Korzeń maca - właściwości lecznicze i zastosowanie

Pieprzyca peruwiańska (z łac. Lepidium mesenii) z wyglądu przypomina rzodkiewkę. Jadalne są jej korzenie, które mogą przybierać kolor żółty, czarny, czerwony, fioletowy lub zielonkawy. Dla zamieszkujących Peru Indian przez wieki była cennym i pożywnym pokarmem, który wykorzystywano również w celu podniesienia płodności, zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Jej spożywanie miało również zwiększać siłę wojowników.

Współcześni mieszkańcy Peru dodają korzeń maca do swoich potraw niemalże codziennie, ponieważ uznają go za najzdrowsze z warzyw. Niestety, świeży do Europy trafia niezwykle rzadko. Całe szczęście możemy go zakupić w formie suszonej i sproszkowanej lub pod postacią suplementów diety. Co zawiera ta niezwykła roślina? Jakie są korzyści z jej przyjmowania? Jak stosować korzeń maca¹?

Składniki korzenia maca

Swoje niezwykłe właściwości pieprzyca peruwiańska zawdzięcza unikalnej kombinacji aktywnych składników. W korzeniu maca znajdziemy aż 18 z 20 aminokwasów budujących białka naszego organizmu, w tym aż 8 z 10 aminokwasów egzogennych, czyli takich, których nasz organizm nie potrafi wytwarzać i muszą być dostarczane wraz z pokarmem. Organizm wykorzystuje je do wytwarzania białek budujących komórki naszego ciała, ale także niezwykle ważnych dla naszego zdrowia hormonów, enzymów czy neuroprzekaźników.

Ponadto korzeń pieprzycy peruwiańskiej dostarcza dużej ilości węglowodanów - stanowią aż 59% jego składu. Ważne jest również to, że korzeń maca ma niski indeks glikemiczny, czyli jego spożycie nie wywołuje gwałtownego podniesienia i spadku poziomu glukozy we krwi.

Korzeń maca zawiera także niezbędne kwasy tłuszczowe, w tym aż 55% kwasów nienasyconych, przy czym aż 33% stanowi kwas linolowy, należący do grupy kwasów omega-6, którego nasz organizm nie potrafi sam wytwarzać i musimy go dostarczać wraz z pokarmem.

Trawa pieprzowa dostarcza nam również błonnika (8,5%), który jest niezbędny do prawidłowej pracy przewodu pokarmowego. Zawiera także fitosterole, roślinne związki podobne do cholesterolu, które obniżają jego poziom we krwi.

Pieprzyca peruwiańska to też nieocenione źródło witamin i składników mineralnych. Znajdziemy w niej witaminy A, C i E, witaminy B1 i B2 oraz takie pierwiastki jak miedź, cynk, żelazo, mangan, selen i bor. Ponadto korzeń maca zawiera takie bioaktywne substancje, jak glukozynolany, flawonoidy, antocyjany, karotenoidy i alkaloidy².

Właściwości korzenia maca

Korzeń maca - Obniża poziom cholesterolu we krwi

Zawarte w korzeniu maca fitosterole ograniczają wchłanianie cholesterolu w jelitach. Jest to możliwe dzięki strukturalnemu podobieństwu steroli roślinnych do cholesterolu. Związki te, po przedostaniu się do jelit, szybciej niż cholesterol wbudowują się w micele, dzięki którym możliwe jest wchłanianie nierozpuszczalnych w wodzie substancji. Skutkiem takiego działania duża część przyjętego wraz z pokarmem cholesterolu nie wchłania się i zostaje wydalona wraz z kałem².

Korzeń maca - Pomaga w budowaniu masy mięśniowej

Nasze mięśnie w głównej mierze zbudowane są z białek, a te z kolei z aminokwasów. Wielu z nich ludzki organizm nie jest w stanie wytwarzać, dlatego musimy dostarczać je wraz ze zbilansowaną i zdrową dietą. Tymczasem często sięgamy po żywność wysoko przetworzoną, która jest sycąca, ale jednocześnie uboga w składniki odżywcze, a wartościowe białka zastępowane są w niej tłuszczami lub węglowodanami. Korzeń maca dostarcza nam cennych aminokwasów, z których organizm wytwarza białka budujące mięśnie i steroli, które działając anabolicznie, pobudzają ten proces.

