Nasze magazyny
Kannabidiol wpływa na organizm poprzez rozlokowany w naszych tkankach układ endokannabinoidowy (EKAN), który reguluje m.in. działanie systemu odpornościowego, hormonalnego i autoimmunologicznego, a także samopoczucie, sen i apetyt. Prawidłowe działanie tych układów ulega zaburzeniu w wyniku wielu czynników, w tym przez nadmierne napięcie psychiczne. Ze względu na te zależności CBD jest w stanie łagodzić negatywne skutki stresu, a tym samym poprawić funkcjonowanie całego organizmu.
Czym są receptory kannabinoidowe?
Przełomem w badaniach nad poznaniem mechanizmu działania kannabinoidów było odkrycie specyficznych miejsc wiązania dla tych substancji, czyli receptorów kannabinoidowych. Hipoteza ich istnienia została sformułowana na podstawie obserwacji farmakologicznych, a następnie udowodniona metodami biochemicznymi i techniką radioreceptorową w latach 80. XX w. Od tamtej pory postęp badań wciąż nabiera tempa. Dzięki temu wiemy dziś, że w ludzkim organizmie funkcjonuje układ endokannabinoidowy, który reguluje wiele procesów fizjologicznych, w tym mechanizmy równowagi energetycznej, metabolizm lipidów i węglowodanów oraz magazynowanie tłuszczów, a także oddziałuje na czynność układu dokrewnego i odpornościowego, a przede wszystkim ośrodkowego układu nerwowego.
Lecznicze właściwości konopi
Kiedy podczas egipskiej kampanii Napoleona marihuana trafiła do Europy, mieszkańcy kontynentu szybko docenili jej właściwości. Stosowano ją przede wszystkim jako używkę, ponieważ dawała uczucie euforii i odprężenia. Jednak szybko dostrzeżono, że przynosi również pewne korzyści dla organizmu – przede wszystkim tłumi wymioty i nudności oraz ogranicza spadek masy ciała i poprawia apetyt1. Niespełna 50 lat temu udało im się wyizolować z kwiatów i liści (czyli marihuany) oraz żywicy z łodyg (tj. haszyszu) tych roślin związek znany dziś jako tetrahydrokannabinol, czyli THC. To zapoczątkowało serię dalszych analiz, dzięki którym poznano wiele innych kannabinoidów.
Z czasem okazało się, że ze względu na swoją aktywność wpływają one na reakcje psychiczne i stan dobrego samopoczucia, łagodzą sytuacje stresowe, zmniejszają ból, a także regulują motorykę przewodu pokarmowego oraz czynność układu odpornościowego i sercowo-naczyniowego, a nawet mogą zostać zastosowane w leczeniu zespołu wyniszczenia w przebiegu AIDS, choroby Alzheimera oraz w długotrwałej chemioterapii2. Pozostało jedynie pytanie, jakie mechanizmy sprawiają, że egzogenne (a więc zewnętrzne w stosunku do ludzkiego organizmu) związki mogą działać na wszystkie te sposoby?
Czym jest układ endokannabinoidowy?
Odpowiedź przyniosły szczegółowe badania, które wykazały, że u wielu organizmów, łącznie z ludzkim, następuje biosynteza endogennych związków naśladujących w działaniu kannabinoidy. Te wytwarzane m.in. przez układ nerwowy substancje naturalne nazwano endokannabinoidami (od greckiego endo – wewnątrz – i łacińskiej nazwy konopi Cannabis)3. Są one pochodnymi wielonienasyconych kwasów omega-6, a pierwszym, którego strukturę udało się odkryć, był anandamid (AEA – amidowa pochodna kwasu arachidonowego). W obrębie układu nerwowego endokannabinoidy wytwarzane są w błonie komórek neuronu postsynaptycznego. Ponieważ mają krótki okres półtrwania, proces ten odbywa się na bieżąco (czyli w zależności od aktualnych potrzeb), a ich działanie pozostaje jedynie lokalne. W przeciwieństwie do neuroprzekaźników organizm ich nie magazynuje, a błyskawicznie metabolizuje4.
