Dłuższe telomery to dłuższe życie? Jak je wspierać naturalnie?

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Suplementy diety

Koenzym Q10

Suplementy diety

Kolagen UC-II®

Suplementy diety

Kurkuma BCM-95®

Suplementy diety

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Spis treści

• Dlaczego się starzejemy?
• Dłuższe telomery to dłuższe życie?
• Jaka jest więc najlepsza droga do do­brej kondycji i długowieczności telo­merów?
• 12 charakterystycznych cech procesu starzenia
• Produkty spożywcze sprzyjające zdrowiu telomerów
• Suplementacja dla zdrowia telomerów

"Starzeć się z wdziękiem" – wszy­scy słyszeli to wyrażenie. I kto nie miał nadziei, że pewnego dnia będzie świadkiem jego urze­czywistnienia? W naszym zafascynowa­nym młodością społeczeństwie są nawet testy online, które można wykonać, aby porównać swój wiek biologiczny (na poziomie komórkowym) i oczekiwaną długość życia z rzeczywistym wiekiem chronologicznym (właśnie zrobiłam jeden i po 5 min z zadowoleniem dowie­działam się, że mój wiek biologiczny jest o 15 lat niższy od rzeczywistego i mogę spodziewać się, że dożyję ponad 101 lat).

Nic więc dziwnego, że poza płcią i po­chodzeniem etnicznym tego typu testy skupiają się na dokładnie tych samych rzeczach, które faktycznie prowadzą do długiego i zdrowego życia. Chodzi o jakość snu i diety, nawyki palenia ty­toniu i picia alkoholu, ilość regularnej aktywności fizycznej, historię zdrowia rodziny, przyjmowane leki, systema­tyczność w wykonywaniu badań kontro­lnych, poziom lęku, metody relaksacji, współczynnik szczęścia i stan cywilny.

Dawno minęły czasy, gdy naukowcy uważali, że jedynym czynnikiem deter­minującym długowieczność są geny. Dziś wiadomo, że tylko 15-25% procesu sta­rzenia zależy od tego, jak długo żyli nasi dziadkowie i ich przodkowie¹. Styl życia jest absolutnie tym, co najważniejsze, je­śli chodzi o określenie długowieczności. Istnieje jednak wiele naukowych wskaź­ników procesu starzenia – dokładnie 12.

Dlaczego się starzejemy?

Gdy telomery stają się zbyt krótkie, ko­mórka nie może się już dzielić. To tzw. replikacyjne sta­rzenie się to stan, w którym komórka staje się nieaktywna i/lub obumiera. Starzejące się komórki mogą gromadzić się w tkan­kach, co może przyczyniać się do utraty ich funkcji związanej z chorobami star­szego wieku, nowotworami i śmiercią.

Mówi się, że mają fenotyp wydzielni­czy związany ze starzeniem. Oznacza to, że wydzielają dużo cytokin zapal­nych, immunomodulatorów, czynników wzrostu i proteaz, które indukują sta­rzenie się pobliskich młodych komórek i wyzwalają wzrost nowotworów³.

Jak często zachodzą mitoza i mejo­za? Cykle życia komórek wahają się od kilku godzin w trakcie rozwoju embrionalnego do 2 do 5 dni w przy­padku większości komórek tkanek/narządów. Podział komórkowy za­chodzi naturalnie, ale może być również wywołany przez zdarzenia zewnętrzne, które mogą być proste, np. śmierć pobliskiej komórki, lub trauma­tyczne, np. narażenie na toksyny.

Nic dziwnego, że istnieją spójne do­wody na krótsze telomery u pacjentów z chorobą Alzheimera⁸. Jednak nie tylko ich długość ma wpływ na pro­cesy starzenia u ludzi (i innych ssa­ków). Mogą one wystąpić, nawet gdy telomery są długie i nienaruszone. Uszkodzenia komórkowe i ogólne starzenie się komórek są naturalne.