Dodatkowo oba te składniki zwiększają wytrzymałość organizmu. To właśnie dlatego wielu sportowców sięga po pieprzycę peruwiańską i dzięki niej szybciej buduje formę oraz osiąga lepsze wyniki. Z tej też przyczyny korzeń maca poleca się osobom osłabionym, u których np. na skutek długiego unieruchomienia z powodu choroby czy kontuzji doszło do osłabienia mięśni i zmniejszenia ich masy².

Dodaje energii Pieprzyca peruwiańska bogata jest w węglowodany, które stanowią podstawowe źródło energii dla naszego organizmu. W przewodzie pokarmowym są one rozkładane do najprostszej formy, czyli glukozy i dopiero pod taką postacią mogą zostać wykorzystane przez komórki do wytwarzania energii. Wydawać by się mogło, że pod tym względem pokarm to pokarm, ważne, by dostarczał odpowiednich składników.

Niestety, nie jest to tak prosty mechanizm. Dla naszego zdrowia, poza ilością węglowodanów w diecie, równie ważny jest indeks glikemiczny (IG) pokarmów, które je zawierają. Dostarcza nam on informacji o tym, jak będzie się kształtował poziom glukozy we krwi po spożyciu. Najlepsze dla naszego zdrowia i samopoczucia są pokarmy o niskim IG, ponieważ po ich spożyciu stężenie glukozy we krwi stopniowo rośnie i spada także stopniowo, co zapewnia nam energię na wiele godzin.

Z tego też względu korzeń maca może z powodzeniem zastąpić poranną kawę. Łagodnie pobudza i wprawia w dobry nastrój. Pomaga również w chwilach wzmożonego wysiłku fizycznego. Indeks glikemiczny pieprzycy peruwiańskiej wynosi jedynie 43.

Regularnie spożywany korzeń maca zwiększa wydolność organizmu także dzięki zawartości żelaza i miedzi, które są niezbędne do wytwarzania czerwonych krwinek transportujących tlen do każdej komórki naszego ciała. Dzięki temu zapobiega anemii i zwiększa ilość tlenu docierającego do narządów, które lepiej dotlenione pracują wydajniej. Zawartość żelaza w korzeniu maca wynosi 25 mg/100 g, podczas gdy dzienne zapotrzebowanie dorosłego człowieka na ten składnik wynosi 8 mg, natomiast miedzi zawiera 5 mg/100 g, a zapotrzebowanie dzienne wynosi 0,9 mg².

Korzeń maca jest cennym adaptogenem

Adaptogenami nazywamy takie składniki odżywcze, które zwiększają odporność na stres i łagodzą jego konsekwencje. Najgorszy z nich jest tzw. stres oksydacyjny w komórkach naszego ciała. Na skutek codziennego stresu i napięcia nerwowego zwiększa się bowiem wytwarzanie wolnych rodników tlenowych w komórkach, czyli aktywnych form tlenu uszkadzających struktury komórkowe, enzymy, białka i, co najgroźniejsze, nasze DNA.

W takiej sytuacji bardzo szybko wyczerpują się zdolności organizmu do poradzenia sobie z wolnymi rodnikami, wskutek czego zaczynamy odczuwać pierwsze objawy wyczerpania, spada nam odporność i coraz gorzej radzimy sobie w codziennych obowiązkach. Wtedy właśnie powinniśmy sięgnąć po adaptogeny, w tym korzeń maca. Zawiera on bowiem trzy witaminy: A, C i E, które są bardzo silnymi antyoksydantami niszczącymi wolne rodniki tlenowe, oraz flawonoidy o podobnym działaniu.

