Jak oczyścić wodę i powietrze w domu?

Liczba dowodów naukowych dotyczących wielu powiązań między budynkami a zdrowiem znacznie wzrosła w ostatnich dziesięcioleciach i obejmuje szeroki wachlarz zagrożeń wynikających z wad systemów ogrzewania, wentylacji i klimatyzacji, które wiążą się z zanieczyszczeniami wytwarzanymi przez niektóre materiały budowlane, lotnymi związkami organicznymi (LZO) i pleśnią, a także stosowaniem chemikaliów przemysłowych - a to tylko kilka przykładów. Co więcej, według raportu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z 2011 r. choroby wynikające wyłącznie z nieodpowiednich warunków mieszkaniowych (nie licząc budynków niemieszkalnych) w Europie wywołują 100 tys. przedwczesnych zgonów rocznie¹!

Chore budynki

Coraz więcej naukowców zwraca uwagę na fakt, że poziom zanieczyszczenia w pomieszczeniach może znacznie przekraczać ten za oknem. Wszystko przez to, że materiały budowlane i wykończeniowe, a także szereg innych czynników charakterystycznych dla naszych domów i mieszkań, to dodatkowe źródła różnego rodzaju substancji. W tzw. powietrzu wewnętrznym zidentyfikowano ok. 500 lotnych związków organicznych, a niektórym z nich przypisuje się działanie chorobotwórcze (zwłaszcza mutagenne czy też kancerogenne).

Inne wywołują takie objawy jak letarg, bóle głowy, wysuszenie oczu, gardła i skóry, czasami łzawienie i tzw. "mokry" nos oraz kłopoty z koncentracją, które określane są mianem syndromu chorych budynków (sick building syndrom - SBS)². Przyczynami wymienionych dolegliwości są nie tylko zanieczyszczenia chemiczne, pyłowe i mikrobiologiczne powietrza, ale również hałas, drgania mechaniczne, pole elektromagnetyczne, promieniowanie optyczne oraz elektryczność statyczna³.

Zagrożenia w domu a zdrowie

Jakie są tego efekty dla naszego zdrowia? Przykładowo osoby mieszkające w chorych budynkach są o 40% bardziej podatne na zachorowanie na astmę, wilgoć silnie łączy się z chorobami wieku dziecięcego, a ogólne złe warunki mieszkaniowe zwiększają ryzyko wystąpienia poważnych chorób lub niepełnosprawności w dzieciństwie oraz na początku wieku dorosłego aż o 25%⁴.

Radon, gaz radioaktywny, emitowany przez niektóre materiały budowlane, zwiększa ryzyko zachorowania na raka płuc, jeżeli występuje w podwyższonym stężeniu. Kilka innych substancji zanieczyszczających powietrze w pomieszczeniach, w szczególności dym tytoniowy (ale również np. azbest) także wiąże się z występowaniem nowotworów. Nawet zwiększony poziom hałasu podnosi skurczowe i rozkurczowe ciśnienie krwi oraz koreluje ze zmianami rytmu serca i nadciśnieniem tętniczym⁵.

Elektrozanieczyszczenia

Niestety duża część winy za stan naszych mieszkań spada na rozwój technologiczny. Komputery, laptopy, telewizory, a nawet kuchenki mikrofalowe i telefony komórkowe znajdują się dzisiaj w niemal każdym gospodarstwie. Choć czynią nasze życie łatwiejszym, jednocześnie wypełniają przestrzeń nieuchwytnym zanieczyszczeniem, które nie wydziela zapachu i jest niewidoczne dla oka: elektrosmogiem.

W 2010 r. Sam Milham ze Stanowego Departamentu Zdrowia w Waszyngtonie opublikował wyniki przeprowadzonej przez siebie analizy porównawczej. Zwrócił uwagę na korelację występowania chorób układu krążenia, nowotworów złośliwych oraz cukrzycy i prób samobójczych ze stopniem elektryfikacji różnych regionów Stanów Zjednoczonych.

Na wsi, gdzie aż do lat 50. XX w. wiele farm nie było podłączonych do prądu, przypadków zapadnięcia na te choroby było mniej niż na terenach miejskich, które pełny dostęp do prądu miały już od lat 40. Ekspert sugeruje, że przyczyny chorób cywilizacyjnych nie należy szukać w zmianie stylu życia, ale właśnie w elektrosmogu⁶.

Ledwie rok później opublikowano wyniki badania poświęconego wpływowi elektrosmogu na gospodarkę hormonalną człowieka. Udowodniono, że promieniowanie elektromagnetyczne znacząco obniża poziom hormonów tarczycy (T3), nadnerczy (kortyzol) i płciowych (prolaktyna, testosteron). Autorzy pracy nie mieli wątpliwości: zarówno korzystanie z telefonów komórkowych, jak i przebywanie niedaleko masztu telekomunikacyjnego może zaburzać

prawidłową pracę organów⁷.

Inne badanie wykazało, że osoby przykładające telefon podczas rozmowy zawsze do tego samego ucha są o 250% bardziej narażone na glejaka z tej strony głowy niż te, które w ogóle nie korzystają z komórek. Oprócz tego potwierdzono, że ekspozycja na fale radiowe u dzieci ma poza nowotworami odpowiadać za choroby neurologiczne, zaburzenia poznawcze, behawioralne i snu oraz większą skłonność do uzależnień⁸.