Szkodliwe środki chemiczne, w tym pestycydy, metale ciężkie, aflatoksyny (substancje rakotwórcze i mutageny wytwarzane przez niektóre pleśnie) oraz promieniowanie, mogą powo­dować uszkodzenie DNA telomerów. To sygnalizuje negatywny wpływ na po­bliskie komórki, niezależnie od tego, jak długie i zdrowe są same telomery⁹. Co ciekawe, zarówno krótsze, jak i dłuż­sze telomery wiążą się z podwyższo­nym ryzykiem wystąpienia choroby Alzheimera¹⁰, która jest ściśle związa­na z wiekiem, oraz nowotworów¹¹.

Dłuższe telomery to dłuższe życie?

Na początku lat 80. XX w. rosyjski ge­riatra prof. Władimir Anisimow odkrył, że epitalamina – enzym naturalnie wytwarzany w szyszynce cieląt – ma pozytywny wpływ na starzenie się ko­mórek. Dr Władimir Khavinson rozwinął jego prace i zsyntetyzował pokrewny peptyd o nazwie Epitalon (znany rów­nież jako Epithalon lub epithalamin) składający się z 4 aminokwasów.

Badania laboratoryjne wykazały, że Epitalon może wnikać do DNA ko­mórek i wydawać im polecenia „włą­czania” genów, które utrzymują je w do­brej kondycji. Nazywany „źródłem młodości” peptyd bezpośrednio stymulował również produkcję telo­merazy w ludzkich komórkach soma­tycznych, co powodowało wydłuże­nie telomerów średnio o 33,3%¹².

Obecnie telomerazę często nazywa się „enzymem przeciwstarzeniowym” i zyskała ona ogromną sławę w świecie zdrowia, ponieważ chętni klienci na­dal poszukują wiecznie nieuchwytnego „źródła młodości”.

W 2000 r. w roślin­nym ekstrakcie z niektórych tradycyj­nych chińskich leków znaleziono mały cząsteczkowy aktywator telomerazy, TA-65. Obecnie jest on produkowany i sprzedawany przez T.A. Sciences w for­mie suplementu diety, który może wspo­móc utrzymanie i odbudowę telomerów.

Wiele innych suplementów diety z zastrzeżonymi formułami stymulują­cymi telomerazę, takich jak Telomerin, Telomere Plus i Telomir-1, sprzedaje się obecnie jako produkty sprzyjające jej aktywacji we wszystkich komórkach organizmu, w tym somatycznych. Wy­dawałoby się, że to naprawdę dobry pomysł, gdyby nie fakt, że telomeraza jest również wysoce ekspresjonowanym markerem nowotworowym i kluczo­wym elementem komórek rakowych¹³.

Telomery, telomeraza i rak mają inte­resujący związek. Z jednej strony skra­canie, strzępienie i rozpad telomerów mogą prowadzić do błędów w replikacji DNA, które mogą powodować rozwój różnych nowotwo­rów w organizmie człowieka. Z drugiej strony telomeraza, która – jak udowodniono – wy­dłuża i wzmacnia telomery oraz zapobiega ich rozpadowi, jest wysoce aktywnym elementem w powstawaniu raka. Chociaż nie odpowiada za rozwój guza, jej obecność jest niezbędna do stałego wzrostu (tzw. replikacyjnej nie­śmiertelności) większości zaawansowanych nowotworów. Dlatego hamowanie telomerazy jest rozwijającą się dziedziną onkologii¹⁴.

Gdy telomeraza jest aktywowana w komórkach, w któ­rych nie powinna występować, np. so­matycznych, jej obec­ność może prowadzić do rozwoju raka. Prawie każda komórka rakowa znalazła mechani­zmy, które utrzymują telomery i pokonują ścieżkę ich skra­cania. I to właśnie sprawia, że komórki nowotworowe są nie­śmiertelne… Bardzo przestrzegałbym przed metodami, które po prostu wy­dłużają telomery – zauważył nie­dawno Jan Karlseder, profesor w ame­rykańskim Instytucie Salka¹⁵.

Jaka jest więc najlepsza droga do do­brej kondycji i długowieczności telo­merów?

Odpowiedź nie jest prosta. Badania zaczy­nają obecnie pokazywać, że wydłużona ży­wotność komórkowa i zdolność do utrzymania długości telomerów przez dłuższe okresy nie zawsze są korzystne.

