsze są wolne².

Bibliografia

1. Gajewski P, Augustynowicz-Kopeć E: Interna Szczeklika: podręcznik chorób wewnętrznych. Medycyna Praktyczna, Kraków 2013
2. Fauci AS: Harrison - reumatologia. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2008

Dieta i nadwaga zwiększają ryzyko reumatoidalnego zapalenia stawów

Jeśli Twój jadłospis obfituje w czerwone mięso, owoce morza, nabiał, słodycze oraz alkohol, to oznacza, że intensywnie "pracujesz" na chorobę reumatyczną. W większości z wymienionych produktów znajdują się puryny, które w organizmie przekształcane są w kwas moczowy. Jego nadmiar gromadzi się we krwi, co prowadzi do tworzenia się złogów w stawach, a w konsekwencji - do bólu i stanu zapalnego.

Ale to nie wszystko. Zespół z College'u Medycyny Uniwersytetu Środkowej Florydy odkrył, że występujące w mleku i wołowinie bakterie Mycobacterium avium paratuberculosis (MAP) mogą wyzwalać RZS u osób z grupy ryzyka genetycznego⁸.

Z kolei dr Alan Ebringer z londyńskiego Middlesex Hospital powiązał zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa z pewnym gatunkiem bakterii żyjących w jelitach i żywiących się pozostałościami węglowodanów. Okazało się, że wielu spośród jego pacjentów udało się pozbyć tego dokuczliwego schorzenia, gdy tylko zmienili dietę na niskowęglowodanową⁹.

Warto przy tym wspomnieć o nieco zapomnianym norweskim badaniu, które wskazywało na korelację między nietolerancjami pokarmowymi a chorobą. Wykazało ono, że bezglutenowa dieta wegańska łagodzi objawy reumatoidalnego zapalenia stawów¹⁰

Alergie lub nietolerancje pokarmowe mogą być przyczyną choroby zwyrodnieniowej stawów. Okazuje się, np. że większość chorych na artretyzm jest wrażliwych na rośliny z rodziny psiankowatych. Należą do niej ziemniaki, bakłażany, pomidory oraz papryka. Innym alergenami łączonymi z reumatyzmem są: nabiał, soja, pszenica, wołowina, czekolada, kukurydza i jaja¹¹.

Oczywiście do kłopotów ze stawami przyczynia się również wynikająca z niezdrowego stylu życia i nadmiernego spożywania wysokoprzetworzonej żywności otyłość. Uważana jest, poza zaawansowanym wiekiem, za najistotniejszy czynnik ryzyka choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych i biodrowych. Zdaniem badaczy wynika to z faktu, że zwiększone na skutek dużej masy ciała obciążenie pogłębia ich dysfunkcje. Wyniki wielu badań wskazują na istnienie zależności między wartością wskaźnika masy ciała BMI a częstością występowania klinicznych i radiologicznych objawów choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych. Wykazano, że zwiększeniu BMI o 1 kg/m2 powyżej progu 27 kg/m² towarzyszy wzrost ryzyka jej rozwoju o 15%¹².

Jak zapobiec reumatoidalnemu zapaleniu stawów?

Badaczki z Uniwersytetu w Umeå zauważyły, że zanik kości żuchwy lub szczęki w wyniku choroby przyzębia poprzedza początek reumatoidalnej choroby stawów. Jest on wynikiem stanu zapalnego, który cechuje oba schorzenia. Od pewnego czasu wiadomo, że u osób z RZS łatwiej dochodzi do utraty zębów niż u ludzi ze zdrowymi stawami. Poza tym, jak pokazuje praktyka, terapie nakierowane na choroby przyzębia przynoszą ulgę również chorym na RZS. Szwedki stwierdziły, że u osób, u których później wystąpiła choroba, zanik kości był większy niż u ochotników z grupy kontrolnej¹³.

Choć obserwacja zaniku kości może być swoistym markerem reumatyzmu, to jednak bardziej interesuje nas, jak się przed nim uchronić.

Naukowcy z Harvardzkiej Szkoły Medycznej twierdzą, że pomoże w tym regularne wystawianie się na działanie światła słonecznego, zwłaszcza UVB, bez pokrywania ciała kremami z filtrami. Takie kąpiele słoneczne zmniejszają ryzyko rozwoju reumatoidalnego zapalenia stawów u kobiet o 21% w porównaniu do pań, które rzadko przebywają na słońcu. Uczeni nie wykluczają, że ultrafiolet zabezpiecza przed reumatoidalnym zapaleniem stawów, gdyż indukuje wytwarzanie w skórze witaminy D. W następnej kolejności będą starali się ustalić, na jakim etapie życia występuje ochronny wpływ UVB¹⁴.

