Nerwica żołądka - przyczyny, objawy, leczenie

Nerwica żołądka to zaburzenia pracy żołądka i jelit charakterystyczne dla mieszkańców krajów rozwiniętych. Jej główną przyczyną są stany lękowe objawiające się niestrawnością, przelewaniem w brzuchu, biegunką lub zaparciami. Żeby zapanować nad nerwicą żołądka, należy nie tylko leczyć jej symptomy, ale przede wszystkim wyeliminować główne źródło problemu.

Nerwica żołądka – kiedy się rozwija?

Nerwica żołądka lub też nerwica jelit nie jest fachowym określeniem jednostki chorobowej, ale ogólnym terminem na zaburzenia pracy układu pokarmowego, które powiązano z kondycją psychiczną pacjenta lub innymi czynnikami. Jedną z głównych przyczyn nerwicy żołądka jest tzw. dyspepsja czynnościowa, czyli między innymi przelewanie w żołądku, zgaga i refluks bez wyraźnej przyczyny.

Nerwica żołądka to schorzenie psychosomatyczne. W jego przebiegu w wyniku czynników psychicznych (np. stres wywołany przygotowaniem corocznego raportu z pracy przedsiębiorstwa) pojawiają się fizyczne objawy choroby (np. biegunka). Innymi słowy namacalne, fizyczne objawy nie są wywoływane przez żadne schorzenie, a przez zachwianie równowagi hormonalnej lub czynnik psychiczny. Tego typu zaburzenia dotykają na pewnym etapie życia 35-70% populacji krajów rozwiniętych, z czego na ich wystąpienie bardziej narażone są kobiety¹.

Jednocześnie warto przypomnieć, że współpraca mózg-jelita jest obustronna: to właśnie w brzuchu powstają pewne substancje kluczowe dla kondycji układu nerwowego, a badania sugerują, że istnieją zmiany w ośrodkowym układzie serotoninergicznym i noradrenergicznym, które mogą częściowo wyjaśniać niektóre objawy dyspepsji czynnościowej². Zaburzenia na linii jelita-mózg są też jedną z prawdopodobnych przyczyn zespołu jelita drażliwego³. Nie oznacza to jednak, że nerwica żołądka to IBS – ta pierwsza „atakuje” wyższe partie układu pokarmowego, jednak u pewnej grupy pacjentów występują oba te schorzenia, utrudniając tym samym właściwą diagnozę.

Należy też zaznaczyć, że nerwica żołądka, czy też nerwica jelit, może pojawić się u kilku członków rodziny, tak więc ryzyko jej wystąpienia wzrasta, jeżeli ktoś z krewnych cierpi z powodu problemów gastrycznych.

Przyczyny nerwicy żołądka

Trudno mówić tu o jednej przyczynie. Specjaliści podejrzewają, że w wielu przypadkach jest to odpowiedź organizmu na stres, jakiego doświadcza pacjent, jednak istnieją przesłanki co do tego, że winę ponosi układ nerwowy chorego: zakończenia nerwowe w żołądku mają być zbyt wrażliwe, podczas gdy te znajdujące się w jelicie cienkim – zbyt „leniwe”. Brak prawidłowej perystaltyki, która odpowiada za pasaż pokarmu w dół układu ma sprzyjać uczuciu pełnego żołądka oraz zgadze. Również nawyki żywieniowe i styl życia mogą wpływać na zachowanie układu pokarmowego: alkohol, papierosy czy nadmierne spożywanie kawy utrudniają prawidłową pracę żołądka. Niegdyś przyczyny nerwicy żołądka doszukiwano się też w zakażeniu Helicobacter pylori, obecnie jednak eksperci różnicują te dwa zjawiska.

