Chroniczne zmęczenie a zaburzenia równowagi hormonalnej. Sposoby na odzyskanie energii

Jakie mogą być przyczyny chronicznego zmęczenia?

Szacuje się, że permanentny brak energii odczuwa 2,6% światowej populacji – czyli ponad 200 mln ludzi! Kolejne badania wskazują, że osoby cierpiące na CFS częściej wykazują nieprawidłowe poziomy hormonów wytwarzanych w podwzgórzu, przysadce mózgowej i nadnerczach. Naukowcy z Emory School of Medicine w Atlancie zauważyli też, że zespół przewlekłego zmęczenia dotyka nieproporcjonalnie więcej kobiet niż mężczyzn, a dzieje się to częściej w okresie około menopauzalnym oraz u pań, które przechodziły operacje ginekologiczne¹.

Z kolei prowadzony przez biochemiczkę Begoñę Ruiz-Núñez zespół z Uniwersyteckiego Centrum Medycznego w Groningen odkrył związek między CFS a niższym poziomem hormonów tarczycy2. Z tych doniesień płynie prosty przekaz – gdy doprowadzimy do równowagi hormonalnej, w wielu przypadkach przewlekłe zmęczenie zniknie.

7 sposobów na odzyskanie energii

Kwasy omega-3 działają przeciwzapalnie

Okazuje się, że u cierpiących na zespół przewlekłego zmęczenia stężenie tych wielonienasyconych tłuszczów jest niższe niż u ludzi zdrowych. Zdaniem hiszpańskich akademików, jako że kwasy omega-3 działają przeciwzapalnie, to ich niskie poziomy sugerują, że w organizmach osób przewlekle zmęczonych toczy się proces zapalny. Jest on wspólnym mianownikiem również dla dysfunkcji tarczycy.

Dlatego warto uwzględnić w diecie zdrowe tłuszcze i rozważyć suplementację zwłaszcza kwasów EPA, DHA². Udowodniono, że uzupełnienie ich niedoborów może doprowadzić nawet do całkowitej remisji autoimmunologicznych chorób tarczycy³. Niezwykle istotne podczas przyjmowania preparatów omega-3 jest unikanie ryzyka wprowadzenia do organizmu metali ciężkich, które mogą uszkodzić tarczycę. Dlatego suplement powinien być najwyższej jakości, pozyskany z małych ryb dalekomorskich i dokładnie oczyszczony.

Antyoksydacyjna pomoc przy przewlekłym zmęczeniu

Termogeneza to zdolność wytwarzania ciepła dla utrzymania stałej temperatury. Aby do niej doszło, na termogeninę (która jest tzw. białkiem rozprzęgającym obecnym niemal we wszystkich naszych tkankach) oddziałuje m.in. koenzym Q10. Przechodzenie między wytwarzaniem energii ATP a produkcją ciepła umożliwiają hormony tarczycy (głównie T3) oraz adrenalina, noradrenalina i lektyna, które regulują wydzielanie białek rozprzęgających. Produkowana przez tarczycę tyroksyna (T4) – gdy jest jej za dużo, działa na mitochondria jak pejcz, prowadząc do zwiększenia produkcji ciepła, a także utraty wagi (znanych objawów nadczynności tarczycy).

Przeprowadzane u osób cierpiących na przewlekłe zmęczenie badania laboratoryjne często wykazują u nich lekką niedoczynność tarczycy oraz umiarkowane podwyższenie TSH. Taki układ parametrów wskazuje na reakcję obronną organizmu – wydzielanie hormonów ulega zmniejszeniu, ponieważ zredukowaniu ulega produkcja energii⁵. Jak to poprawić? Przede wszystkim trzeba zadbać o mitochondria, w których następuje przekształcanie energii dostarczanej z pożywieniem w ATP. Jako że stres oksydacyjny odgrywa ważną rolę zarówno w uszkadzaniu naszych wewnętrznych elektrowni, jak i w chronicznym zmęczeniu, sięgnij po antyoksydanty, takie jak selen, glutation, N-acetylocysteina, kwas alfa-liponowy, koenzym Q10 i oligomery proantocyjanidynowe (OPC), jak również witaminy C i E. Wszystkie te związki uważane są za pomocne⁶.

