Czym jest szyszynka i jakie pełni funkcje?

Głęboko w środku mózgu, tuż nad wzgórzem, gdzie spo­tykają się prawy i lewy płat, znajduje się mająca kształt sosnowej szyszki szyszynka. Ta ma­leńka struktura, mierząca ok. 0,8 cm i ważąca ok. 0,1 g, jest mniej więcej wielkości ziarenka ryżu. Szyszynka, znana klinicznie jako epiphysis cere­bri, to niewielki gruczoł, jednak pełni wiele decydujących funkcji i ma istotny wpływ na stan zdrowia i samopoczucie.

Za co odpowiada szyszynka?

Podstawową rolą tego gruczołu jest regulacja cyklu snu i czuwania lub rytmu dobowego. Robi to dzięki odbie­raniu zewnętrznych sygnałów światła i ciemności otrzymywanych przez siatkówki i następnie wytwarzaniu i wydzielaniu melatoniny na podsta­wie tych danych wejściowych. Gdy zapada ciemność, gruczoł uwalnia hormon, co przygotowuje organizm do snu. A gdy z kolei pojawia się światło – zatrzymuje produkcję me­latoniny, co powoduje czuwanie.

Dla naszych przodków ten cykl snu i czuwania zaczynał się o zachodzie słońca i kończył wraz z jego wscho­dem. Niestety współczesna technolo­gia – w tym urządzenia elektryczne i ich nieustanny zalew niebieskiego światła zakłócającego działanie me­latoniny – sieje spustoszenie w na­turalnych rytmach okołodobowych.

Szyszynka, klasyfikowana zarówno jako narząd, jak i gruczoł, ponieważ produkuje dostarczany do krwiobiegu hormon, jest jednym z wielu organów tworzących układ hormonalny. Ra­zem te narządy i gruczoły wpływają na wiele funkcji biologicznych, po­cząwszy od łona matki aż do starości, i regulują je. Uwalniane przez nie hormony wspomagają prawidłowy rozwój organów i układów oraz kon­trolę nastroju, snu, wzrostu, pozio­mu cukru we krwi i metabolizmu.

Jak można sobie wyobrazić, gdy jakikolwiek narząd w układzie hormo­nalnym zawodzi, równowaga lub ho­meostaza organizmu zostaje zaburzona. Może to prowadzić do wielu problemów zdrowotnych i chorób, w tym raka.

Rak szyszynki - czy to możliwe?

Guzy szyszynki są dość rzadkie – stanowią mniej niż 1% guzów mó­zgu, a większość z nich występuje u dzieci¹. Światowa Organizacja Zdro­wia stosuje system ich klasyfikacji od 1 do 4 na podstawie tempa wzrostu (stopień 1. jest najwolniejszy)². Oto 5 najczęstszych typów guzów szyszynki:

• Szyszyniaki. Te guzy stopnia 1. rosną powoli i występują zazwyczaj u osób w wieku 20-60 lat. Po usunięciu wyniki są zazwyczaj dobre. Guzy miąższu szyszynki o pośrednim różnicowaniu (ang. pineal parenchymal tumors with intermediate differentiation, PPTID) Są klasyfikowane jako pośrednie (stopień 2. lub 3.) i mogą wystąpić w każdym wieku, ale najczęściej rozwijają się u osób w wieku 20-70 lat.
• Guzy brodawkowate szyszynki. Występują głównie u osób w średnim wieku i są klasyfikowane jako nowotwory stopnia pośredniego (2. lub 3.).
• Szyszyniaki zarodkowe. Agresywne, szybko rosnące (stopień 4.) i niemal zawsze nowotworowe guzy. Często w momencie wykrycia już dały przerzuty do otaczających tkanek. Te guzy dotyczą głównie małych dzieci.
• Mieszane guzy szyszynki. Zawierają zarówno komórki wolno, jak i szybko rosnące³. 

Guzy szyszynki nie zawsze są no­wotworami. Jednak nawet te łagodne mogą powodować problemy, ponieważ wywierają nacisk na mózg i blokują przepływ płynu mózgowo-rdzeniowego.

Zwapnienie szyszynki - jak go uniknąć?

Znacznie częstsze niż guzy szyszynki jest jej zwapnienie, do którego dochodzi wskutek nagromadzenia w gruczole wapnia i fosforu. Może ono wystąpić w każdym wieku, ale ryzyko wzrasta u osób starszych, mężczyzn oraz przed­stawicieli rasy kaukaskiej⁴.

