Witamina D - na co pomaga i dlaczego jest ważna?

Dlaczego witamina D jest ważna?

Związek ten jest wyjątkowy, ponieważ może być wytwarzany w skórze pod wpływem światła słonecznego. Biologicznie aktywna postać witaminy D - 1,25(OH)2D stymuluje wchłanianie wapnia w jelitach. Bez niej absorbowane jest zaledwie 10-15% tego pierwiastka z pożywienia i ok. 60% fosforu. Prawidłowa ilość słonecznej witaminy zwiększa wchłanianie wapnia o 30-40%, a i fosforu o 80%¹.

Wyprodukowana w naszej skórze witamina D może być odpowiedzialna za regulację do 200 genów²! Tymczasem niedobór tego związku dotyka prawie 50% populacji na całym świecie. Zdaniem ekspertów przyczyną tej wręcz pandemicznej hipowitaminozy jest nasz styl życia - coraz więcej czasu spędzamy we wnętrzach, co skutkuje niewystarczającą ekspozycją na światło słoneczne. Już samo noszenie kremu z filtrem przeciwsłonecznym o współczynniku 30 zmniejsza syntezę witaminy D w skórze o ponad 95%³!

Również niektóre choroby powodują deficyt słonecznej witaminy. Pacjenci cierpiący na zespół złego wchłaniania tłuszczu oraz osoby po operacji bariatrycznej często nie są w stanie wchłonąć tego rozpuszczalnego w tłuszczach związku, natomiast chorzy z zespołem nerczycowym tracą w moczu 25(OH)D⁴. Ponieważ niewiele pokarmów zawiera witaminę D, wytyczne zalecają jej suplementację. Jednak przed jej rozpoczęciem, dla bezpieczeństwa najlepiej wcześniej oznaczyć poziom 25-hydroksywitaminy D w surowicy i dopiero w przypadku wyników poniżej normy sięgnąć po preparat.

Warto to zrobić, bowiem metaanaliza badań wykazała, że suplementacja tego związku wiąże się ze znacznie zmniejszoną śmiertelnością⁵.

Kiedy przyjmować witaminę D?

Wynik badania 25(OH)D3, interpretowany jest w kontekście określonych przedziałów referencyjnych poddanych przez laboratorium. Wartości:

• poniżej 20 ng/ml (poniżej 50 nmol/l) oznaczają stan ciężkiego niedoboru witaminy D wymagający leczenia;
• 20-30 ng/ml (50-75 nmol/l) wskazują na niewystarczającą podaż tego związku;
• 30-50 ng/ml (75-125 nmol/l) są optymalne, czyli stanowią wynik prawidłowy;
• 50-100 ng/ml (125-250 nmol/l) potwierdzają za wysokie stężenie;
• 100-200 ng/ml (>250 nmol/l) uznawane są za stężenie potencjalnie toksyczne.

Witamina D przeciwdziała zaburzeniom funkcji poznawczych

We włoskim badaniu populacyjnym Invecchiare in Chianti niski poziom witaminy D był związany ze znacznym spadkiem funkcji poznawczych w badanej populacji osób starszych w okresie 6 lat⁶. Naukowcy dowiedli też, że obniżone stężenie 25(OH)D może negatywnie odbijać się na funkcjach wykonawczych, podczas gdy pamięć i inne domeny poznawcze mogą być względnie zachowane.

Witamina D chroni serce

Liczne prace dostarczają dowodów na to, że protekcyjne działanie witaminy D na serce może odbywać się na kilka sposobów: poprzez tłumienie stanu zapalnego albo układ hormonalno-enzymatyczny reniny i angiotensyny, który kontroluje objętość krążącej w ustroju krwi oraz stężenia jonów sodowych i potasowych w płynach ustrojowych, lub bezpośredni wpływ na komórki serca i ściany naczyń krwionośnych.

W Framingham Heart Study pacjenci z niskim stężeniem witaminy D (poniżej 15 ng/ml) mieli o 60% wyższe ryzyko chorób serca niż osoby mające jej wyższy poziom².

W innym badaniu, w którym obserwowano mężczyzn i kobiety przez 4 lata, osoby z niskim stężeniem witaminy D (poniżej 15 ng/ml) były 3-krotnie bardziej narażone na rozpoznanie nadciśnienia tętniczego niż mające powyżej 30 ng/ml⁷.

Witamina D oddala widmo cukrzycy typu 2

Badanie zdrowych ludzi w wieku 65 lat i starszych wykazało, że ci, którzy otrzymywali 700 j.m. witaminy D (plus wapń), mieli mniejszy wzrost stężenia glukozy w osoczu na czczo w ciągu 3 lat niż osoby, które przyjmowały w tym czasie placebo⁸.

Natomiast fińscy uczeni, którzy obserwowali dzieci od urodzenia, dowiedli, że maluchy, którym podawano suplementy słonecznej witaminy w okresie niemowlęcym, miały prawie 90% mniejsze ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 1 w porównaniu z rówieśnikami, którzy ich nie otrzymywali⁹.