Inną formą profilaktyki jest przyjmowanie probiotyków, które pozwolą ustabilizować mikrobiom jelit oraz ograniczyć rozrost niekorzystnych bakterii, takich jak np. Clostridium difficile.

Kolejnym punktem programu ochrony stawów powinno być odrobaczenie. Wydaje nam się, że to niemożliwe, abyśmy w XXI w. byli żywicielami jakichkolwiek pasożytów. Niestety statystyki temu przeczą. Ponad 1 mld osób jest zakażonych glistą ludzką (Ascaris lumbricoides), 795 mln - włosogłówką (Trichuris trichiura), a 740 mln - tęgoryjcem. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że co roku ok. 50 mln osób na świecie zostaje zakażonych amebą¹⁵, a infekcje pasożytnicze wywołane przez pierwotniaki należą do najbardziej rozpowszechnionych. Zarażamy się nimi nie tylko w czasie zagranicznych podróży, ale również od naszych czworonożnych przyjaciół. Jak pokazują badania, ok. 45% psów i 62% kotów domowych sypia w łóżku razem z właścicielami, narażając ich na kontakt z wieloma chorobami, od leptospirozy i zakażenia nicieniami, po salmonellozę i toksoplazmozę.

Można sięgnąć po środki farmakologiczne lub zdecydować się na kurację ziołową. Do roślin o silnym działaniu przeciwpasożytniczym należy bylica piołun (Artemisia absinthium). Wraz z nalewką z orzecha czarnego zabija parazyty zarówno w stadium larwalnym, jak i dojrzałym. Nie powinny jej jednak stosować kobiety ciężarne lub karmiące, a także osoby z alergią na rośliny z rodziny astrowatych.

Dawkowanie: 1-3 kapsułki 260 mg podczas posiłków. Nalewka z orzecha czarnego: od 1 kropli w 1/2 filiżanki wody do 2,5 łyżeczki w 1/4 filiżanki wody.

Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum) pomaga w zwalczaniu pasożytów i infekcji pęcherza moczowego, a także biegunki. Nim zaczniesz go zażywać, zasięgnij porady lekarza, gdyż niewskazany jest dla osób przyjmujących m.in. antydepresanty, leki nasercowe i pigułki antykoncepcyjne.

Dawkowanie: 15-40 ml tygodniowo w postaci płynnego ekstraktu 1:215.

Profilaktyka zaczyna się od najwcześniejszych lat. Dlatego należy korygować wady postawy u dzieci oraz pilnować wyleczenia wszelkich infekcji i chorób zakaźnych u domowników. Konieczne jest także wzmacnianie układu ruchu poprzez regularną aktywność fizyczną.

Jednak chyba najprzyjemniejszym lekiem chroniącym przed reumatyzmem jest ludzkie towarzystwo. Okazuje się, że zbudowanie szczęśliwej relacji z drugim człowiekiem przekłada się na osłabienie uczucia bólu. A to dopiero początek. Naukowcy z kliniki uniwersyteckiej w Ratyzbonie odnotowali, że chęć obcowania z innymi ludźmi, uśmiech i ekstrawertyczne podejście do bliźnich zwiększają naszą odporność na stres i wywoływane przezeń stany zapalne¹⁶.

Leki, które pomogą w reumatoidalnym zapaleniu stawów

Pacjentom, u których zdiagnozowano reumatoidalne zapalenie stawów lub inne schorzenia reumatyczne, zaleca się zazwyczaj jak najszybsze podjęcie leczenia z zastosowaniem leków przeciwreumatycznych, m.in. kortykosteroidów i blokerów TNF-alfa (czynnika martwicy nowotworów).

Nim jednak podejmie się decyzję o wytoczeniu całego farmaceutycznego arsenału, dobrze jest wykluczyć zakażenie parazytami. Terapia z użyciem kortykosteroidów lub czynników cytostatycznych (powstrzymujących wzrost komórek) może spowodować przytłaczające obciążenie pasożytnicze całego organizmu, co z kolei może doprowadzić do poważnego stanu medycznego, zwanego zespołem hiperinfekcji, lub też do nagłego rozwoju rozsianej strongyloidozy (węgorczycy), cechującej się takimi objawami jak zapalenie płuc, niewydolność oddechowa, nacieki mózgowe, a także - wysokim odsetkiem zgonów.

Standardowa farmakoterapia chorób reumatycznych obejmuje również leki przeciwbólowe. W przypadku niewielkiego lub umiarkowanego bólu stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Ich skuteczność w zwalczaniu bólu męśniowo-kostnego towarzyszącego m.in. chorobie zwyrodnieniowej i RZS potwierdzają liczne randomizowane badania kontrolowane placebo¹⁷.