Natomiast w publikacji z 1885 r. zwrócono uwagę, że nerwicy żołądka często towarzyszy konkretny problem zdrowotny, którego wyleczenie usuwa objawy ze strony układu pokarmowego. Potwierdza to opisany przez autora pracy przypadek 55-letniej pacjentki, która od lat cierpiała na uczucie ciężkości po posiłkach, ucisk na żołądek, zgagę, skurcze, nudności, okazjonalne wymioty, utratę apetytu itp. Kobieta była anemiczna mimo fachowej opieki specjalistów. Dopiero ujawnienie i usunięcie z nosa polipa wraz z nadmiarem śluzu natychmiastowo i trwale wyleczyło ją z wszelkich objawów nerwicy żołądka⁴.

Nerwica żołądka a leki

Leki dostępne bez recepty często szkodzą układowi pokarmowemu. U wielu osób objawy nerwicy żołądka nasilają się po przyjęciu niesterydowych leków przeciwzapalnych, a także:

• żelaza, antacydów (leki zobojętniające kwasy żołądkowe),
• niektórych antybiotyków,
• narkotyków.

To poniekąd zamknięte koło: żołądek i jelita są podrażniane lekami, a to sprzyja stresowi, który może nasilać znowu objawy nerwicy żołądka, wywołując np. refluks czy przelewanie w brzuchu.

Objawy nerwicy żołądka

Objawy nerwicy żołądka mogą przypominać objawy wielu innych chorób. Do najczęstszych zalicza się:

• przedwczesne uczucie najedzenia (np. tuż po rozpoczęciu posiłku),
• uczucie pełnego żołądka (zalegania w żołądku?) mimo braku posiłku,
• ból w klatce piersiowej, powyżej brzucha,
• nudności i wymioty,
• nadkwasota i zgaga,
• bóle przypominające kolkę jelitową,
• uczucie towarzyszące zatruciu pokarmowemu,
• utrata apetytu,
• dyskomfort odczuwany w górnych partiach tułowia (często mylony z zawałem),
• zwiększone łaknienie,
• wrzody żołądka².

Również kolor stolca może świadczyć o nerwicy żołądka: miękki, żółty kał często pojawia się u takich pacjentów. To, co odróżnia nerwicę żołądka od jelita spastycznego, to – oprócz ulokowania problemów trawiennych – brak bólu podczas wypróżnień, który często towarzyszy zespołowi jelita drażliwego.

Nerwica żołądka – diagnostyka i leczenie

W przypadku nerwicy żołądka diagnoza jest trudna do postawienia, objawy somatyczne bowiem często wynikają z kondycji psychicznej pacjenta, kolejne badania zatem (USG, kolono- i gastroskopia) nie wykażą żadnych poważnych problemów ze zdrowiem. Specjaliści sugerują rozpoznanie w kierunku nerwicy żołądka, jeżeli objawy somatyczne utrzymują się bez wyraźnej przyczyny przez co najmniej 12 tygodni w okresie ostatnich 6 miesięcy.

Badania, które warto wykonać w celu wykluczenia innych schorzeń:

• morfologia krwi, OB, CRP, aktywność ALT i AST, bilirubina, kreatynina, mocznik, glukoza, ALP i GGTP,
• badanie moczu ogólne oraz mikrobiologiczne,
• badanie ogólne i mikrobiologiczne kału, pod kątem pasożytów, kalprotektyna,
• test w kierunku obecności Helicobacter pylori.

Mimo że nerwica żołądka daje o sobie znać poprzez zaburzenia pracy układu pokarmowego, właściwym specjalistą w jej leczeniu nie jest gastrolog, a psychiatra. Po zapoznaniu się z problemem zleci on właściwą terapię. Może to być terapia poznawczo-behawioralna, która pomaga pacjentom zmienić swoje myśli i zachowanie oraz uczy, jak radzić sobie ze stresem i lękami. Terapia poznawczo-behawioralna raczej pomaga pacjentom w radzeniu sobie z uporczywymi zaburzeniami żołądkowo-jelitowym niż w zmniejszaniu bólu. Lekarz może polecić także terapię relaksacyjną, która pomaga zmniejszyć poziom stresu w organizmie i jego wpływ na życie. Techniki relaksacyjne obejmują progresywną relaksację mięśni, wizualizację i kojącą muzykę; najlepsze efekty przynosi w połączeniu z terapią poznawczo-behawioralną¹.