Osoby z długimi telome­rami, które nie uległy normalnym procesom skracania, mają np. tendencję do rozwoju guzów nowotworowych i tworzenia zmuto­wanych krwinek z komórek macierzystych, co może prowadzić do nowotworów krwi¹⁶. Jest wielu zajmujących się przeciwdzia­łaniem starzeniu się lekarzy, którzy po prostu wykonują dużo zastrzyków peptydowych.

12 charakterystycznych cech procesu starzenia

Mamy tendencję do myślenia o siwieniu włosów, po­grubieniu talii, narastających dolegliwościach bólowych i niższych poziomach energii jako oznakach starzenia. Jednak to zaangażowane w ten proces wysoce spe­cyficzne mechanizmy biologiczne przyczyniają się do występowania jego zewnętrznych symptomów:

1. Dysbioza, czyli zaburzenie równowagi mikroorganizmów w organizmie, szczególnie w jelitach.
2. Niestabilność genomowa, wysoka częstość mutacji w genomie.
3. Skracanie telomerów, czyli „czapeczek” chroniących końce nici DNA (chromosomów) w komórkach.
4. Zmiany epigenetyczne, czyli w ekspresji genów, spowodowane trybem życia i wpływem środowiska.
5. Utrata proteaz – enzymów rozkładających białka w organizmie.
6. Zaburzenia makrofagii, czyli rozpadu komórek, który eliminuje te uszkodzone.
7. Zaburzenia wykrywania składników odżywczych, osłabienie zdolności komórek do rozpoznawania i wykorzystywania źródeł energii, takich jak glukoza (główny objaw chorób metabolicznych).
8. Dysfunkcja mitochondriów, osłabienie produkcji energii komórkowej.
9. Starzenie się komórek, czyli redukcja ich zdolności do podziału.
10. Wyczerpanie komórek macierzystych, czyli uszczuplenie liczby niezróżnicowanych komórek, które mogą się różnicować i tworzyć nowe komórki.
11. Zaburzenia komunikacji wewnątrzkomórkowej, czyli przekazywania sygnałów pomiędzy komórkami.
12. Przewlekły stan zapalny będący wynikiem nadmiernego pobudzenia układu odpornościowego i chronicznego uwalniania cytokin prozapalnych (komórkowych białek sygnalizacyjnych).

Oczywiście, że można to robić. Widziałam np. regenerację stawów po dostawowym wstrzyknięciu Epitalonu. Widzia­łam redukcję zapalenia stawów. Sama też stosuję peptydy, ale z mojej perspektywy najlepszym podejściem nie jest koncentracja wyłącznie na długości i zdrowiu telomerów, ale raczej upewnienie się, że uwzględniamy komplet 12 cha­rakterystycznych cech starzenia, w tym wsparcie telomerów – wyjaśnia naturopatka dr Nooshin K. Darvish, dyrektor me­dyczny i założycielka Naturopatycznego Centrum Medycz­nego Holistique w Bellevue w stanie Waszyngton w USA. 

Zwraca również uwagę na to, że intensywne skupienie na zdrowiu telomerów może być mylące. – Tak, to ważne, ale nie istnieją żadne indywidualne testy i badania krwi, które można wykonać, aby uzyskać kliniczny obraz ogólnej kon­dycji i długości telomerów.

Najlepiej sprawdza się analiza stylu życia – skupienie na aktywności fizycznej, przestrzega­niu zdrowej diety roślinnej bogatej w polifenole, stosowaniu postu suchego lub przerywanego i dobrych nawykach związanych ze snem oraz utrzymy­wanie pozytywnego nastawienia dzięki takim praktykom jak medytacja – mówi dr Darvish.

 

Rzeczywiście, jedno z badań wykazało, że su­chy post od świtu do zachodu słońca przez 30 dni miał działanie przeciwmiażdżycowe, przeciwzapalne i przeciwnowotworowe u osób z zespołem metabolicznym¹⁷.

W innej próbie okazało się, że zwiększa aktywność białek chroniących przed stanem zapalnym, otyłością, cukrzycą, zespołem metabolicznym, rakiem, chorobą Alzheimera i zaburzeniami neuropsy­chiatrycznymi. Suchy post stymuluje również aktywność kluczowych białek regulujących rytm dobowy, naprawę DNA i funkcjonowanie układu odpor­nościowego¹⁸. 