Selen jest podstawowym składnikiem peroksydazy glutationowej, która chroni komórki oraz mitochondria przed wolnym rodnikami. Ponadto dba, by utleniony koenzym Q10 mógł zostać z powrotem odzyskany. Jeżeli przyjmujesz CoQ10, jednocześnie zażywaj przynajmniej 50 μg selenitu. Suplementacja tego pierwiastka jest niezbędna również przy wszystkich chorobach tarczycy, bowiem jest on budulcem wytwarzanych przez ten gruczoł hormonów⁷.

Kanadyjscy uczeni dowodzą, że suplementacja glutationu jest istotna, ponieważ do sprawnego działania potrzebują go limfocyty oraz mięśnie. Gdy mamy go za mało w organizmie, zaczynają o niego rywalizować układ immunologiczny i ruchowy. Rzecz jasna odporność ma priorytet z punktu widzenia naszego przetrwania, pozbawia zatem mięśnie szkieletowe glutationu, upośledzając utrzymanie normalnego metabolizmu tlenowego, co prowadzi do zmęczenia i bólu mięśni⁸.

Dobrze jest też sięgnąć po niacynę (witamina B3), która współdziała w syntezie i rozkładzie węglowodanów, kwasów tłuszczowych oraz aminokwasów, w przemianach metabolicznych mających na celu uwalnianie energii. Jedna z jej pochodnych – dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy (NADH), bierze udział w wytwarzaniu w mitochondriach ATP, źródła energii dla ciała, dlatego suplementacja nim może okazać się pomocna – tak jak w przypadku niemal 30% pacjentów z CFS, którzy wzięli udział w jednym z badań⁹. Kolejna – NAD+ stymuluje biogenezę mitochondriów, zwiększając ich gęstość i poprawiając tym samym gospodarkę energetyczną w neuronach. Ponadto pozwala opóźnić odczuwanie zmęczenia wywołanego intensywnym treningiem, reguluje rytm dobowy i wygasza stany zapalne w układzie nerwowym!

Do prawidłowego działania mitochondria potrzebują też L-karnityny. Jest ona niezbędna do produkcji energii. W jednym z badań u chorych z jej niskim poziomem stwierdzono złagodzenie takich objawów, jak ogólne zmęczenie, ból mięśni i osłabienie po przyjmowaniu przez 2 miesiące suplementów zawierających ten aminokwas¹⁰.

Żelazo jest niezbędne do prawidłowej pracy tarczycy

Niskie wartości hemoglobiny – barwnika odpowiedzialnego za transport tlenu w naszym organizmie – przekładają się na słabsze dotlenienie organów. Najczęściej jest to związane z deficytami żelaza. Jednak nim zaczniesz suplementację, zrób badania krwi. Jeśli ich wyniki to potwierdzą, wzbogać swój jadłospis w produkty bogate w żelazo, takie jak wątroba, czerwone mięso, nasiona roślin strączkowych, kasza jaglana, szpinak oraz pełnoziarniste produkty zbożowe.

Pamiętaj, że lepiej przyswajalne jest żelazo hemowe (występujące w mięsie i podrobach). Zatem jeśli chcesz sobie dostarczyć niehemowego pochodzącego z roślin, musisz zadbać o poprawę wchłanialności tego składnika. Pomogą w tym produkty zawierające witaminę C, np. natka pietruszki albo sok z cytryny¹¹. Możesz też suplementować się preparatami mającymi w składzie ten pierwiastek. Przy okazji pomożesz swojej tarczycy, która potrzebuje go do prawidłowego działania. Żelazo bowiem stanowi składnik peroksydazy jodującej, enzymu odpowiedzialnego za przekształcenie hormonów tarczycy w ich aktywną formę.

Niedobór cynku może wywołać chroniczne zmęczenie 

Belgowie potwierdzili, że u pacjentów z CFS poziom tego pierwiastka był znacząco niższy w porównaniu ze zdrowymi ochotnikami. Zdaniem badaczy wskazuje to na 2 istotne kwestie. Po pierwsze, niedobór cynku jest związany z objawami zapalenia i defektami wczesnych szlaków aktywacji limfocytów T. Po drugie, niskie stężenie pierwiastka w przebiegu chronicznego zmęczenia potwierdza, że chorobie towarzyszy zwiększony stres oksydacyjny¹². Po cynk należy sięgnąć również, bo jest on potrzebny do syntezy hormonów tarczycy. Udowodniono, że jego deficyt może skutkować niedoczynnością gruczołu oraz nasileniem procesów autoagresji. I odwrotnie, hormony tarczycy są niezbędne do wchłaniania cynku, a zatem niedoczynność tarczycy może skutkować nabytym niedoborem pierwiastka.

