Nasze magazyny
To, co nazywamy rzeżuchą, z naukowego punktu widzenia odnosi się do odrębnego rodzaju roślin (Cardamine). Jednak to właśnie ta nazwa pieprzycy mocno utrwaliła się i funkcjonuje w naszej codzienności. Pieprzyca dodaje energii, witalności, wzmacnia organizm, wspomaga leczenie anemii, doskonale oczyszcza organizm, walczy z infekcjami i reguluje trawienie. Pomaga osobom z reumatyzmem, cukrzycą i nowotworami.
W starożytności wojownicy przed walką spożywali chleb z rzeżuchą, by nabrać sił. I słusznie, bo jest ona znana ze swoich właściwości wzmacniających siły fizyczne i psychiczne. Jest polecana osobom osłabionym, z anemią i przechodzącym rekonwalescencję po przebytych chorobach, a także narażonym na stres.
Kiełki pomagają w pozbyciu się pasożytów przewodu pokarmowego oraz na owrzodzenia skóry i jamy ustnej. Są źródłem przeciwutleniaczy, które chronią przed nowotworami. Ma właściwości wykrztuśne, wspomaga leczenie bronchitu i infekcji dróg oddechowych, ale również podnosi odporność1. Pozytywnie wpływa na stan włosów i paznokci. Dzięki właściwościom moczopędnym poprawia stan dróg moczowych i pęcherza. Można ją stosować wspomagająco w kuracjach oczyszczających organizm. Dodatkowo nasiona zwiększają pożądanie i popęd seksualny zarówno u mężczyzn, jak i kobiet.
PIEPRZYCA SIEWNA (LEPIDIUM SATIVUM)
Metryczka: Występowanie: pochodzi z południowo- zachodniej Azji oraz z północno- wschodniej Afryki. Obecnie uprawiana na całym świecie.
Surowiec: do spożycia wykorzystuje się nadziemną część rośliny, najlepiej przed wytworzeniem pąków kwiatowych. Spożywana jest najczęściej w stanie pełnego rozwoju liścieni, w postaci małych roślinek, kiełków, wielkości ok. 7 cm.
Uprawa: pieprzycę można uprawiać w warunkach domowych przez cały rok. Wprost do gruntu nasiona wysiewa się w marcu. To roślina jednoroczna, może osiągać do 60 cm wysokości. Zbiór możliwy jest już w kwietniu- maju. Kwitnie w czerwcu.
Przeciwwskazania: nadmierne spożycie może powodować problemy trawienne, reakcje alergiczne, doprowadzić do zapalenia pęcherza moczowego. Kobiety w ciąży powinny zrezygnować z jej spożywania.
Dlaczego warto jeść rzeżuchę?
Pieprzyca siewna jest bogata w witaminy A, B1, B2, B6, C, E, D, K, kwas foliowy, miedź, cynk, siarkę, jod, magnez, fosfor, sód i selen. Zawiera łatwo przyswajalne dla ludzkiego organizmu żelazo oraz wapń, co wpływa na zdrowie kości. Jest źródłem olejków eterycznych, a także luteiny i zeaksantyny, które są bardzo istotne dla zachowania dobrego wzroku. Regularne jedzenie rzeżuchy pozwala zmniejszyć ryzyko ślepoty nocnej oraz barwnikowego zwyrodnienia siatkówki, zaćmy, a nawet związanego z wiekiem zwyrodnienia plamki żółtej2. To roślina bardzo łatwa w uprawie domowej, o szerokim zastosowaniu w kuchni. Ma lekko pikantny smak i najlepiej spożywać ją w postaci świeżych listków lub kiełków.
Wsparcie układu trawiennego
Wspomaga procesy trawienne i przemianę materii. Codzienne spożywanie pieprzycy poprawia apetyt, reguluje trawienie, zapobiega niestrawności, pomaga usuwać z organizmu toksyny i produkty przemiany materii. W walce z zaparciami korzystnie działa śluz, który powstaje po namoczeniu nasion w wodzie i ma cenne właściwości lecznicze. Stymuluje pracę przewodu pokarmowego i wspiera w zaparciach jako środek przeczyszczający. Test na izolowanych preparatach jelitowych myszy i świnek morskich wykazał działanie stymulujące zarówno w jelicie czczym, jak i krętym3.
Działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe
Jest to roślina bogata w wiele substancji czynnych: izotiocyjanian benzylu, flawonoidy, garbniki, triterpeny, alkaloidy, sterole i glukozynolany, które mają działanie przeciwbakteryjne4. Zawiera dużą ilość witaminy C, która poprawia funkcję białych krwinek i charakteryzuje się działaniem przeciwbakteryjnym i przeciwwirusowym. Natomiast bogactwo witaminy A uszczelnia błony śluzowe i utrudnia patogenom przedostawanie się do organizmu. Działanie wzmacniające i przeciwzapalne nasion wykorzystuje się w medycynie ludowej do dezynfekcji w infekcjach zapalnych gardła i krtani. Właściwości przeciwzapalne, antybiotyczne oraz moczopędne wpływają na oczyszczenie i dezynfekcję dróg moczowych, a także wsparcie dla pęcherza i nerek.
Zdrowy układ krwionośny
Dzięki wysokiej zawartości witaminy C nasiona pieprzycy siewnej pomagają utrzymać na dobrym poziomie produkcję kolagenu, czyli białka, które odpowiada za elastyczność ścian tętnic. Oczyszczają krew, odmładzają komórki i tkanki wewnętrzne. Wpływają na poprawę funkcji żył, tętnic i serca. Hamują wzrost stężenia cholesterolu i obniżają ciśnienie5. Ponadto mają w składzie cenną ilość witaminy K, która zapobiega zwapnieniu tętnic. Obniżają też poziom cukru we krwi.
Wzmocnienie dla kości i stawów
Wapń zawarty w tej roślinie wzmacnia te struktury i zapobiega osteoporozie. Ma ona także właściwości przeciwzapalne dzięki zawartości flawonoidów, alkaloidów, glikozydów, garbników, glukozynolanów i steroli. Łagodzi reumatyzm i ataki dny moczanowej. 30-dniowe badanie z udziałem osób cierpiących na chorobę zwyrodnieniową stawów wykazało, że większość pacjentów przyjmująca doustnie proszek z nasion odnotowała złagodzenie objawów choroby, takich jak: bóle i sztywność stawów, obrzęk, tkliwość oraz trudności w poruszaniu się, co, zdaniem naukowców, ma pozytywny wpływ na leczenie tego schorzenia6.
Właściwości przeciwnowotworowe
Udowodniono, że ekstrakt metanolowy z Lepidium sativum ma wysoką zawartość związków fenolowych i flawonoidowych. Wyciąg ten wykazuje działanie przeciwutleniające, a także cytotoksyczne na komórki raka okrężnicy7. Glukozynolany i izotiocyjaniany także neutralizują wolne rodniki i wykazują właściwości antynowotworowe. Największa zawartość glukozynolanów znajduje się w warzywach świeżych, tracą zaś one swoje właściwości podczas przechowywania i gotowania. Regularne spożywanie rzeżuchy może więc wiązać się z profilaktyką m.in. raka piersi, prostaty, żołądka i wątroby8.
Korzystna dla młodych matek
Nasiona rzeżuchy charakteryzują się wysoką wartością odżywczą, która jest korzystna dla kobiet karmiących. Uczeni z Anand w Indiach udowodnili, że pobudzają produkcję mleka zawierającego dużo białka i żelaza oraz pomagają w jego przepływie9. W jednym z badań przeprowadzonym na owcach rasy awassi dowiedziono, że włączenie ekstraktu z pieprzycy siewnej dodatkowo wpływa korzystnie na skład mleka. Naukowcy odnotowali w pokarmie zwierząt znaczny spadek cholesterolu oraz podniesienie poziomu witamin B6 i B12, a także wzrost o 34% stężenia kwasu lanolinowego (CLA), który ma właściwości przeciwnowotworowe. Ponadto u owiec karmionych wyciągami z rzeżuchy produkcja mleka zwiększyła się o 15%10.