Jednak ich stosowanie obarczone jest licznymi działaniami niepożądanymi, przede wszystkim ze strony układu pokarmowego i nerek. Badania wykazują, że zapadalność na chorobę wrzodową i/lub dwunastnicy, a także poważne powikłania przewodu pokarmowego (krwawienia, perforacje) są zdecydowanie mniejsze w przypadku koksybów (nowej grupy NLPZ)¹⁸.

Kolejnym etapem leczenia farmakologicznego jest zastosowanie opioidów. Badacze nie ustają jednak w próbach znalezienia leku, który pomógłby nie tylko zwalczyć objawy reumatoidalnego zapalenia stawów, ale i je samo.

Brytyjscy i singapurscy akademicy zauważyli, że nowy lek, który powoli uwalnia siarkowodór, skutecznie zmniejsza stan zapalny i opuchliznę stawów.

Zespół prof. Matta Whitemana z Uniwersytetu w Exeter odkrył, że w stawach pacjentów z chorobami narządu ruchu, np. RZS, występuje nawet 4-krotnie wyższe jego stężenie. Co ciekawe, większa ilość siarkowodoru (H2S) silnie korelują z mniejszą liczbą komórek zapalnych. Podczas dalszych studiów stwierdzono, że rola tego związku polega na zwalczaniu stanu zapalnego, opuchlizny i degeneracji.

Tworząc model zapalenia stawów, naukowcy posłużyli się hodowlami pierwszorzędowymi (pobranymi bezpośrednio z organizmu). W RZS pewne komórki za szybko się namnażają i wydzielają substancje prowadzące do zapalenia tkanki, opuchlizny oraz degeneracji stawu. Podczas eksperymentów molekuła uwalniająca H2S zapobiegała sekrecji, hamowała też aktywność kilku enzymów prozapalnych.

Jako że wielu pacjentów z zapaleniem stawów nie reaguje dobrze na dostępne obecnie terapie lub cierpi z powodu skutków ubocznych farmaceutyków, odkrycie to daje nadzieję, że w przyszłości substancje powoli uwalniające siarkowodór mogą stać się skutecznym i dobrze tolerowanym lekiem¹⁹.

Natomiast badacze z Baylor College of Medicine poszli nieco innym tropem. Jako że główną rolę w RZS odgrywają synowiocyty (FLS), które przemieszczają się od stawu do stawu, wydzielają produkty uszkadzające stawy i przyciągają komórki odpornościowe wywołujące stan zapalny i ból, postanowili poszukać związku, który obrałby je sobie za cel. Uczeni podczas wcześniejszych badań odkryli kanał potasowy w FLS pacjentów cierpiących na reumatoidalne zapalenie stawów i ustalili, że jest on bardzo ważny dla rozwoju choroby.

Zaczęli więc szukać sposobu na jego zablokowanie, aby nie dopuścić do niszczenia stawów. To doprowadziło ich do... jadu skorpiona, który zawiera związki blokujące różne kanały jonowe, w tym potasowe. Eksperymenty przeprowadzone na szczurach potwierdziły przypuszczenia Amerykanów. Iberiotoksyna wyekstrahowana z jadu skorpiona wybiórczo blokuje kanały potasowe FLS, nie wpływając przy tym na kanały innych komórek, np. układu nerwowego, a przez to spowalnia postępy choroby i zmniejsza jej objawy. Co ważne, terapia iberiotoksyną nie wywołała skutków ubocznych, obserwowanych przy terapii innym blokerem kanałów potasowych - paksyliną²⁰.

Potomek pod kontrolą

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów atakuje cały organizm. U dzieci szczególnie narażone są oczy. Przy zapaleniu błony naczyniowej oka (tęczówki i ciałka rzęskowego) może dojść do uszkodzenia wzroku. Z kolei te cierpiące na wielostawowe zapalenie, zwłaszcza gdy objęło ono stawy krzyżowo-biodrowe, podatne są na ostre zapalenie tęczówki.

Konsekwencją choroby reumatycznej rozwijającej się w młodym wieku są zaburzenia wzrostu, najczęściej powiązane z aktywnością schorzenia. W fazie ostrej dzieci nie rosną w ogóle lub 1-2 cm na rok. Gdy uda się opanować chorobę, nadrabiają zaległości. Wzrost mogą hamować też podawane chorej latorośli leki zawierające kortyzon.

Co ciekawe, zależnie od zajętego stawu, wzrost chorej kończyny może być przyspieszony lub opóźniony.

Artykuł pt. "Na tropie RZS" ukazał się w numerze Listopad 2018 >>