Jak przeżyć zawał serca? Wybitny kardiolog zdradza sekret skutecznego działania

Co decyduje o tym, że niektóre osoby przeżywają atak serca, a inne nie? Z całą pewnością wiek pacjenta i stan jego zdrowia są niezwykle ważne. Jest jednak jeszcze jeden czynnik, któremu niestety nie poświęca się wystarczająco dużo uwagi.

Zawał serca — strategia ratująca życie

Umiejętność rozpoznania u innych osób zawału serca i właściwa reakcja na to zagrożenie mogą mieć kluczowe znaczenie dla przeżycia chorego. Badania nie pozostawiają złudzeń. Przeciętna osoba, u której dochodzi do zawału mięśnia sercowego, czeka aż dwie godziny, zanim wezwie na pomoc służby medyczne i zostanie odwieziona do szpitala.

Opóźnienie to jest spowodowane tym, że zazwyczaj nie dowierzamy, iż właśnie przechodzimy zawał, i obawami o to, że znajdziemy się w niekomfortowej sytuacji, jeśli w szpitalu okaże się, że to jednak nie jest atak serca i niepotrzebnie marnowaliśmy czas lekarzy. Jednak każda minuta zwłoki w przypadku zawału prowadzi do poważnych uszkodzeń mięśnia sercowego, zwiększając ryzyko niepełnosprawności i śmierci chorego.

Zawał serca — rozpoznanie i reakcja 

Oto moja rada, jak szybko i prawidłowo rozpoznać symptomy zawału. Jest jednak kilka wyjątków wśród objawów zawału serca, innych od opisanych w tym artykule. Dlatego jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości, zadzwoń dla bezpieczeństwa po pomoc (w Polsce numer ratunkowy to 112 – przyp. red.).

Objawy zawału serca

Dyskomfort w obrębie klatki piersiowej a zawał

Ból w klatce piersiowej uważany jest powszechnie za klasyczny objaw zawału serca, jednak o wiele bardziej precyzyjnym określeniem jest dyskomfort w klatce piersiowej. Ból jest zazwyczaj ostry, a uczucie, które towarzyszy zawałowi serca, takie nie jest, to raczej wrażenie ciężkości, ucisk lub napięcie w klatce piersiowej, jakby przyciśnięto ją ciężkim przedmiotem. Ponadto warto zauważyć, że wiele kobiet nie odczuwa dyskomfortu w klatce piersiowej na żadnym etapie przechodzenia zawału serca.

Jak zareagować? Jeśli ktoś w twoim otoczeniu odczuwa duży dyskomfort w klatce piersiowej, nie zakładaj, że skoro nie występuje ból, to na pewno nie chodzi o zawał. Zadzwoń natychmiast pod numer ratunkowy 112. Ważne jest, aby przekazać dyspozytorowi swoje podejrzenia, że osoba, do której wzywamy pomoc, być może przechodzi zawał serca – dzięki temu zwiększa się prawdopodobieństwo, iż zostanie wysłany ambulans przystosowany do udzielenia pomocy w takim przypadku.

Promieniujący ból — objaw zawału serca

Nerwy, które dochodzą do serca, unerwiają także wiele innych rejonów naszego ciała, od żuchwy po pępek, dlatego promieniujący ból zlokalizowany w tych miejscach może świadczyć o zawale serca.

Opis przypadku: skierowano do mnie kobietę skarżącą się na ból zęba podczas gimnastyki. Próba wysiłkowa wykazała, że ból zęba był w istocie bólem promieniującym i świadczył o dusznicy bolesnej, a także symptomem zwężenia tętnic wieńcowych, które zwiększa ryzyko zawału serca. Innymi rejonami, w których podczas zawału pojawia się promieniujący ból, są ręce, ramiona, plecy na wysokości nadbrzusza, szyja i dolna połowa twarzy oraz żuchwa.

Pozostałe objawy zawału serca

Na zawał serca może wskazywać wiele objawów, w tym:

• spłycenie oddechu,
• nudności i wymioty,
• zimne poty lub uczucie zimna i wilgoci na skórze,
• zmęczenie i lekkie zawroty głowy.

Warto podkreślić, że wszystkie te symptomy, poza odczuwaniem zimna i wilgotnością skóry, występują częściej u kobiet niż u mężczyzn.

