Nasze magazyny
Skóra podeszwowa ma unikalną strukturę w porównaniu ze skórą innych części ciała. Jej rolą jest wytrzymywanie i dostosowywanie się do zewnętrznych naprężeń podczas aktywności fizycznej.
W rezultacie warstwa rogowa naskórka (jego najbardziej zewnętrzna część zbudowana z obumarłych, spłaszczonych komórek zwanych korneocytami, wypełnionych keratyną), rozwinęła specjalizacje strukturalne, takie jak specyficzne przestrzennie rozmieszczenie keratyny, aby zapewnić odpowiednią wytrzymałość mechaniczną1.
Przerost tej warstwy, znany jako nadmierne rogowacenie, jest jedną z głównych reakcji ochronnych i uważa się, że jest wywoływany przez wzrost zewnętrznych naprężeń mechanicznych. Podczas hiperkeratozy komórki skóry i naskórka reagują na stres, wytwarzając cytokiny zapalne, które powodują niepełne różnicowanie korneocytów. Przyspiesza to przenikanie przez naskórek, powodując pogorszenie biochemiczne i strukturalne jego zewnętrznej części2.
Na stopach hiperkeratoza objawia się modzelami, odciskami i pęknięciami pięt3. Te ostatnie tworzą się na styku bezwłosej skóry (na spodzie stopy) i owłosionej skóry z boku stopy. Te pionowe szczeliny w naskórku dotykają ok. 29% ludzi i dla większości z nich są jedynie problem estetycznym. Jednak w bardziej zaawansowanych przypadkach pęknięcia mogą stać się bolesne, zwłaszcza podczas obciążania, szczególnie jeśli wnikają w głębsze warstwy skóry (tj. skórę właściwą), a co więcej mogą stanowić bramę do wejścia dla wtórnej infekcji i dalszych powikłań.
Dlaczego powstają pęknięcia na piętach?
Pęknięcia pięt powstają głównie w wyniku suchości skóry (kserozy), na którą może wpływać wiele czynników. Podczas chodzenia pięta utrzymuje cały ciężar ciała.
Aby amortyzować wstrząsy i zmiękczać obciążenie, pod kością piętową znajduje się poduszka tłuszczowa (ciało tłuszczowe). Skóra normalnie jest elastyczna, ale skóra sucha i stwardniała jest mniej elastyczna. W takiej sytuacji chodzenie obciąża podkładkę tłuszczową, zwiększając prawdopodobieństwo pękania.
Pęknięcia częściej występują u ludzi mających suchą skórę, łuszczycę, atopowe zapalenie skóry, młodzieńczą dermatozę podeszwową lub grzybicę typu mokasynowego (powodującą suche łuski na całej podeszwie i piętach). Jednak, jako że nadmiernie wilgotna skóra ma mniejszą wytrzymałość na rozciąganie, mogą też pojawiać się u osób cierpiących na nadmierną potliwość lub spędzających dużo czasu w wodzie.
Jednym z pierwszych znaków ostrzegawczych, poprzedzających pękanie naskórka jest pojawienie się modzeli na brzegu pięty, powstałych w wyniku powtarzającego się tarcia lub podrażnienia między ścianką buta a danym fragmentem stopy.
Jednak przyczyn powstawania nieestetycznych szczelin jest więcej. Problem może być pokłosiem cukrzycy, niedoczynności tarczycy lub choroby naczyń obwodowych. U niektórych diabetyków występuje neuropatia autonomiczna. Jeśli w jej toku dojdzie do uszkodzenia nerwów gruczołów potowych, wynikająca z tego suchość skóry może spowodować jej stwardnienie.
U pacjentów z niedoczynnością tarczycy niższe tempo metabolizmu zmniejsza również ilość wydzielanego potu, co przekłada się na suchość skóry. Z kolei słaba żywotność tkanek w chorobie naczyń obwodowych i utrata elastyczności skóry również zwiększają ryzyko powstania pęknięć pięt. Ryzyko pękania pięt mogą także zwiększać ostrogi piętowe i płaskostopie4. U osób z nadwagą problem może pojawić się ze względu na zwiększony nacisk na poduszki tłuszczowe i boczne rozszerzanie się ich.
W brytyjskim eksperymencie, w którym wzięły udział 93 osoby, ustalono, że szczeliny piętowe (podobnie zresztą, jak modzele) to obszar skóry, które mają znacznie niższy poziom nawilżenia i są mniej elastyczne niż u zdrowych osób5.
