Niacyna - 8 powodów, by sięgnąć po jedną z najważniejszych witamin z grupy B

Choć lista jej źródeł jest dość szeroka, niedobory witaminy B3 nie są wcale rzadkością – dotyczą zwłaszcza osób niedożywionych (np. z przewlekłymi chorobami jelit) i mogą nawet wywołać chorobę zwaną pelagrą. Objawia się ona m.in. zapaleniem skóry (szczegól­nie wyraźne na odsłoniętych częściach ciała, jak twarz, dłonie), biegunką i innymi dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, otępieniem, osłabieniem czy bezsennością².

Mniej mówi się o tym, że niacyna może pozytywnie wpłynąć na róż­ne aspekty zdrowia i urody, m.in. regulując poziom cholesterolu, dzia­łając protekcyjnie na układ nerwo­wy czy rozjaśniając przebarwienia na skórze. Lista jej zalet rośnie wraz z rozwojem badań naukowych.

Witamina B reguluje poziom cholesterolu

W połowie XX w. kanadyjski patolog Rudolf Altschul odkrył, że kwas nikotynowy obniża stężenie cholesterolu w surowicy królików oraz hamuje odkładanie się lipidów w ścia­nie naczyń krwionośnych i rozwój miażdży­cy u zwierząt karmionych cholesterolem.

Co więcej, po podaniu niacyny stężenie cholesterolu we krwi może być obniżane również u ludzi – przyjmowana w dawkach farmakologicznych normalizuje wszystkie frakcje lipidów i lipoprotein, wyraźnie redu­kuje stężenie LDL (o 5-25%) i trójglicerydów (o 20-50%), a jednocześnie zwiększa zawartość frakcji HDL o 15-35%³.

Co więcej, niacyna jest najbardziej efektywnym związkiem far­makologicznym, jeśli chodzi o wzrost HDL! Obecnie kwas nikotynowy stosowa­ny jest u pacjentów, którzy nie reagują na statyny – jeśli jednak przyjmują te leki i wykazują one skuteczność, nie nale­ży dodatkowo sięgać po witaminę B3.

Niacyna zapobiega demencji

Witaminy z grupy B nie tylko wykazują korzystne działanie w przypadku choroby Alzheimera, lecz także mogą poprawiać pa­mięć u zdrowych pacjentów, dając cenny efekt profilaktyczny. W wielu badaniach stosowano w szczególności niacynamid.

Przykładowo naukowcy z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Irvine poda­wali myszom z alzheimerem 2-3 g witaminy B3 – dawkę standardowo stosowaną wśród ludzi. Według autorów zdolności poznawcze zwie­rząt były po niej takie, jakby choroba nigdy u nich nie występowała⁶.

Nowsze badania potwierdzają, że niacynamid, stosowany w testach wpływu na chorobę Alzheimera, kompleksowo zapobiega degenera­cji aksonów zdemielinizowanych oraz łagodzi zaburzenia behawio­ralne u zwierząt z chorobą podobną do stwardnienia rozsianego^7.

Wydaje się też, że istnieje statystycznie istotny związek między niskim spożyciem niacyny a wysokim ryzykiem wystąpienia alzheimera. Badanie przeprowadzone wśród ponad 6 tys. mieszkańców Chicago w wieku 65 lat lub starszych dowiodło, że im niższa dzienna dawka tej witaminy, tym wyższe prawdopodobieństwo rozwoju schorzenia neurodegeneracyjnego.

W grupie o najwyższym dziennym spożyciu niacyny odnotowano spadek częstości występowania alzheime­ra o 70% w porównaniu do tej przyjmującej najmniejsze ilości⁸.

Krytycy zarzucają, że we wspomnianych analizach stosowa­no dawki niejednokrotnie znacznie przekraczające dzienne za­potrzebowanie na niacynę, a przyjmowanie ich na własną rękę może prowadzić do skutków ubocznych. Nie zmienia to jednak faktu, że w ośrodkowym układzie nerwowym witamina B3 jest od dawna uznawana za kluczowy składnik odpowiedzialny za roz­wój i przeżycie neuronów (poprzez udział w neurogenezie)⁹.

Wzmacnia układ sercowy

Indukowane przez niacynę zmiany składu lipidów w surowicy korzystnie wpływają na zmniejszanie ob­jawów choroby wieńcowej. W badaniach klinicznych obserwowano nawet ustępowanie zmian miażdżyco­wych w sercu. Powoduje to spadek ryzyka śmiertelności u pacjentów z chorobami sercowo-naczyniowymi.

Dodatkowe działanie przeciwmiażdżycowe wynika m.in. z podwyższenia stężenia adiponektyny we krwi. Spadek tego hormonu obserwuje się u pacjentów z otyłością, opor­nością na insulinę, cukrzycą typu 2 oraz z chorobami ser­cowo-naczyniowymi. U pacjentów przyjmujących niacynę zaobserwowano wzrost poziomu tej substancji aż o 94%⁴.

Witaminie B3 przypisuje się jeszcze inne korzystne właściwości w kontekście układu krążenia. Uważa się, że może poprawiać funkcjonowanie śródbłonka naczyń krwionośnych, zmniejszać stan zapalny w naczyniach, jak również wywierać łagodne działanie przeciwzakrze­powe. Przyspiesza też regenerację serca po zawale oraz zmniejsza u pacjentów z takim epizodem liczbę zgo­nów z przyczyn kardiologicznych (o 14%) i z powodu udaru (o 26%). Co więcej, efekty te są trwałe, ponieważ obserwowano je jeszcze 9 lat po zakończeniu badań⁵.

