Nasze magazyny
Na całym świecie populacja osób w wieku powyżej 65 lat rośnie w szybszym tempie niż wszystkich innych grup wiekowych. W wyniku tej zmiany demograficznej ważne jest, aby przyjrzeć się sposobom na poprawę jakości życia osób starszych i wspierania ich niezależnego życia. Pandemia COVID–19 nieproporcjonalnie dotknęła osoby w wieku powyżej 65 lat, które wcześniej cieszyły się dobrym zdrowiem. Biorąc pod uwagę globalny wpływ pandemii, ważniejsze niż kiedykolwiek jest zidentyfikowanie wyznaczników zdrowego starzenia się, które można zastosować w różnych społecznościach i krajach i w ten sposób polepszyć zdrowie.
Starzenie się jako koncepcja, zostało szeroko zbadane przez naukowców. Szczególnie ważnym jego aspektem jest to, jak zdefiniować dobre starzenie się. Kluczowi liderzy w dziedzinie badań starzenia się, tacy jak prof. John W. Rowe i Robert L. Kahn, zdefiniowali pomyślne starzenie się jako brak upośledzenia fizycznego i chorób przewlekłych, a także możliwość uczestniczenia w życiu społecznym i dobrostan psychiczny. Rowe i Kahn posunęli naprzód tę dziedzinę, włączając do niej dobrostan psychiczny i społeczny. Pomysł, że aby starzeć się zdrowo, należy być wolnym od chorób lub upośledzeń, jest czymś, co uznawano przez lata, ale w bardziej współczesnych czasach zostało to zakwestionowane i zmodyfikowane.
Poprzednie przeglądy w tej dziedzinie dostarczyły cennych informacji na temat czynników wewnętrznych i zewnętrznych, które sprzyjają zdrowemu starzeniu się, podobnie jak zaangażowanie w zdrowszy i aktywny styl życia. W 2013 roku brytyjscy naukowcy sporządzili listę pięciu podstawowych domen zdrowego starzenia się. Są to:
- zdrowie fizjologiczne i metaboliczne,
- sprawność fizyczna,
- funkcje poznawcze,
- dobrostan społeczny
- dobrostan psychiczny.
Dla porównania, w 2017 roku australijscy uczeni skategoryzowali cztery domeny: osobistą, społeczną, ekonomiczną i środowiskową. Pokazuje to brak konsensusu, wynikający z różnic pomiędzy badaniami, co do tego, co oznacza dobre starzenie się. Na ogół termin dobre starzenie się jest utożsamiany ze zdrowym starzeniem się.
Głównym powodem, dla którego preferuje się określenie „zdrowy”, jest definicja Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). WHO definiuje zdrowie jako „stan pełnego dobrostanu fizycznego, psychicznego/poznawczego i społecznego, a nie tylko brak choroby lub niepełnosprawności”. WHO umieściło tą definicję zdrowia w swoim statucie w 1948 roku i nadal uważa ją za właściwą. Podkreśla ona, że bycie zdrowym nie oznacza wyłącznie braku choroby. Definicja WHO podkreśla również trzy główne domeny zdrowia: dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny. Rozdzielenie zdrowego starzenia się na te trzy domeny może ułatwić opracowanie ram oceny i prowadzenia pacjentów w kierunku zdrowego starzenia się.
Co wpływa na zdrową starość?
14 grudnia 2020 roku Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych (ONZ) ogłosiło lata 2021–2030 Dekadą Zdrowego Starzenia się. Pojęcie zdrowego starzenia zastąpiło wcześniejsze zalecenia WHO, skupiające się na aktywnym starzeniu się. Chociaż koncepcja aktywnego zdrowego starzenia się była szeroko badana i dyskutowana na arenie akademickiej, politycznej i w przestrzeni medialnej, brakuje systematycznych przeglądów naukowych, oceniających istniejące ramy zdrowego starzenia się. Zgodnie z naszą najlepszą wiedzą, niniejszy przegląd ilustruje pierwszą próbę systematycznej identyfikacji kluczowych czynników związanych ze zdrowym starzeniem się.
Zidentyfikowaliśmy dziesięć wyznaczników zdrowego starzenia się:
- aktywność fizyczną,
- dietę,
- samoświadomość,
- światopogląd,
- postawę,
- uczenie się przez całe życie,
- wiarę,
- wsparcie społeczne,
- bezpieczeństwo finansowe,
- zaangażowanie społeczne,
- niezależność.
Wyznaczniki zdrowego starzenia się mogą różnić się w zależności od wielu czynników, w tym kultury, wieku i płci. Dlatego ważne jest, aby wziąć pod uwagę, że badania pochodziły z różnych lokalizacji geograficznych. Może to mieć duży wpływ na to, co jest uważane za ważne dla osiągnięcia zdrowego starzenia się ze względu na różnice w kulturze i zwyczajach. Są one szczególnie widoczne w badaniach, do których włączono imigrantów – dowiodły one, jak bardzo ważne jest ich integrowanie z lokalnymi społecznościami, zwłaszcza w miarę starzenia się.