Objawy zwapnienia są rzadkie, ale mogą przypominać te związane z guzami: zmęczenie, zaburzenia snu, bóle głowy i problemy poznawcze. Odwapnienie szyszynki jest możliwe dzięki kilku działaniom z zakresu stylu życia⁵.

• Unikanie fluoru. Wiele badań łączy zwapnienie szyszynki z nadmiarem fluoru lub zatruciem nim. Dlatego też jedną z opcji jest unikanie tego pierwiastka. Nie spożywaj fluorowanej wody i wybieraj pasty do zębów bez fluoru.
• Ostrożność, jeśli chodzi o wapń. Problemy mogą być również związane z nadmiernym spożyciem wapnia w suplementach diety, czego należy mieć świadomość w przypadku diagnozy zwapnienia szyszynki.
• Rewizja leków na receptę. Wiele z nich, w tym statyny, środki przeciwdepresyjne, zobojętniające kwas żołądkowy i znieczulające, zawiera fluor.
• Unikanie gotowania na teflonie. Nieprzywierająca powłoka w naczyniach kuchennych zawiera związki perfluorowane, które
  mogą przenikać do potraw. Lepszym wyborem są żeliwo lub stal nierdzewna.
• Detoksykacja. Suplementy diety, takie jak zeolit i chlorella, mogą pomóc w pozbyciu się fluoru (i innych toksyn) z organizmu. Należy skonsultować się z wykwalifikowanym specjalistą w celu ustalenia odpowiednich dawek i renomowanych marek. Zajrzyj również do ramki po prawej, w której znajdziesz więcej metod wspierania szyszynki.

Zwapnienie szyszynki może prowadzić do problemów zdrowotnych, takich jak migreny i choroba Alzheimera. Ponieważ obniża ono produkcję melatoniny, może zakłócać sen, co powoduje jeszcze więcej zaburzeń6. Odwapnienie szyszynki może nasilić wytwarzanie tego hormonu, co wspomaga profilaktykę nowotworową lub walkę rakiem, jeśli już został zdiagnozowany (zarówno w szyszynce, jak i w innych miejscach)⁷.

Przeciwnowotworowe działanie melatoniny

Znana jako „hormon snu” mela­tonina jest silnym bioregulatorem produkowanym i wydzielanym przez szyszynkę, kontrolującym cykle snu i czuwania. Wielu ludzi nie zdaje sobie sprawy z faktu, że jest ona również potężnym antyoksydan­tem, który wymiata wolne rodniki i zapobiega wyrządzanym przez nie w organizmie uszkodzeniom. W tym procesie melatonina neutralizuje stan zapalny i zwalcza stres oksydacyjny.

Melatonina wykazuje działanie cytotoksyczne na różne typy no­wotworów, w tym niektóre guzy wątroby, piersi, prostaty, płuc i mózgu. Przełomowa metaanaliza 10 badań opublikowana na łamach czasopisma Journal of Pineal Rese­arch wykazała, że hormon obniża ryzyko rozwoju wielu rodzajów raka nawet o 34%⁸. Może to oznaczać jego potencjalną zdolność do wspo­magania leczenia onkologicznego.

Od czasu tego badania, którego wyniki opublikowano w 2005 r., kolejne próby potwierdzają przeciw­nowotworowy potencjał melatoniny. W 2022 r. grupa badaczy zauważyła kilka korzystnych funkcji tego hor­monu w leczeniu onkologicznym i profilaktyce nowotworów. Podkre­ślono także kilka przeszkód, które mogą spowalniać akceptację i zasto­sowanie tej potężnej terapii w środo­wisku medycyny konwencjonalnej.

Badacze zaprezentowali wiele korzystnych funkcji melatoniny: regulacyjny wpływ na nowotwory w różnych stadiach, w tym na po­czątku, w fazie rozwoju i rozprze­strzeniania. Stwierdzili, że hormon ten „wykazuje działanie przeciwno­wotworowe przez modulację układu odpornościowego i zmianę odpo­wiedzi immunologicznej na komórki nowotworowe w mikrośrodowisku guza”⁹. Innymi słowy: melatonina może być pomocna w regulacji od­powiedniej reakcji komórek systemu odpornościowego wokół nowotworu.