Tworzy energię w mitochondriach

Kwas nikotynowy i nikotynamid to główni prekursorzy 2 waż­nych koenzymów: dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego (NAD) i jego fosforylowanej formy NADP, niezbędnych w procesie przenoszenia elektronów i łańcu­chu oddechowym w mitochon­driach.

Tym samym witamina B3 jest ważna dla utrzymania inte­gralności komórkowej i produkcji energii ATP oraz bierze udział w ponad 500 reakcjach wewnątrz­komórkowych. Bez niej właściwie cały organizm przestaje funk­cjonować wydajnie, a nasileniu ulegają m.in. procesy starzenia (spadek NAD wpływa negatyw­nie m.in. na naprawę uszko­dzonego DNA czy aktywność przeciwstarzeniowych sirtuin).

Na szczęście suplementacja witaminą B3 zwiększa poziom niezbędnych koenzymów, które następnie aktywują enzymy nie­zbędne w tych procesach¹⁰. Dodat­kowo niacyna stymuluje biogene­zę mitochondriów¹¹, wspierając przede wszystkim tkanki o naj­większym zapotrzebowaniu na energię ATP (jak serce, wątro­ba, układ nerwowy, mięśnie).

Może łagodzić depresję

Niedobory niacyny mogą przyczyniać się do zaburzeń neuropsychiatrycznych i neurodegeneracyjnych ze względu na wyczerpanie NAD. Dotyczy to zwłaszcza pacjentów niedożywionych i zażywających leki przeciwdepresyjne, które wpły­wają na zmniejszenie poziomu witaminy B3 oraz syntezy NAD, co może zaostrzać problemy psychiatryczne.

Dlatego też niektórzy eksperci zalecają rozważenie su­plementacji niacyną u pacjentów stosujących nieodpowiednią dietę i leczonych antydepresantami, by uniknąć niedoborów. Jednocześnie należy rozważyć wy­stępowanie deficytów u wszystkich pacjentów z depresją oporną na leczenie¹².

Witamina B chroni oczy

Niektóre doniesienia sugerują, że witamina B3 może pomóc osobom cierpiącym na choroby narządu wzroku, a zwłaszcza odgrywać rolę w zapobieganiu jaskrze – neurodegeneracyj­nym schorzeniu, w którym nerw wzrokowy ulega uszkodzeniu. Jedną z oznak tej degeneracji jest spa­dek zawartości NAD.

Badanie obserwacyjne do­tyczące diety Koreańczyków i ryzyka wystąpienia jaskry wykazało związek między niskim spożyciem niacyny a tą chorobą¹³. Ponadto do­świadczenia na zwierzętach dowodzą, że wysokie dawki suplementów z tą substan­cją skutecznie zapobiegały schorzeniu, m.in. poprzez unikanie spadku NAD oraz poprawę stanu neuronów¹⁴.

Witamina B pomaga przy migrenach i bólu głowy

Niacyna przyjmowana dożylnie lub doustnie może usuwać ostre symptomy migreny oraz napięciowe­go bólu głowy w wyniku rozszerzania naczyń we­wnątrzczaszkowych i zapobiegania późniejszym zwężeniom naczyń zewnątrzczaszkowych¹⁵.

Istnieją również doniesienia dotyczące pro­filaktycznego działania niacyny przyjmo­wanej doustnie każdego dnia. Ustalono, że w warunkach deficytu energii powoduje ona utrzymanie odpowiedniego metaboli­zmu energetycznego w mitochondriach oraz zwiększanie go w mięśniach szkieletowych, co w konsekwencji powoduje poprawę przepły­wu krwi oraz dostępu tlenu. W konsekwencji następuje redukcja stężenia mleczanu, prowadzą­ca do zmniejszenia epizodów napięcia mięśnio­wego i bólu, w tym napięciowego bólu głowy¹⁶.

Niacyna odmładza skórę

Niacynamid jest składnikiem wielu kosmetyków przeciwstarze­niowych i rozjaśniających cerę. Badania potwierdzają, że rze­czywiście wpływa on korzystnie na koloryt i elastyczność skóry.

W jednym z nich 50 kobiet z klinicznymi objawami fotostarzenia twarzy (drobne linie i zmarszczki, plamy i przebarwienia) nakładały 5% roztwór niacynamidu na połowę twarzy 2 razy dziennie przez 12 tygodni. Na­stępnie fotografowano twarz na początku badania i co 4 tygodnie. Po 12 tygodniach zaobserwowano znaczącą poprawę wyglądu skóry: zmniejszenie drobnych linii i zmarszczek, przebarwień i czerwo­nych plam oraz redukcję ziemistego koloru skóry. Ponadto zauważono poprawę elastyczności skóry¹⁷.

W tym przypadku również znaczenie może mieć pod­niesienie stężenia NADH i NADPH, które działają w skórze jako przeciwutleniacze, zmniejszające stres oksydacyjny i związane z nim fotostarzenie.

Po­nadto miejscowe stosowanie niacynamidu działa stabilizująco na funkcję bariery naskórkowej, zmniejsza przeznaskórkową utratę wody i po­prawia nawilżenie warstwy rogowej, a także powoduje wzrost syntezy białek (m.in. ke­ratyny), działa stymulująco na syntezę ceramidów i przyspiesza różnicowanie keratynocytów, a nawet działa prze­ciwzapalnie przy trądziku, trądziku różowatym i podrażnieniach¹⁸.