Prawdopodobnie to właśnie ta różnorodność geograficzna pozwoliła na dokładne zgłębienie problemu i przyczyniła się do rozpiętości tego przeglądu, ponieważ umożliwiła identyfikację podobieństw między kulturami, takich jak wsparcie społeczne, niezależność i bezpieczeństwo finansowe. To z kolei zwiększa możliwości lokalnych i globalnych inicjatyw, mających na celu optymalizację zdrowego starzenia się w różnych społecznościach i krajach.
Często badania nad zdrowym starzeniem się koncentrują się na czynnikach biologicznych (np. genetyce i chorobach), które odgrywają rolę w tym procesie. Staraliśmy się zidentyfikować modyfikowalne czynniki, aby zapewnić lepszy wgląd w zdrowe starzenie się. W ten sposób wykazano, że czynniki niebiologiczne, takie jak dobrostan społeczny, psychiczny, poznawczy i fizyczny, odgrywają tu istotną rolę.
Wyniki przeprowadzonych przez nasz zespół badań pokazały, że wiele czynników determinujących dobrostan fizyczny, psychiczny, poznawczy i społeczny jest ze sobą powiązanych. Na przykład w dziedzinie fizycznej oba wyznaczniki, aktywność fizyczna i dieta, mogą wpływać na psychiczny i poznawczy wyznacznik postawy oraz wyglądu.
Wykazano, że zwiększenie aktywności fizycznej i zbilansowana dieta poprawia nastrój i poziom energii, co w konsekwencji polepsza także nastawienie do świata i spojrzenie na życie.
Istniał jednak kontrast pod względem aktywności fizycznej w zależności od docelowej grupy uczestników, np. osoby ze stwardnieniem rozsianym różniły się, co oczywiste, w tym zakresie, od osób zdrowych. Wzajemne powiązania czynników determinujących zdrowe starzenie się nie mogą być podzielone na izolowane jednostki, ale są współzależne. Przykładem jest to, jak wiara jest powiązana ze światopoglądem i postawą, ponieważ może być częścią wyznaczania celów i daje jednostkom coś, nad czym mogą pracować oraz doskonalić się wraz z wiekiem. Ponadto często posiadanie silnego poczucia wiary pomaga jednostce znaleźć większe poczucie celu. Te wzajemne powiązania mogą wynikać z faktu, że różni ludzie przywiązują większą wagę do różnych wyznaczników, w zależności od ich subiektywnych poglądów lub doświadczeń życiowych.
Ponadto współzależność między wyznacznikami wspiera ideę, że zdrowe starzenie się nie jest pojedynczą stabilną miarą, ale jest dążeniem do stanu równowagi między wszystkimi wyznacznikami. W związku z tym, aby skutecznie ocenić zdrowe starzenie się, należy ocenić wszystkie zidentyfikowane wyznaczniki i zrozumieć ich wartość oraz hierarchię, jaką dana osoba przypisuje każdemu z nich na poziomie indywidualnym. Poczucia niezależności nie można było sklasyfikować tylko w jednej domenie, ponieważ stwierdzono, że jest ono „wysoce istotne dla satysfakcji z życia”, a jego utrata jest zjawiskiem, którego bardzo obawiamy się w procesie starzenia się. W związku z tym bardziej odpowiednie było sklasyfikowanie jako nakładającej się determinanty zawartej we wszystkich trzech domenach. We włączonych badaniach uczestniczył większy odsetek kobiet, co może niedostatecznie odzwierciedlać to, co mężczyźni uważają za zdrowe starzenie się.
Jest szczególnie ważne, aby ocenić, czy wszystkie wyznaczniki mają taką samą wagę w definiowaniu zdrowego starzenia się i jak może się to różnić w zależności od wieku, płci, rasy, pochodzenia etnicznego i czynników społeczno-ekonomicznych. Nasze wyniki wspierają użycie terminu zdrowe starzenie się, a nie pomyślne lub aktywne starzenie się, ponieważ bardziej holistycznie obejmuje on domeny zdrowia, zdefiniowane przez WHO.
Podsumowując, dokonaliśmy systematycznego przeglądu współczesnej literatury na temat ram zdrowego starzenia się i zidentyfikowaliśmy dziesięć czynników determinujących pomyślne starzenie się w zdrowiu. Są to: aktywność fizyczna, dieta, samoświadomość, światopogląd, postawa, uczenie się przez całe życie, wiara, wsparcie społeczne, bezpieczeństwo finansowe, zaangażowanie społeczne i niezależność. Zdrowe starzenie się wydaje się być wynikiem optymalizacji wszystkich tych czynników.
AUTORZY:
THAIS ABUD, studentka medycyny, University of Aberdeen, Wielka Brytania
GEORGIOS KOUNIDAS, student medycyny, University of Aberdeen, Wielka Brytania
DR KATHRYN R. MARTIN, lekarz, University of Aberdeen, Wielka Brytania
PROF KAY COOPER, fizjoterapeuta, Robert Gordon University, Wielka Brytania
PROF. PHYO KYAW MYINT, geriatra, University of Aberdeen, Wielka Brytania
- Determinants of healthy ageing: a systematic review of contemporary literature, Aging Clin Exp Res. 2022; 34(6): 1215-1223.
- Źródło: www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8821855/