Dodatkowo znajdziemy w nim mangan, pierwiastek wchodzący w skład dysmutazy ponadtlenkowej, enzymu będącego jednym z najsilniejszych wewnątrzkomórkowych przeciwutleniaczy i niszczącego wolne rodniki tlenowe już w miejscu ich powstawania, czyli w mitochondriach, organellach komórkowych wytwarzających energię. Dzienne zapotrzebowanie na mangan dorosłej osoby wynosi 1,8 mg dla kobiet i 2,3 mg dla mężczyzn, przy czym 100 g korzenia maca dostarcza aż 8 mg manganu. Dzięki temu pieprzyca peruwiańska poprawia samopoczucie psychiczne i fizyczne, zwiększa odporność na infekcje i pomaga radzić sobie ze stresem, który przy szybkim tempie życia nas nie opuszcza¹.

Korzeń maca - Zapobiega nowotworom

Wśród bioaktywnych składników korzenia maca na uwagę zasługują glukozynolany. Okazuje się, że związki te skutecznie zapobiegają nowotworom. Ich działanie polega m.in. na unieszkodliwianiu wolnych rodników tlenowych, które uszkadzając DNA komórek, mogą prowadzić do nowotworzenia. Ponadto hamują aktywność innych substancji mogących doprowadzić do przemiany komórek w nowotworowe oraz inicjują procesy naprawcze w nici DNA, co zapobiega mutacjom.

Hamują także rozrost komórek nowotworowych, gdy te już się pojawią i zmuszają je do apoptozy, czyli samo-uśmiercenia. Należy jednak zauważyć, że glukozynolany mogą pomóc jedynie na wczesnych etapach rozwoju nowotworu, gdy mamy do czynienia z pierwszymi nieprawidłowymi komórkami. Korzeń maca nie może jednak zastąpić chemioterapii, dlatego nie można odstąpić od klasycznego leczenia pod okiem specjalistów na rzecz przyjmowania jedynie suplementów diety³.

Korzeń maca - Zwiększa płodność i libido

Składniki bioaktywne występujące w korzeniu maca regulują pracę układu hormonalnego, odpowiadającego w głównej mierze za popęd seksualny i płodność.

U mężczyzn zwiększają ruchliwość plemników i ich liczbę w ejakulacie, które to cechy są niezwykle ważne w procesie zapłodnienia, ponieważ zwiększają szansę na dotarcie męskich komórek rozrodczych do komórki jajowej. U kobiet z kolei korzeń maca reguluje wzajemny stosunek dwóch ważnych hormonów płciowych: estrogenu i progesteronu. Dodatkowo pobudza wydzielanie hormonu luteinizującego odpowiedzialnego za owulację.

Dzięki temu korzeń maca reguluje cykl menstruacyjny kobiet, łagodzi objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego i zwiększa szansę na zajście w ciążę. Wśród składników korzenia maca o korzystnym wpływie na płodność na szczególną uwagę zasługuje arginina, jeden z aminokwasów. Jak wykazują badania i wieloletnie doświadczenie lekarzy, jest to składnik kluczowy w diecie pacjentów, zarówno kobiet, jak i mężczyzn, borykających się z niepłodnością.

Arginina odgrywa bowiem ważną rolę w wytwarzaniu przez śródbłonek naczyń krwionośnych tlenku azotu, którego zadaniem jest ich rozszerzanie. Takie działanie prowadzi do zwiększenia ukrwienia między innymi narządów rodnych.

U kobiet skutkuje to lepszym przepływem krwi w obrębie jajników, co pobudza wytwarzanie komórek jajowych i owulację, a po zapłodnieniu ułatwia prawidłową implantację zarodka w macicy. U mężczyzn z kolei rozszerzenie naczyń krwionośnych w obrębie penisa ułatwia osiągnięcie erekcji, a poprawa przepływu krwi przez jądra pobudza wytwarzanie plemników.

Lepsze ukrwienie narządów rodnych, zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, zwiększa również siłę doznań erotycznych i ułatwia osiągnięcie orgazmu. To właśnie dlatego pieprzyca peruwiańska uznawana jest za jeden z najskuteczniejszych afrodyzjaków, jednak jej działanie nie jest natychmiastowe. Poprawa następuje stopniowo, w miarę jak regularnie przyjmuje się preparaty z pieprzycą peruwiańską⁴.