Jod doda energii

Wbrew powszechnemu przekonaniu odpowiada nie tylko za prawidłowe funkcjonowanie gruczołu tarczowego i syntezę jego hormonów. Jego nadmiar może nasilać procesy autoimmunizacyjne, co jest czynnikiem rozwoju choroby Hashimoto. Nasza ekspertka dr Sarah Myhill przytacza protokół prof. Guya Abrahama, który płyn Lugola przekształcił w dobrze tolerowaną tabletkę i zalecał 3-miesięczną dawkę nasycającą organizm, poczynając od 1 tabletki dziennie przez tydzień, następnie 2 tabletki dziennie przez tydzień, 3 tabletki dziennie przez tydzień, aż wreszcie 4 tabletki.

Zdaniem badacza u osób przyjmujących preparat zgodnie z tym przepisem znacznie wzrasta wydalanie rtęci, ołowiu, kadmu, glinu, fluoru i bromu. Zwiększa się dobre samopoczucie i poziom energii, przy jednoczesnej redukcji mgły mózgowej. Poza tym jest im cieplej i wydają się potrzebować mniej snu. Prof. Abraham przestrzega jednak, że przez pierwsze 2 tygodnie często dochodzi do nasilenia zapachu ciała (co prawdopodobnie oznacza wydalanie toksyn). Na wszelki wypadek zalecamy przyjmowanie jodu pod kontrolą lekarza lub certyfikowanego naturoterapeuty.

Zioła poprawiające równowagę hormonalną

Mogą się one stać nie tylko naturalną alternatywą dla hormonów, ale również działać przeciwzapalnie i wspierać prawidłowe działanie ustroju, podnosić jego wydolność czy znosić uczucie znużenia. W przypadku niedoczynności tarczycy pomocna okaże się np. surmia (Catalpa). Dr Henryk Różański ze względu na jej właściwości przeciwzapalne zaleca stosowanie jej w hashimoto, atopowym zapaleniu skóry, chorobach reumatycznych oraz przy osłabieniu aktywności życiowej.

Warto też sięgnąć po morszczyn pęcherzykowaty (Fucus vesiculosus), który ma nie tylko wysoką wartość odżywczą, ale też obfituje w jod i takie bioaktywne związki jak fukoidan, florotaniny czy fukoksantyna mające m.in. silne właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Alga ta zawiera wszystkie 9 niezbędnych aminokwasów oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe, w dobrej proporcji, czyli takiej, w której jest znacznie mniej omega-6 niż omega-3¹³.

Sarsaparilla to preparat ziołowy pozyskiwany z korzenia kolcorośli (Smilax spp.). Zawiera on m.in. jod, cynk, selen, żelazo, magan, miedź, aminokwasy oraz sarsasapogeninę. Substancja ta jest roślinnym odpowiednikiem androgenów i imituje działanie testosteronu. Ponadto sarsaparilla ma właściwości przeciwzapalne i odtruwające. W protokołach zielarskich zalecana jest jako wspomaganie leczenia boreliozy (która też może manifestować się uczuciem chronicznego zmęczenia) oraz chorób autoimmunologicznych (np. hashimoto)¹⁴.

Relaks w skupieniu zapobiega hormonalnym huśtawkom 

Ponad 20 lat temu Kanadyjczycy dowiedli, że poziomy trójjodotyroniny (T3) w mózgu zmieniają się gwałtownie w odpowiedzi na ostry stres¹⁵. Dekadę później dokonany przez Duńczyków przegląd badań wykazał, że stres może odgrywać kluczową rolę w rozwoju CFS¹⁶. Dlatego, by zapobiec hormonalnym huśtawkom, dobrze jest wypracować sobie techniki, które pomogą go zredukować. Do metod o udowodnionym działaniu należą joga izometryczna, medytacja oraz ćwiczenia tai-chi¹⁷.