Witamina D wstrzymuje neurodegenerację

Choroba Parkinsona jest główną przyczyną niepełnosprawności w populacji osób starszych. Niestety czynniki jej ryzyka są stosunkowo nieznane. Ostatnio zasugerowano, że przewlekle niewystarczające spożycie witaminy D odgrywa znaczącą rolę w patogenezie choroby Parkinsona. Badanie kohortowe oparte na Mini-Finland Health Survey wykazało, że niski poziom tego związku może być predyktorem jej rozwoju¹³.

Witamina D wspiera układ odpornościowy

Aktywna forma tego związku wpływa na reakcje komórek immunologicznych, m.in. zwiększanie produkcji białek zwalczających mikroby. Słoneczna witamina moduluje odpowiedź immunologiczną dzięki 2 mechanizmom: uczestniczy w wytwarzaniu tzw. naturalnych antybiotyków (czyli katelicydyny i defensyny) oraz reguluje funkcje limfocytów T¹⁰.

Zdaniem niektórych uczonych niedobór słonecznej witaminy w miesiącach zimowych może być sezonowym bodźcem, który wywołuje ogniska grypy¹¹. W japońskim randomizowanym kontrolowanym badaniu dzieci, którym codziennie podawano jej suplement w dawce 1 200 j.m., miały o 40% niższy wskaźnik zachorowań na grypę typu A w porównaniu z tymi, którym podawano placebo¹².

Witamina D walczy z rakiem

Zmniejsza proliferację komórek i zwiększa ich różnicowanie, zatrzymuje wzrost nowych naczyń krwionośnych i ma znaczące działanie przeciwzapalne. Wiele prac naukowych sugeruje związek między niskim poziomem witaminy D a zwiększonym ryzykiem rozwoju nowotworów, z najsilniejszymi dowodami dotyczącymi raka jelita grubego.

W badaniu Health Professionals Follow-up Study u osób z wysokim stężeniem słonecznej witaminy prawdopodobieństwo rozpoznania raka okrężnicy było o połowę mniejsze niż u osób z niskim stężeniem. Istnieją też pewne dowody łączące wyższe spożycie tego związku z niższym ryzykiem raka piersi¹⁴.

Witamina D obniża ciśnienie

Badanie NHANES-III przeprowadzone wśród 12 644 dorosłych Amerykanów wykazało, że skurczowe ciśnienie krwi i ciśnienie tętna były odwrotnie i istotnie skorelowane z poziomami 25(OH)D¹⁵. Natomiast związany z wiekiem wzrost skurczowego ciśnienia krwi był znacznie niższy u osób z wystarczającym stężeniem witaminy D¹⁶.

Potwierdzają to wyniki uzyskane przez niemieckich uczonych w grupie 4 030 osób. Zauważyli oni, że występowanie nadciśnienia tętniczego było także związane ze zmniejszonym poziomem 25(OH)D w surowicy.

Witamina D łagodzi depresję

Norweskie badanie przeprowadzone na ludziach z nadwagą wykazało, że u osób otrzymujących duże dawki witaminy D (20-40 tys. j.m. tygodniowo) odnotowano znaczną poprawę w wynikach skali objawów depresyjnych po roku w porównaniu z pacjentami otrzymującymi placebo¹⁷.

Witamina D wzmacnia kości i zapobiega upadkom

Wiadomo, że witamina D pomaga organizmowi wchłaniać wapń i odgrywa rolę w zdrowiu kości. Jednak mało kto wie, że jej receptory znajdują się na szybko kurczliwych włóknach mięśniowych, które jako pierwsze reagują podczas upadku¹⁸. Przypuszcza się, że słoneczna witamina może zwiększać siłę mięśni, zapobiegając w ten sposób upadkom.

Wiele badań wykazało związek między niskim stężeniem tego związku a zwiększonym ryzykiem złamań i upadków u osób starszych. Połączona analiza 12 badań nad zapobieganiem złamaniom wykazała, że suplementacja ok. 800 j.m. witaminy D dziennie zmniejszała liczbę złamań szyjki kości udowej i innych niż kręgosłup o ok. 20%¹⁹.

Witamina D zmniejsza ryzyko choroby autoimmunologicznej

Prospektywne badanie osób rasy białej wykazało, że ludzie z najwyższymi stężeniami witaminy D miały o 62% mniejsze ryzyko rozwoju stwardnienia rozsianego w porównaniu z osobami z najniższymi stężeniami^20,21.

Witamina D redukuje zagrożenie NTM

Częstość występowania zaburzeń dna miednicy, w tym nietrzymania moczu i stolca, wzrasta wraz z wiekiem. Te przykre dolegliwości pozostają jedną z najczęstszych przyczyn operacji ginekologicznych, w których niestety odsetek niepowodzeń wynosi 30%. Subnormalne poziomy 25(OH)D są powszechne wśród kobiet.

Naukowcy zauważyli związek między niskim stężeniem tego związku a większym prawdopodobieństwem zaburzeń dna miednicy²². Wyniki National Health and Nutrition Examination Survey potwierdziły, że niższy poziom witaminy D wiąże się z podniesionym ryzykiem nietrzymania moczu u pań w wieku powyżej 50 lat.