Jak podkreślają uczeni, niemal wszystkie badania kliniczne dotyczą­ce stosowania melatoniny, zarówno w ramach samodzielnej terapii, jak i leczenia wspomagającego nowo­tworów, wykazały korzystne wyniki. Wykorzystanie hormonu prowadziło do „pozytywnych efektów terapeu­tycznych, w tym łagodzenia objawów niepożądanych chemioterapii, redukcji częstości występowania symptomów depresyjnych i poprawy jakości snu u pacjentów onkologicznych”.

Brzmi jak sytuacja ze wszech miar korzystna, prawda? A zatem w czym tkwi problem? Głównym powodem, dla którego korporacje nie spieszą się z opracowaniem leku na bazie melatoniny, jest po prostu brak moż­liwości osiągnięcia dużych zysków. We wspomnianym wcześniej artykule z 2022 r. autorzy wskazują, że chociaż hormon ten skutecznie zwalcza no­wotwory i nie powoduje szkód, firmy farmaceutyczne nie będą kontynuować badań nad nim, ponieważ nie można go opatentować. Melatoniny nie można sprzedawać jako leku. Nie jest ona więc otoczona symbolami dolara niezbędny­mi do przyciągnięcia farmaceutycznych gigantów z ich głębokimi kieszeniami.

Jak podwyższyć poziom melatoniny?

Zamiast czekać, aż wielkie koncerny farmaceutyczne stworzą lek na ba­zie melatoniny, skupmy się na tym, co można zrobić, aby naturalnie pod­wyższyć jej poziom w organizmie.

1. Unikaj czynników zakłócających. Wiadomo, że ekspozycja na światło sygnalizuje przez siatkówkę zatrzymanie produkcji melatoniny. A zatem oczywistym rozwiązaniem jest unikanie jasnego światła i innych czynników zakłócających na kilka godzin przed snem.

2. Przygaś wszystkie światła w domu i rozważ wzięcie ciepłej kąpieli przy świecach lub skorzystanie z technik relaksacyjnych, aby pomóc ciału przy­gotować się do snu. Spróbuj kilku lekkich rozciągających ćwiczeń jogi, głębokiego oddychania lub medytacji w zaciemnionym pomieszczeniu.

3. Spożywaj odpowiednie produkty. Istnieją również naturalne sposoby na zwiększenie poziomu melatoniny. Jednym z nich jest spożywanie zawierających ją pokarmów. Dobrymi opcjami są m.in.: jajka, łosoś, orzechy i nasiona (pistacje, migdały, orzechy włoskie, pestki dyni), kwaśne wiśnie, produkty mleczne (mleko, ser, jogurt) i jagody goji.

4. Zadbaj o odpowiednie warunki snu. Z sypial­ni należy wyeliminować wszystkie źródła światła oraz zadbać o chłód i komfort pokoju. Odłącz od prądu lub zakryj wszystkie urządzenia emitujące światło, używaj rolet zaciemniających lub rozważ no­szenie maseczki na oczy, jeśli całkowita ciemność w sypialni nie jest możliwa.

5. Jeśli musisz wstać w nocy i potrzebujesz trochę światła, użyj tego ze spektrum czer­wieni. Czerwone fale świetlne najmniej zakłócają rytmy okołodobowe, więc przy­ciemnione światło o czerwonym odcieniu w nocnej lampce jest akceptowalne.

6. Staraj się codziennie wychodzić na słoń­ce, najlepiej rano, aby wspomóc regulację naturalnego cyklu produkcji melatoniny. Zasypianie i budzenie się codziennie o stałych porach również wspiera synchronizację rytmów okołodobo­wych i ogólnie sprzyja lepsze­mu nocnemu wypoczynkowi.

Należy ściśle współpracować z lekarzem lub onkologiem, aby określić odpowiednią dla siebie dawkę. Moim pacjentom zwykle przepisuję 10-20 mg – a czasami nawet wyższe dawki – w zależno­ści od ich specyficznych potrzeb.

Melatonina jest generalnie bezpieczna, dobrze tolerowana i korzystna dla większości ludzi, jednak w niektórych sytuacjach przeciwwskazana. Ponownie za­lecam współpracę ze specjalistą dobrze zaznajomionym z medycyną funkcjonalną, aby określić, czy ten hormon jest odpowiednim wyborem.