Historycznie rzecz biorąc, niektóre kultury wiedziały o tym od dawna. Nauka dopiero się tego uczy, ale po­łączenie suchego postu z aktywnością fizyczną, nawet zale­dwie 30 min spaceru 3 razy w tygodniu, jest naprawdę dosyć skuteczne – przeko­nuje dr Darvish. Należy jednak pa­miętać, że przed pod­jęciem próby stoso­wania postu suchego najlepiej skonsulto­wać się z lekarzem. 

Produkty spożywcze sprzyjające zdrowiu telomerów

Naturopatka i specjalistka w dziedzinie przeciwdziałania starzeniu dr Nooshin K. Darvish gorąco poleca dietę roślinną skoncentrowaną na warzywach i owocach z dużą ilością polifenoli, które wspierają kondycję telomerów i mitochondriów (organelle, które wytwarza­ją energię z pożywienia). Polifenole, takie jak lignany, flawonoidy, kwasy fenolowe i resweratrol, to silne przeciwutleniacze, które mogą hamować degradację komó­rek i starzenie. Oto niektóre bogate w te związki chemiczne produkty spożywcze:

• Kakao w proszku i gorzka czekolada
• Owoce jagodowe, zwłaszcza aronia, czarna jagoda, czarny bez i czarna porzeczka
• Oliwki i oliwa z oliwek
• Cebula, zwłaszcza czerwona
• Daktyle
• Orzechy i nasiona, szczególnie siemię lniane, orzechy laskowe i pekan
• Kawa, herbata i czerwone wino
• Karczochy
• Zioła i przyprawy, szczególnie goździki i mięta pieprzowa¹
• Chlorella - to mikroskopijny alga bogata w chlorofil, witaminy, minerały i antyoksydanty. Najpowszechniej występującym jej gatunkiem jest chlorella zwyczajna (Chlorella vulgaris). Występuje ona w każdym wodnym i wilgotnym środowisku. Do tej samej rodziny należy Chlorella Yaeyama – wodorost ten hodowany jest w czystych wodach rafy koralowej wokół japońskiej wyspy Ishigaki. Dzięki temu wyróżnia się intensyw­nie zielonym kolorem, świeżym aromatem i wysoką zawar­tością chlorofilu – kluczowego składnika chlorelli. Umożliwia on roślinom wchłanianie światła słonecznego i przekształ­canie go w energię. Natomiast u ludzi wspomaga oczysz­czanie organizmu, wzmacnia odporność i dodaje energii. Jednak w tej historii główną rolę odgrywa inny składnik odżywczy zawarty w maleńkim glonie, mianowicie spermi­dyna. Badanie przeprowadzone przez niezależne, rządowo akredytowane laboratorium w Japonii wykazało, że w dzien­nej porcji 6 kapsułek znajduje się aż 6 mg spermidyny. To – jak dowiedli Chińczycy – ona zwiększa odporność algi na wysoki poziom CO2 oraz intensywność światła¹. I to wła­śnie jej obecności chlorella zawdzięcza swój potencjał regeneracyjny, detoksykacyjny i przeciwstarzeniowy.
• Spermidyna - to organiczny związek z grupy polia­min, naturalnie występujący w ludzkich komórkach. Jej głównym zadaniem jest wspieranie autofagii – procesu oczyszczania i regeneracji komórek. W kolejnych ba­daniach wykazano również, że związek ten moduluje starzenie, hamuje występowanie i nasilenie chorób związanych z wiekiem oraz wydłuża życie. Nieste­ty, wraz z wiekiem poziom spermidyny w organizmie maleje, dlatego niezbędna jest jej suplementacja.

Uważa się, że witania ospała – ajurwedyjski suplement diety – stymuluje aktywność telome­rów nawet o 45%². Jest również ada­ptogenem (substan­cją, która pomaga radzić sobie ze stre­sem, zmęczeniem i lękiem) wspie­rającym ogólny stan zdrowia. 

Suplementacja dla zdrowia telomerów 

Oto kilka rekomendacji w zakresie suplementacji. Nie ustalono standardowego dawko­wania poniższych preparatów. 