Korzeń maca - Łagodzi objawy menopauzy

Korzystny wpływ, jaki korzeń maca wywiera na układ hormonalny kobiet, widoczny jest także w okresie menopauzy. Pieprzyca peruwiańska łagodzi takie towarzyszące przekwitaniu objawy, jak uczucie zmęczenia, spadek libido, złe samopoczucie psychiczne, wahania nastrojów i uderzenia gorąca. Kobiety, przyjmując preparaty z trawy pieprzowej, mogą odwlec w czasie konieczność stosowania hormonalnej terapii zastępczej.

Dodatkowo, roślina ta powoduje zwiększanie gęstości kości i wysycenia ich wapniem, co pomaga zapobiegać osteoporozie, która na skutek zmian hormonalnych w ciele kobiety często towarzyszy menopauzie².

Przeciwwskazania do stosowania korzenia maca

Pieprzycy peruwiańskiej nie powinny spożywać osoby cierpiące na niedoczynność tarczycy lub chorobę Hashimoto. Jak wszystkie bowiem rośliny kapustowate, z uwagi na zawartość glukozynolanów, także i korzeń maca ma działanie goitrogenne, czyli wolotwórcze i może prowadzić może do zahamowania wytwarzania hormonów tarczycy.

Również osoby cierpiące na niewydolność nerek powinny zrezygnować z przyjmowania korzenia maca z uwagi na duże ilości potasu w tym suplemencie. Z uwagi na to, że korzeń maca pobudza wydzielanie hormonów, w tym estrogenu, powinny go unikać kobiety chore na nowotwory piersi, jajnika, mięśniaki macicy i endometriozę. Nie powinni go również przyjmować mężczyźni cierpiący na zapalenie gruczołu krokowego, ponieważ może u nich dojść do zaostrzenia objawów^3,5.

Dawkowanie korzenia maca

Dzienna dawka korzenia maca dla dorosłej osoby to 1-3 g, jednorazowo lub w dawkach podzielonych. Sproszkowaną pieprzycę peruwiańską można dodawać do potraw, koktajli lub deserów. Najlepiej jednak wchłania się, jeśli jemy ją w niewielkiej ilości pokarmu lub rozpuszczoną w odrobinie płynu na ok. 15 minut przed posiłkiem. Nie należy jej jednak zalewać wrzątkiem, ponieważ w ten sposób utraci swoje lecznicze właściwości. Natomiast suplementy pod postacią tabletek lub kapsułek najlepiej przyjmować zgodnie z zaleceniami producenta. Na efekt działania korzenia maca trzeba czekać nawet do 3 miesięcy, średnio jest to ok. 8 tygodni².

Czy korzeń maca można podawać dzieciom?

Peruwiańskie dzieci spożywają korzeń maca praktycznie codziennie, a ich rodzice są przekonani o korzystnym wpływie rośliny na ich zdrowie i samopoczucie. Dlatego też wśród lekarzy naturopatów panuje przekonanie, że nie ma przeciwwskazań, aby dzieci przyjmowały suplementy z pieprzycą peruwiańską. Wielu rodziców podaje ją zatem w mniejszych niż dla dorosłych dawkach i nie codziennie, a np. kilka razy w tygodniu.

Dr Jorge Aguila Calderon pracujący na uniwersytecie w Limie (Peru) twierdzi, że podawanie dzieciom pieprzycy poprawia ich koncentrację i sprawia, że są bardziej skupione i spokojne. Korzeń maca jest też niewątpliwie pokarmem bogatym w substancje odżywcze i witaminy. Jest to jednak roślina o silnym wpływie na wytwarzanie hormonów, które są ogromnie ważne w okresie wzrostu i w okresie dojrzewania, dlatego zaleca się, aby przed podaniem dziecku korzenia maca skonsultować się z lekarzem pediatrą⁶.

Czy wiesz, że: Korzeń maca, z uwagi na dużą zawartość aminokwasów, doskonale uzupełnia ich braki w diecie wegan i wegetarian, dlatego na stałe powinien zagościć na ich stołach.