Kiedy i jak wysiewać rzeżuchę?
Wysiewanie rzeżuchy jest banalnie proste i nie wymaga specjalnych przygotowań. Możesz ją siać przez cały rok, by zawsze mieć pod ręką świeże kiełki do sałatek, kanapek i dekorowania dań. Prosty sposób na łatwe wysiewanie rzeżuchy w 5 krokach znajdziesz tutaj.
Jak stosować rzeżuchę w kuchni? Przepisy
- Pasta twarogowa 200 g twarogu dokładnie rozgnieć widelcem, wymieszaj z 2 łyżkami jogurtu naturalnego, dopraw do smaku solą, świeżo zmielonym pieprzem i szczyptą słodkiej papryki. Na koniec dodaj garść świeżo ściętych kiełków rzeżuchy i wymieszaj.
- Pasta jajeczna 3 jajka ugotuj na twardo, wystudź i obierz, następnie zetrzyj na tarce o grubych oczkach. 1 dojrzałe awokado obierz, wyjmij pestkę, pokrój w kostkę. Pokrój drobno pół czerwonej, świeżej papryki. Wszystko wymieszaj i dodaj 3 łyżki kiełków pieprzycy. Dopraw do smaku szczyptą soli, pieprzu i łyżką majonezu lub jogurtu naturalnego.
- Koktajl na zmęczenie Szklankę maślanki (może to też być kefir) zmiksuj z połówką jabłka, gruszki, 3 łyżkami siewek rzeżuchy i 2 łyżkami natki pietruszki. Pij raz dziennie, najlepiej rano.
- Napój regenerujący 1 garść świeżych listków pieprzycy zmiksuj ze szklanką świeżo wyciśniętego soku z buraków, 1 łyżeczką naturalnego miodu i łyżeczką rozpuszczonego tłuszczu np. oleju kokosowego lub masła. Pij na czczo co 2. dzień.
- Sałatka Wymieszaj składniki dressingu: 5 łyżek oliwy z oliwek, 2 łyżki soku z cytryny, łyżkę łagodnej musztardy, ząbek rozgniecionego czosnku i łyżkę miodu. Dopraw solą i pieprzem. Do miski włóż miks sałat, dodaj kilka pomidorków koktajlowych, połówkę czerwonej cebuli pokrojonej w piórka i garść listków rzeżuchy. Całość polej sosem i posyp startym parmezanem lub pokruszoną fetą.
- Pesto z rzeżuchy Garść świeżych listków rzeżuchy wsyp do kielicha blendera, dodaj 80 g pestek słonecznika, 60 ml oliwy z oliwek i przeciśnięty przez praskę ząbek czosnku. Wszystko blenduj przez kilka minut, aż pasta stanie się gładka. Na koniec dopraw całość łyżką soku z cytryny, solą i pieprzem.
Zastosowanie rzeżuchy w celach kosmetycznych
- Maseczka ujędrniająca skórę Posiekaj drobno 3 łyżki młodych listków rzeżuchy, dodaj 1 żółtko, łyżkę miodu, łyżkę gęstego jogurtu i dokładnie wymieszaj. Nałóż na twarz i szyję, pozostaw na 20 min i zmyj letnią wodą.
- Biomed Res Int, 2022: 3645038
- IJCRT, 2020, 8(3): 1519-25
- J Ethnopharmacol, 2011, 134(3): 878-83
- Asian J Med Sci, 2011, 3(6): 261-6
- Edwards S, Asfaw Z. (ed.): Plants used in Africa traditional medicine as practice in Ethiopia and Uganda. Naprech, Addis Ababa University Addis Ababa. 2000 Eat and Central Africa monograph series No. 5, 1992: 567
- Ayu (an International Quarterly Journal of Research in Ayurveda), 2009, 30: 153
- Cell Mol Biol (Noisy-le-grand), 2018, 64(3): 72-80
- Drug Res (Stuttg), 2021, 71(5): 233-242
- J Pharmacog Phytochem, 2018, 7(5): 140-3
- JJAS, 2013, 9(3): 363-8