Zanieczyszczone powietrze

W domach i mieszkaniach czają się również zanieczyszczenia, które łatwiej wyczuć, a czasem i zobaczyć. To przede wszystkim... kurz. Niewinne kłębki, które zbieramy z podłogi i mebli, są tak naprawdę źródłem chorobotwórczych substancji. To prawdziwy koktajl Mołotowa, w którym mieszają się alergeny (np. z sierści zwierząt), wirusy, bakterie i grzyby, pyłki kwiatowe, opary wytworzone podczas gotowania, cząstki spalin z silników pojazdów lub wytworzone w elektrociepłowniach, a nawet polibromowane deifenyloetery (PBDE), czyli syntetyczne związki opóźniające zapłon, dodawane np. do mebli, dywanów i sprzętu elektronicznego⁹.

Również ftalany, czyli estry kwasu ftalowego, powszechnie używane w produkcji artykułów PVC (polichlorek winylu) i innych tworzyw sztucznych, przedostają się do powietrza i kurzu, a później są wchłaniane drogą oddechową. Związki te mają udowodniony negatywny wpływ na zdrowie, m.in. prawdopodobnie zwiększają ryzyko zachorowania na astmę u dzieci w wieku 5-11 lat, jeśli matka podczas ciąży oddychała zanieczyszczonym powietrzem¹⁰.

Całe to kłębowisko substancji, które dostają się do pomieszczeń z zewnątrz (głównie smog, spaliny itp.) oraz tych, które wytwarzamy podczas codziennych czynności, może powodować nie tylko astmę, alergię czy katar sienny, ale również chroniczną niewydolność lub raka płuc, schorzenia układu sercowo-naczyniowego, nieżyty przewodu pokarmowego, stany zapalne i infekcje wirusowe.

Zanieczyszczona woda ze starych wodociągów

To jednak nie koniec zagrożeń. Coraz częściej mówi się, że uzdatniana przez miejskie wodociągi i badana przez sanepid kranówka jest smaczna i nadaje się do picia. Rzadziej jednak zwraca się uwagę na fakt, że stare, niewymieniane od lat rury, przez które woda trafia bezpośrednio do mieszkań, wpływają negatywnie na jej jakość. Jak można przeczytać w raporcie Najwyższej Izby Kontroli z sierpnia 2018 r.¹¹, w wielu miastach Polski ponad 50% sieci wodociągowej stanowią przewody działające dłużej niż 50 lat, a 45% − w wieku 25-50 lat.

W strukturze materiałowej sieci ciągle 35% stanowią stare rurociągi z żeliwa szarego, 10% ze stali, a 4% z azbestocementu! To nie koniec przewinień, których dopuszczają się zarządcy budynków odpowiedzialni za stan rur doprowadzających wodę do naszych mieszkań. Zgodnie z prawem usunięcie awarii powinno wiązać się z dezynfekcją i każdorazowym przepłukaniem naprawionego odcinka sieci. Analiza NIK wykazała jednak, że nie wszystkie przedsiębiorstwa to robią, a często nie bada się również jakości wody po usunięciu awarii, mimo że jest to nielegalne.

Kontroluj jakość wody

Co zatem możesz zrobić? Jeżeli mieszkasz na obszarze z siecią wodociągową, najpierw skontaktuj się z lokalnym dostawcą wody i poproś o coroczny raport jej jakości. Znajdziesz w nim informacje o tym, skąd pochodzi woda pitna, jakie wykryto w niej zanieczyszczenia i jaki jest ich poziom w odniesieniu do standardów krajowych. Niestety w żadnym z aktów prawnych nie wskazano podmiotu zobowiązanego do pobierania próbek i wykonywania badań wody z instalacji wewnętrznej w budynkach mieszkalnych, szczególnie wielorodzinnych.

Dlatego dobrym pomysłem będą samodzielne wykonanie testu kropelkowego lub wizyta w Sanepidzie (badania chemiczne i mikrobiologiczne dostarczonej próbki). Pozwoli to sprawdzić, czy woda zawiera chlor, chloraminy, fluor, azotany spływające z gospodarstw rolnych, farmaceutyki, trihalometany (THM, produkty uboczne procesu dezynfekcji), toksyczne metale, takie jak ołów, rtęć, aluminium, kadm, chrom i miedź, oraz lotne związki organiczne (VOC), takie jak benzyna, formaldehyd, benzen i inne rozpuszczalniki, przede wszystkim z pralni chemicznych. Tak, to wszystko może pływać w naszej kranówce¹²!

Przykładowo w 2007 r. Drinking Water Inspectorate (DWI), będący oficjalnym nadzorcą wody pitnej w Wielkiej Brytanii, był na tyle zaniepokojony pozostałościami leków, że zlecił specjalne badania kranówki w 4 dużych miastach. Wykryto w niej śladowe ilości 3 leków: karbamazepiny (wykorzystywanej w leczeniu epilepsji), ibuprofenu i naproksenu. Badanie to nigdy nie było kontynuowane, mimo wyników sugerujących "bardzo ograniczone dane" dotyczące obecności leków w wodzie kranowej¹³. Gdy dowiesz się już dokładnie, jaki jest stan Twojej wody, będziesz mógł przystąpić do działania, wybierając metodę jej filtracji (patrz ramka).