Piękne stopy w czterech krokach
Najlepiej zacząć dbać o pięty, już teraz, tak by uniknąć pękania naskórka. Jednak jeśli nawet zauważyłaś u siebie ten problem, nadal możesz wiele zrobić, przywrócić skórze zdrowy wygląd. Postępowanie obejmuje:
- zmiękczenie naskórka,
- peeling,
- nawilżenie,
- odżywienie skóry.
- Gruboziarnisty scrub cukrowo-bananowy 2 banany rozgnieć widelcem na jednolitą papkę. Dodaj do nich 5-7 łyżek brązowego cukru trzcinowego i dobrze wymieszaj. Scrub nałóż na stopy i wcieraj go kolistymi ruchami przez ok. 5-10 min. Zawarte w bananach kwasy owocowe będą działały, jak peeling enzymatyczny, podczas gdy cukier, zapewni mechaniczne usunięcie martwego naskórka. Kiedy skończysz, spłucz ciało ciepłą wodą. Dla najlepszego efektu powtarzaj co 3 dni. W ten sposób nie tylko usuniesz łuszczący się martwy naskórek, ale też odżywisz i nawilżysz skórę stóp i zapobiegniesz powstawaniu pęknięć. Jeśli już się pojawiły, scrub pomoże je spłycić.
- Peeling Do miseczki wsyp 50 g cukru, dodaj 2 łyżki oliwy z oliwek i łyżkę soku z cytryny lub aloesu. Wszystko dokładnie wymieszaj. Pastę nakładaj na podeszwy stóp i masuj nimi pięty, śródstopie i palce przez kilka minut. Cytryna dodaj, jeśli chcesz uzyskać efekt peelingu enzymatycznego. Natomiast aloesu, gdy chcesz przyspieszyć gojenie i odżywienie skóry. Po wszystkim dokładnie umyj nogi i delikatnie je osusz.
- Mus awokado z kozieradką Połówkę dojrzałego awokado rozgnieć widelcem na miazgę. Łyżkę nasion kozieradki utłucz w moździerzu na drobny proszek. Dodaj 2 łyżki wazeliny i wszystko dokładnie wymieszaj. Powstałą masę rozprowadź na podeszwach stóp. Następnie owiń je folią spożywczą i nałóż ciepłe skarpety. Taki okład zostaw na 2 godziny. Kozieradka zmiękczy zrogowaciały naskórek, awokado odżywi skórę i przyspieszy jej regenerację, a wazelina dobrze ją nawilży.
- Miodowo-parafinowa kąpiel stóp 1-2 kostek parafiny kosmetycznej rozpuść w kąpieli wodnej. Gdy parafina będzie już płynna, dodaj do niej 2 łyżki miodu. Zanurz stopy w ciepłej (ale nie gorącej!) parafinie, wyjmij je i poczekaj, aż na nich zastygnie. Powtórz zabieg 3 razy. Teraz owiń stopy folią spożywczą i nałóż na nie ciepłe, frotowe skarpety. Parafina zmiękczy naskórek, przy okazji otaczając go warstwą ochronną. Miód natomiast – jak wykazały badania – może pomóc w gojeniu i oczyszczaniu ran oraz nawilżaniu skóry6. Po 20 min zdejmij skarpetki i folię, i delikatnie usuń parafinę ze stóp.
- Mus z banana i awokado Wymieszaj jednego dojrzałego i rozgniecionego banana i pół awokado. Zastosuj tę gęstą, kremową pastę na piętach i stopach. Trzymaj przez 15 do 20 minut, a następnie zmyj letnią wodą.
- Lniana kąpiel Zalej w misce 100 g siemienia lnianego 2,5 l wrzącej wody. Gdy wszystko przestygnie, zamocz w powstałym żelu stopy na ok. 20 min. Następnie wyciągnij je powoli (jedna po drugiej) z miski, tak by mogły obciec. A potem papierowym ręcznikiem usuń pozostałości żelu. Śluz wytworzony po zaparzeniu siemienia lnianego zwiększy wilgotność skóry, gdyż wzmacnia barierę hydrolipidową naskórka, poza tym działa odżywczo i podwyższa odporność skóry na czynniki drażniące
- Olej kokosowy Podczas wieczornej kąpieli wyszoruj stopy pumeksem tak, aby usunąć z nich martwy naskórek. Następnie dokładnie je wysusz i wsmaruj w nie odrobinę oleju kokosowego. Złóż ciepłe skarpetki i zostaw je na nogach przez całą noc. Olej nawilży i wygładzi skórę.