Receptory endokannabinoidowe - co to takiego?
Na układ endokannabinoidowy składają się endokannabinoidy, receptory odpowiedzialne za ich działanie (CB1 i CB2) oraz enzymy związane z biosyntezą i degradacją5. Receptory CB1 zlokalizowano w ośrodkowym układzie nerwowym (głównie w podwzgórzu, jądrach pnia mózgu i układzie limbicznym), przysadce, tkance tłuszczowej, przewodzie pokarmowym, mięśniach, wątrobie, sercu, płucach oraz pęcherzu moczowym. Z kolei CB2 odkryto prawie wyłącznie w obrębie komórek układu odpornościowego (przy czym makrofagi mają również receptory CB1), adipocytów oraz keranocytów6. Związki endokannabinoidowe pobudzają receptory CB1, a to powoduje wielokierunkową aktywację szlaków metabolicznych i kinaz białkowych, które wpływają na ekspresję genów, podziały, różnicowanie i apoptozę komórek. Tą drogą aktywowana jest m.in. ekspresja czynnika martwicy nowotworów TNF-α7. Układ endokannabinoidowy uczestniczy także w procesach kościotworzenia, odporności komórkowej i humoralnej (obwodowe receptory CB2 na powierzchni limfocytów T i B oraz monocytów)8.
Jak działają receptory?
Jak zatem widać, specyficzne rozmieszczenie receptorów i związków należących do układu endokannabinoidowego sprawia, że EKAN reguluje różnorodne procesy w organizmie. Podobnie efekty wywoływane przez kannabinoidy są ściśle związane z lokalizacją receptorów CB1. Występują one, jak wspomniano, głównie na powierzchni neuronów ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, a ich pobudzenie prowadzi do zahamowania uwalniania wielu neuroprzekaźników (acetylocholiny, noradrenaliny, dopaminy, serotoniny). Działają zatem przede wszystkim ośrodkowo, ale jednocześnie wszechstronnie. Rozmieszczenie tych receptorów wyjaśnia zatem wielokierunkowe działanie konopi. Wpływ na psychikę wynika z aktywacji receptorów CB1 znajdujących się w korze mózgowej. Upośledzenie pamięci jest związane z działaniem na receptory kannabinoidowe hipokampa – struktury mózgu ściśle związanej z zapamiętywaniem.
W wyniku modulacji funkcji pnia mózgu i rdzenia kręgowego następuje złagodzenie odczuwania bólu, a powstrzymywanie odruchu wymiotnego jest również związane z hamowaniem komórek nerwowych w pniu mózgu. Podwzgórze zawiaduje apetytem, a ciało migdałowate kieruje emocjami, co również jest efektem działania na te struktury związków kannabinoidowych9. Z kolei ich działanie w tkankach obwodowych w dużym stopniu wiąże się z wpływem na układ immunologiczny, np. przez zmianę odpowiedzi komórek immunologicznych na cytokiny, lub też z wpływem na produkcję cytokin10.
Wpływ konopi na mózg
W literaturze przedmiotu opisano znaczny wpływ EKAN na koordynację tworzenia sieci neuronów w hipokampie i móżdżku, poprzez które pośrednio uczestniczy on w procesach pamięci oraz koordynacji motorycznej. Wykazano, że to endokannabinoidy są przekaźnikami informacji w procesach remodelowania połączeń między neuronami oraz uczestniczą w różnicowaniu neuronów. Funkcje te zapewniają właściwy przekaz informacji w mózgu i wpływają na wiele zachowań11. To głównie anandamid bierze aktywny udział w procesach uczenia i pamięci.