Jeżeli nerwica żołądka wpływa na twoją jakość życia i codzienny plan, warto rozważyć terapię lekami przeciwdepresyjnymi. Pomogą one zmienić stosunek do objawów schorzenia i zwiększą chęć wprowadzenia zmian w życiu. Zależnie od objawów, pacjentowi mogą też zostać przepisane leki na zgagę i refluks, na biegunkę lub zaparcia.
A co możesz zrobić sam, żeby zaradzić nerwicy żołądka? Oto kilka praktycznych porad:

• sięgnij po ziołowe napary: melisę na uspokojenie i imbir na złagodzenie nudności,
• zacznij kontrolować stres w swoim życiu: jeżeli nie możesz uniknąć stresorów (np. zmienić pracy), zacznij uprawiać jogę lub inną formę medytacji, zapisz się na pływalnię bądź zacznij uprawiać jogging,
• spożywaj posiłki o stałych porach - w ten sposób zmniejszysz ryzyko zgagi i uczucia ciężkości w żołądku,
• nie śpiesz się i starannie przeżuwaj każdy kęs,
• jeżeli czujesz się źle po konkretnych pokarmach lub napojach (np. kawa, pikantne dania), wyklucz je z diety,
• porozmawiaj z lekarzem o swojej farmakoterapii, być może niektóre leki da się zamienić na mniej obciążające układ pokarmowy,
• wylecz choroby współistniejące.

Każdy problem zdrowotny, niezależnie od jego przyczyny, powinien zapalać czerwoną lampkę. Jeżeli obserwujesz u siebie zmiany cyklu wypróżniania, nawracające bóle brzucha, które trudno wyjaśnić np. zatruciem pokarmowym lub też objawy ze strony układu pokarmowego w konkretnych sytuacjach, niezwłocznie zacznij szukać pomocy.

Dieta wskazana przy nerwicy żołądka

Postaw na pokarmy będące źródłem witamin z grupy B, magnezu, wapnia, cynku i żelaza, a także kwasów omega-3. Znajdziesz te składniki między innymi w:

• orzechach, pestkach dyni i ziarnach słonecznika, nasionach chia,
• oleju (rzepakowym, lnianym, sojowym),
• zielonych warzywach liściastych,
• roślinach strączkowych,
• kakao,
• bananach,
• grzybach,
• nabiale,
• mięsie,
• kaszach.

Ogranicz natomiast spożycie cukrów (łącznie z mąką), kofeiny (jest też obecna w lekach) i alkoholu - substancje te działają stresogennie.
Unikaj produktów smażonych, spożywaj dużo błonnika. Pij co najmniej 2 l wody dziennie. Postaraj się rzucić palenie; unikaj też tzw. biernego palenia, czyli ekspozycji na dym nikotynowy⁵.

Czy nerwica żołądka może powodować powikłania?

Nieleczona, nerwica żołądka zwiększa ryzyko wystąpienia wrzodów żołądka czy zespołu jelita drażliwego – przy tym warto zaznaczyć, że schorzenia te mogą współistnieć, a niekoniecznie wykazywać związek przyczynowo-skutkowy.

Kolejnym problemem jest depresja: niemożność zapanowania nad tak podstawowymi czynnościami jak oddawanie kału lub też problemy z wypróżnianiem np. poza domem, istotnie wpływają na jakość życia. Obawa przed tym, że ktoś może usłyszeć przelewanie w naszym brzuchu bądź też że na pewno oddamy głośne gazy może skutecznie odebrać chęć uczestniczenia w życiu społecznym.

Natomiast bezpośrednim następstwem mogących towarzyszyć nerwicy żołądka biegunek czy utracie apetytu jest odwodnienie i niedożywienie. Stany te, jeżeli nie są leczone, stanowią zagrożenie dla życia. Dlatego tak ważne jest niebagatelizowanie żadnych objawów i szukanie pomocy niezależnie od tego, na co chorujemy.