Cukrzyca typu 2. Berberyna kontra metformina

W momencie zdiagnozowania cukrzycy typu 2 diabetolog zazwyczaj od razu wystawia receptę na najpowszechniejszy lek obniżający poziom glukozy we krwi - metforminę. Ostatnio na rynku pojawiły się jednak preparaty zawierające berberynę - obiecujący związek chemiczny pochodzenia roślinnego, który w leczeniu cukrzycy może okazać się skuteczną alternatywą o dodatkowych korzyściach zdrowotnych. Postanowiliśmy zatem przyjrzeć się informacjom na jej temat.

Fakty o berberynie

Berberyna to żółty związek chemiczny występujący naturalnie w wielu roślinach, m.in. berberysie zwyczajnym, gorzkniku kanadyjskim czy mahonii pospolitej. W tradycyjnej medycynie chińskiej stosowana jest jako lekarstwo na biegunkę. Odkąd naukowcy przypadkowo odkryli jej właściwości hipoglikemiczne (obniżające poziom cukru we krwi), wzrosło zainteresowanie berberyną jako lekiem na cukrzycę¹.

Obiecujące wyniki

Jak udowodniły liczne badania nad berberyną, związek ten wykazuje aktywne działanie lecznicze w przypadku cukrzycy typu 2.

Pewien eksperyment przeprowadzony na 116 diabetykach mających podwyższone stężenie cholesterolu we krwi udowodniło, że u pacjentów przyjmujących 1 g berberyny dziennie poziom glikohemoglobiny A1c (HbA1c) znacząco spadł w porównaniu do pacjentów przyjmujących placebo. Stężenie HbA1c odzwierciedla średni poziom glukozy we krwi, dlatego też wykorzystuje się je do diagnozowania i monitorowania cukrzycy. U pacjentów przyjmujących berberynę odnotowano również obniżenie poziomów cholesterolu oraz trójglicerydów (tłuszczu) we krwi, które u cukrzyków są zazwyczaj podwyższone².

Inne badanie kontrolowane placebo wykazało, że berberyna była w stanie obniżyć w organizmie poziom wolnych kwasów tłuszczowych, które szkodzą trzustce i wywołują insulinooporność.

- Berberyna może okazać się kluczowym składnikiem w leczeniu cukrzycy typu 2 - podsumowali badacze³.

Berberyna kontra metformina

Porównanie właściwości berberyny oraz metforminy przyniosło spektakularne rezultaty. W pewnym niewielkim badaniu pilotażowym 36 świeżo zdiagnozowanych cukrzyków otrzymywało 3 razy dziennie 500 mg berberyny albo metforminy. Po 3 miesiącach okazało się, że obie terapie pozwoliły tak samo skutecznie regulować poziom cukru we krwi. Glukoza, mierzona zarówno na czczo, jak i po jedzeniu, znacząco spadła, podobnie jak stężenie HbA1c. Berberyna wykazała natomiast jeszcze jedno korzystne działanie, obniżyła bowiem poziom cholesterolu oraz trójglicerydów we krwi pacjentów, czego nie wywołała metformina⁴.

Jak okazało się w szerzej zakrojonym badaniu, oprócz zdolności obniżania stężenia cukru we krwi na równi z metforminą, berberyna jest też tak samo skuteczna jak inny lek przeciwcukrzycowy, rozyglitazon.

- Mamy solidne podstawy, aby twierdzić, że berberyna to idealny środek na cukrzycę - reasumują naukowcy prowadzący badanie⁵.

Berberyna - Jak to działa?

Liczne badania laboratoryjne potwierdzają  powyższe wyniki. Pozwalają też spekulować, na czym polega mechanizm odpowiedzialny za przeciwcukrzycowe właściwości berberyny. Niektóre analizy sugerują, że podstawą efektu hipoglikemicznego jest zdolność berberyny do stymulowania produkcji insuliny przez organizm, podczas gdy inne wskazują raczej na jej działanie przeciwzapalne¹.

Pewna grupa badaczy uważa zaś, iż obniżanie poziomu glukozy we krwi związane jest z właściwościami przeciwbakteryjnymi berberyny. Według ich teorii związek ten zwalcza wybrane bakterie obecne w świetle jelita, które są jednym z podłoży stanu zapalnego i insulinooporności⁶.

Bezpieczeństwo i efekty uboczne

Ogólnie rzecz biorąc, berberyna wydaje się być niegroźna dla zdrowia. Przyjmowana doustnie może jednak powodować drobne problemy trawienne, np. wzdęcia, zaparcia czy biegunkę. Efekty te znikają jednak wraz z obniżeniem dawki¹.

Metformina natomiast może wywoływać niebezpieczny stan chorobowy, zwany kwasicą mleczanową, w którym kwas mleczanowy gromadzi się we krwi. Dochodzi do tego rzadko, lecz gdy już nastąpi, kwasica mleczanowa kończy się śmiercią w 30-50% przypadków⁷. Ulotki preparatów metforminy są więc zaopatrzone w stosowne ostrzeżenia, którym towarzyszy cała lista przeciwwskazań do stosowania leku⁸. Najczęstsze efekty uboczne to nudności i wymioty, biegunka, bóle brzucha oraz zaburzenia smaku.

Z kolei rozyglitazon, drugi lek o działaniu porównywalnym do berberyny, wycofano ze sprzedaży w Europie, gdyż zwiększał ryzyko wystąpienia zawału mięśnia sercowego oraz udaru mózgu⁹.

Sama berberyna też nie jest wolna od podejrzeń. Jak dotąd nie została tak gruntownie przebadana, jak metformina czy pozostałe leki, dlatego nie można mieć pewności, że stosowanie jej w leczeniu cukrzycy na dłuższą metę jest bezpieczne. Nie można też wykluczyć, że berberyna wchodzi w interakcje z innymi lekami.

Podsumowanie danych

W obniżaniu poziomu glukozy we krwi berberyna wydaje się być równie skuteczna co metformina, a ponadto daje dodatkowe korzyści w postaci usprawnienia metabolizmu lipidów. Cechy te, zwłaszcza w połączeniu ze stosunkową nieszkodliwością berberyny, czynią z niej obiecującą alternatywę dla powszechnego leku na cukrzycę, metforminy, do stosowania której istnieje wiele przeciwwskazań.

Badania nad berberyną nadal znajdują się jednak w fazie wstępnej, a większość z nich odbywa się w Chinach. Nadal nie wiemy zatem, jak składnik ten sprawdziłby się w długoterminowej terapii u diabetyków z poszczególnych grup etnicznych.

Czytelników pragnących samodzielnie wypróbować berberynę jako lek na cukrzycę typu 2 uczulamy, by czynili to wyłącznie pod kontrolą wykwalifikowanego i doświadczonego fitoterapeuty (zielarza), który pomoże dobrać odpowiednią dawkę i dopilnuje, by nie wystąpiły niepożądane interakcje pomiędzy przyjmowanymi lekami.

Nie zapominajmy przy tym o znaczeniu odpowiedniej diety i regularnego wysiłku fizycznego. Są one kluczowe zwłaszcza dla pacjentów, którym grozi cukrzyca typu 2, ponieważ badania bezsprzecznie wykazały, że jeśli chodzi o powstrzymanie rozwoju cukrzycy, zmiana trybu życia może być o wiele skuteczniejsza niż metformina¹⁰.