Rola neuroprzekaźników
Naukowcy z Uniwersytetu Sao Paulo oraz z londyńskiego King’s College postanowili przyjrzeć się związkowi CBD ze stresem, niepokojem i stanami lękowymi. Okazało się, że w odpowiednio dużych dawkach kannabidiol wykazuje działanie uspokajające nie tylko przez oddziaływanie na EKAN, ale także poprzez wpływ na receptory serotoniny12. Z chemicznego punktu widzenia ten neuroprzekaźnik to pochodna tryptaminy, określana często w skrócie jako 5-HT. Wiąże się z receptorami różnych typów, a kannabidiol modyfikuje jeden z nich (5-HT 1A), którego dysfunkcja może powodować depresję oraz stany lękowe. CBD stymuluje go, co w efekcie powoduje m.in. zwiększenie produkcji serotoniny i dopaminy, które pomagają zwalczyć objawy niepokoju. Jak wykazują badania, stres zmniejsza się już po podaniu pojedynczej dawki kannabidiolu.
CBD - sposób na traumę
Opublikowane w 2018 r. wyniki badań sugerują z kolei, że CBD jest skuteczny w leczeniu zespołu stresu pourazowego i innych fobii. Wstrzyknięcie zwierzętom CBD w dawce 10 mg skutecznie zmniejszyło objawy znieruchomienia u szczurów poddanych wcześniej silnie uwarunkowanemu strachowi (tzw. zamrożenie jest powszechną reakcją występującą wśród zwierząt drapieżnych). Co więcej, gryzonie otrzymujące CBD znacznie rzadziej bały się, gdy później zastosowano wobec nich te same warunki stresowe. Analogicznie kannabidiol może być bardzo pomocny w zmniejszaniu lęku, zaburzeń poznawczych i dyskomfortu u pacjentów z fobią społeczną.
Deficyt endokannabinoidów przyczynia się do powstawania stresu
Układ endokannabinoidowy jest ponadto zaangażowany w regulację funkcji układu endokrynnego, hamując i stymulując czynności osi podwzgórze-przysadka-gruczoły w odpowiedzi na krótko- i długotrwały stres13. Jak wykazały badania, myszy pozbawione receptorów CB1 uczą się reakcji warunkowego strachu, lecz – w przeciwieństwie do normalnych zwierząt – nie potrafią jej wygasić. Wyniki te pokazują, że endokannabinoidy odgrywają ważną rolę w tłumieniu przykrych uczuć i bólu wywołanego przez przypomnienie wcześniejszych doświadczeń. W związku z tym mała liczba receptorów lub zaburzenia uwalniania endokannabinoidów mogą być przyczyną zespołu stresu pourazowego, fobii i różnych form bólu przewlekłego14.
- Pharmacother 1998; 158 (3): 373-5
- J. Clin. Pharmacol., 2002; 42: 58S-63S; Pain Res. Manag., 2001; 6: 95-101; Ann. Pharmacother., 1993; 27: 827-83
- Postępy Farmakoterapii 2009; 65 (2): 147-60
- Pharmacol Res 2009; 60: 77-84
- Endocr Rev 2006; 27: 73-100
- Neuroscience, 1997; 77: 299-318; J. Endocrinol. Invest., 2006; 29 (3 Suppl.): 27-46; Endocr. Rev., 2006; 27: 73-100; Prostaglandins Leukot. Essent. Fatty Acids, 2002; 66: 309-17
- Proc. Natl.Acad. Sci. USA, 1990, 3, 87(5): 1932-6
- Pain Res. Manag. 2001; 6: 95-100
- Neuroscience, 1998; 83: 123-43; Prostaglandins Leukot. Essent. Fatty Acids, 2002; 66: 309-317; Endocr. Rev., 2006, 27, 73-100
- FEBS Letter 1998; 433: 139-142
- Alcohol Alcohol. 2005; 40: 2-14
- Front Neurosci. 2018; 12:502
- Endocr. Rev. 2006; 27: 73-100; Endocrinol. 2004; 145: 5431-5438
- Science 2002, 296, 26IV, 678-682; Progress in Neurobiology, 2002, 68, 4, 247-286