- Kąpiel z mlekiem w proszku Do miski wlej ciepłą wodę i rozpuścić w niej łyżkę płatków mydlanych oraz szklankę mleka w proszku. W takiej kąpieli zanurz stopy na kwadrans. Następnie usuń zrogowaciały naskórek za pomocą tarki lub pumeksu. Opłucz nogi, delikatnie je osusz i nasmaruj oliwą (wystarczą 2 łyżki) lub nałóż na stopy grubą warstwę wazeliny. Na koniec załóż bawełniane skarpetki i połóż się spać. Rano zetrzyj ze skóry resztki tłuszczu. Taka kąpiel zmiękczy, uelastyczni i odżywi skórę.
- Kuracja witaminowa Niektórzy badacze są zdania, że uzupełnienie niedoborów istotnych składników odżywczych może odgrywać kluczową rolę w terapii. Brak witamin z grupy B, a szczególnie niacyny (B3) skutkować pelagrą. Jednym z objawów tej choroby jest sucha i łuszcząca się skóra7. Witamina C jest niezbędna do produkcji kolagenu. Jest to białko, które stanowi 75% suchej masy skóry właściwej i odpowiada za jej jędrność i młody wygląd. Badania wykazały, że poziom witaminy C jest zwykle niższy w skórze starszej lub uszkodzonej przez słońce8. Z kolei witamina E znana jest ze swoich właściwości odżywczych i regenerujących skórę, ma też wpływ na utrzymanie jej elastyczności9. Dodajmy, że C i E należą do dobroczynnych dla skóry antyoksydantów. Dlatego warto stosować zbilansowaną dietę bogatą w owoce, warzywa oraz produkty pełnoziarniste, które dostarczą tych związków. Można też sięgnąć po suplementy diety.
- Odżywcza maska 120 g półtłustego twarogu zmieszaj ze 100 g jogurtu naturalnego i łyżką miodu i soku z cytryny. Wszystko dokładnie wymieszaj. Powstałą pastę nałóż na stopy i owiń folią. Po kwadransie usuń maskę i opłucz nogi ciepłą wodą. Zawarta w jogurcie i twarogu witamina B ma działanie regenerujące, a wapń chroni przed wysuszeniem i odwodnieniem, natomiast miód ma działanie przeciwbakteryjne i gojące.
- Odciąż stopy Jeśli na co dzień musisz długo stać, rób sobie jak najczęściej przerwy. Jeśli nie możesz w tym czasie usiąść, stawaj na palcach. Wieczorem ułóż się z nogami uniesionymi lekko do góry (np. na poduszce).
Terapia dla zaawansowanych
Główną metodą leczenia pękających pięt – pod warunkiem, że skóra nie jest zakażona – jest regularne stosowanie emolientów. Nawilżanie skóry 2-3 razy dziennie przywraca jej elastyczność i zapobiega dalszemu pękaniu. Chociaż niewiele jest dowodów, na podstawie których można by formułować konkretne zalecenia dotyczące produktów, maści mają większe działanie okluzyjne niż kremy, dlatego są preferowane. Ponadto owinięcie nasmarowanych pięt folią spożywczą pomoże poprawić stan skóry. W składzie preparatu powinien znajdować się mocznik, ze względu na jego zdolność do zwiększania zawartości wody w naskórku poprzez pobieranie jej ze skóry właściwej. Mocznik ma również właściwości keratolityczne – szczególnie w stężeniach powyżej 10% – dzięki czemu zmiękcza naskórek10. Istotna jest też obecność środków okluzyjnych (np. wosku pszczelego czy lanoliny), które tworzą fizyczną barierę na skórze, zapobiegając utracie wody, a także innych związków działających keratolityczne, takich jak kwasy alfahydroksylowe.
- Br J Dermatol. 1998 Nov;139(5):767-75
- J Invest Dermatol. 1949 Dec;13(6): 313-5
- J Foot Ankle Res. 2009 Mar 13:2:7; Int Wound J. 2009 Apr;6(2):117-22
- Dermatological Nursing 2016, 15(3): 46-9; Pharmaceutical Journal, 2010 Jun; doi:10.1211/ PJ.2021.1.81121
- J Foot Ankle Res. 2015; 8: 35
- International Journal of Dermatology 2024, 63, 422-30, doi: 10.1111/ijd.16925
- Dermatoendocrinol. 2012 Jul 1; 4(3): 298-307
- Br J Dermatol. 2011 Jun;164(6):1188-200; International Journal of Dermatology 2002, 41, 476-81
- Nutrients. 2017 Aug; 9(8): 866
- Diabetic Foot J 2013, 16(2): 63-6; Podiatry Now 2005, 9: S1-S8