Jak zareagować? Jeśli mężczyzna zgłasza dyskomfort w klatce piersiowej i występuje u niego przynajmniej jeden z przedstawionych objawów lub jeśli u kobiety pojawia się ból w klatce piersiowej, ból pleców lub żuchwy i choć jeden z powyższych objawów, jest bardzo prawdopodobne, że mamy do czynienia z zawałem serca. Dyskomfort lub ból w klatce piersiowej, nawet bez innych objawów, również rodzi podejrzenie, że chodzi o zawał. W obu sytuacjach należy dzwonić pod numer ratunkowy 112.

Zawał serca — inne znaki ostrzegawcze

Czasami w chorym rodzi się obawa, że nieuchronnie zbliża się do śmierci i prosi bliskich lub przyjaciół o zawiezienie do szpitala. Jeśli zatem ktoś mówi do ciebie: "Wydaje mi się, że powinienem jechać do szpitala", dzwoń pod numer 112. Nie wolno odwozić chorego do szpitala własnym autem czy taksówką, ponieważ ratowanie życia zaczyna się wraz z przyjazdem ratowników medycznych. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy do szpitalnego oddziału ratunkowego masz jedynie kilka minut drogi.

Jak ustalić, kto jest w grupie największego ryzyka zawału serca?

W udzieleniu pomocy bez zbędnej zwłoki pomaga również znajomość występujących u chorego czynników ryzyka zawału serca. Wprawdzie u wielu pacjentów, którzy przeszli zawał serca, one nie występują, niemniej warto wiedzieć, że zalicza się do nich palenie papierosów, wiek (powyżej 50 lat, jeśli chodzi o mężczyzn, powyżej 60 lat w przypadku kobiet), a także umiarkowaną nadwagę.

Z kolei cukrzyca i przewlekłe choroby zapalne, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów lub toczeń układowy, mogą zwiększać ryzyko rozwoju choroby serca i zawału – szacunkowo przyspieszają te zdarzenia o 10–20 lat. Co ważne, cukrzyca uszkadza nerwy, dlatego w przypadku diabetyków istnieje mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia dyskomfortu w klatce piersiowej – częściej jest to spłycenie oddechu.

Zawał serca — działania ratujące życie

Po wezwaniu karetki pogotowia postępuj z chorym zgodnie z poniższymi zaleceniami.

Postaraj się ułożyć chorego z zawałem serca w odpowiedniej pozycji

W przeciwieństwie do powszechnego przekonania najlepsza dla przytomnego chorego, u którego doszło do zawału serca, nie jest pozycja leżąca – horyzontalne ułożenie ciała zwiększa ilość krwi napływającej do serca i je przeciąża. Wskazana jest pozycja siedząca, która w mniejszym stopniu obciąża serce. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy chory odczuwa zawroty głowy, świadczące o obniżeniu się ciśnienia krwi. W takim przypadku należy go położyć i natychmiast zadzwonić pod numer 112.

Zawał serca — podaj aspirynę

Podaj choremu niepowlekaną tabletkę aspiryny – 4 tabletki aspiryny dla dzieci 81 mg lub całą tabletkę 325 mg (w Polsce dostępne są tabletki aspiryny w dawkach 75, 100, 150, 300 i 500 mg – przyp. red.). Chory powinien je ssać, a nie połykać, ponieważ dzięki temu substancja czynna leku, która rozpuszcza skrzepliny, trafi do krwi w ciągu 15 minut, a nie 30 czy nawet później, jak to się dzieje po połknięciu tabletki.

Jeśli chory przyjmuje na co dzień leki rozrzedzające krew, podanie aspiryny nie jest konieczne, a jeśli zalecono mu stosowanie nitrogliceryny, powinien ją przyjmować według zaleceń lekarza.

Dodaj otuchy pacjentowi z zawałem

Zawał serca jest przerażający, a strach powoduje wyrzut adrenaliny, co obciąża i tak już przemęczone serce. Uspokój chorego, wyjaśnij, że pomoc jest już w drodze, i zapewnij, że wszystko będzie dobrze.

Jeśli chory na zawał serca jest nieprzytomny rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową

Gdy wydaje ci się, że chory nie oddycha i nie potrafisz wyczuć lub nie wyczuwasz jego pulsu, rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową, jeśli tylko znasz jej zasady. Jeśli nie, po prostu uciskaj klatkę piersiową na głębokość około 5 cm, najszybciej, jak potrafisz (ok. 100 razy na minutę), w miejscu, gdzie żebra stykają się z mostkiem. Podobnie jak przy resuscytacji krążeniowo-oddechowej, dzięki tej metodzie do płuc zasysane jest powietrze – to najlepsze, co możesz zrobić, zanim przyjedzie karetka pogotowia.