• Ekstrakt z korzenia traganka. Jego główne składniki bioaktywne – cykloastragenol i astraga­lozyd IV – to aktywatory te­lomerazy. Badania pokazują pozytywny wpływ ekstraktu z korzenia traganka na ogólną kondycję telomerów i wspo­maganie ich wydłużania¹. 
• Witania ospała. Uważa się, że witania ospała – ajurwedyjski suplement diety – stymuluje aktywność telome­rów nawet o 45%². Jest również ada­ptogenem (substan­cją, która pomaga radzić sobie ze stre­sem, zmęczeniem i lękiem) wspie­rającym ogólny stan zdrowia. 
• Berberyna. Jest badana w medycynie prze­ciwstarzeniowej, ponieważ spowalnia starzenie komór­kowe spowodowane skracaniem telome­rów u myszy oraz wspomaga regu­lację telomerazy w komórkach nowotworowych³. 
• Koenzym Q10. To silny przeciwutleniacz, który wspomaga funkcjonowanie mito­chondriów i wytwarzanie energii ko­mórkowej w postaci ATP. Uważa się, że wchodzi w interakcję z telomerazą, co wspomaga utrzymanie długości telo­merów, a badania pokazują, że – szcze­gólnie w połączeniu z suplementacją selenu – spowalnia ich degradację⁴. 
• Kurkumina. Suplementacja tego obecnego w kur­kumie związku przeciwzapalnego zwiększa aktywność telomerazy i wspomaga utrzymanie długości te­lomerów. Ma ona również właściwości przeciwnowotworowe⁵. Wchłanianie kurkuminy poprawia połączenie jej z pi­peryną (zawartą w czarnym pieprzu). 
• DHA. Kwasy tłuszczowe omega-3 DHA i EPA są znane z leczenia związanego z wiekiem osłabienia funkcji poznawczych i zaburzeń neurologicznych, w tym choroby Alzheimera. Nie­które badania wskazują na to, że DHA może chronić telomery i sprzyjać ich długowieczności⁶. 
• Folian. Wykazano, że witamina B9, ogra­nicza skracanie telomerów wywołane stresem oksydacyjnym⁷. W większości badań wykorzystywano jego syntetycz­ną wersję, czyli kwas foliowy, ale na­leży szukać form, które organizm może łatwo wykorzystać. Niektórzy ludzie nie potrafią prze­twarzać kwasu foliowego, szczególnie jeśli należą do dużej grupy osób z mutacją MTHFR, i lepiej radzą sobie z mety­lofolianem lub kwasem folinowym. 
• NMN. Mononukleotyd ni­kotynamidu (NMN) wytwarza NAD+ (dinukleotyd niko­tynoamidoadeni­nowy) – koenzym uczestniczący w metabolizmie komórkowym i produkcji energii. W badaniu na my­szach i ludziach NMN poprawiał stan mikrobiomu jelitowego i wydłużał telomery⁸. 
• Kwercetyna. Kwercetyna jest flawonoidem i prze­ciwutleniaczem występującym w nie­których warzywach i owocach. Wczesne badania wskazują na to, że ma ona pozytywny wpływ na długość telome­rów u pacjentów z cukrzycą⁹. 
• Spermidyna. To związek chemiczny występujący w chlorelli, zielonej papryce, zarodkach pszennych i kalafiorze. U myszy jej suplemen­tacja łagodziła objawy starzenia, w tym pro­blemy z metabolizmem glukozy w mózgu. Ograni­czyła również stan zapalny serca, dysfunkcję nerek i wątroby, wypadanie włosów oraz skracanie telomerów¹⁰. 
• Witamina D. Niedobór słonecznej witaminy po­woduje skracanie telomerów. Odpo­wiednio zwiększenie jej podaży może wspomóc utrzymanie ich długości¹¹. 

Spis treści

• Dlaczego się starzejemy?
• Dłuższe telomery to dłuższe życie?
• Jaka jest więc najlepsza droga do do­brej kondycji i długowieczności telo­merów?
• 12 charakterystycznych cech procesu starzenia
• Produkty spożywcze sprzyjające zdrowiu telomerów
• Suplementacja dla zdrowia telomerów

Autor publikacji:

Redakcja Oczymlekarze.pl

Zobacz więcej artykułów tego eksperta