Jak poprawić wzrok po czterdziestce?

Czym jest starczowzroczność?

Oczy starzeją się podobnie, jak wszystkie organy organizmu – to naturalny proces, który sprawia, że jakość naszego życia pogarsza się. W pewnym momencie zauważamy, że czytanie książek wieczorem sprawia nam trudność, wzrok szybciej męczy się, gdy długo pracujemy przed monitorem komputera, a żeby odczytać drobny druk, odsuwamy go od oczu.

Wzrok po 40. r.ż. stopniowo ulega pogorszeniu – najpierw zmiany zachodzą skokowo, są zauważalne i mogą stać się przyczyną dyskomfortu i stresu, a później spowalniają – co 2-3 lata utrata ostrości widzenia pogłębia się o 0,25 lub 0,5 dioptrii.

Prezbiopia nie powoduje bólu oczu, całkowitego braku ostrości czy podwójnego widzenia. Te objawy świadczą o innych chorobach okulistycznych, które trzeba szybko skonsultować ze specjalistą.

Starczowzroczność to stan, z którym w różnym stopniu, zmaga się każdy po czterdziestce. Najwcześniej dotyka osoby z dalekowzrocznością – trzymają książkę coraz dalej od oczu i coraz gorzej widzą małe obiekty.

Z kolei krótkowzroczni czterdziestolatkowie często uznają swoje dotychczasowe okulary za zbyt mocne. Mogą nawet zacząć czytać bez nich, chociaż dotąd nie było to możliwe. Złudzenie poprawy widzenia w końcu jednak mija, po czym przychodzi moment, kiedy trzeba zdecydować się na soczewki skupiające.

Osoby bez wad wzroku w wieku średnim zauważają, że dużo szybciej męczą się im oczy, a wtedy obraz zamazuje się. Zaczynają mieć problemy z czytaniem etykiet, sms-ów, prasy. Czytanie drobnego tekstu wymaga dodatkowego wysiłku dla oczu, co może skutkować bólami głowy, zmęczeniem i dekoncentracją¹.

Sztywnienie soczewki - główna przyczyna prezbiopii

Główną przyczyną prezbiopii jest postępujący spadek zdolności akomodacyjnej soczewki. Akomodacja to umiejętność dostosowania się do oglądania przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach. Jest możliwa dzięki zmianie kształtu soczewki oka – zmienia się jej ogniskowa i obrazy w siatkówce ulegają wyostrzeniu.

Elastyczna soczewka zmienia kształt dzięki wewnątrzgałkowym mięśniom rzęskowym, które kurczą się i rozluźniają. Skurcz mięśnia powoduje uwypuklenie soczewki (ostre widzenie z bliskich odległości), a rozluźnienie jej spłaszczenie (ostre widzenie dali).

Istnieją teorie opisujące mechanizm starczowzroczności – najczęściej przytaczane to Helmholtza, Schachara i Catenary Colemana. Zgodnie z pierwszą z nich, skurcz mięśni rzęskowych powoduje rozluźnienie mięśni oka i wzrost wypukłości przedniej torebki soczewki.

Prezbiopia to stan, z którym w różnym stopniu, zmaga się każda osoba po czterdziestce

W przeciwieństwie do niej teoria Schachara mówi, że skurcz mięśnia rzęskowego powoduje zwiększone napięcie jej równikowych włókien. W efekcie dochodzi do zakrzywienia przedniej środkowej części soczewki ze spłaszczeniem jej obwodu.

Natomiast zgodnie z sieciową teorią Catenary Colemana, przy skurczu mięśnia rzęskowego podnosi się ciśnienie w oku, co powoduje zakrzywienie przedniej torebki soczewki w środku². Spośród wszystkich koncepcji najpopularniejsza i powszechnie akceptowana, wskazuje na zwiększoną sztywność soczewki krystalicznej.

Prezbiopia jest stanem fizjologicznym, który objawia się najpierw postępującą trudnością w czytaniu ze zwykłej bliskiej odległości, ponieważ soczewka z wiekiem sztywnieje³. Dlaczego tak się dzieje?

Wraz ze starzeniem się całego organizmu, osłabieniu ulegają mięśnie odpowiadające za akomodację oka. Równocześnie zmniejsza się elastyczność soczewki, przez co nie może się ona odkształcać we właściwy sposób i zapewnić ostrości widzenia.

Starczowzroczność nie jest chorobą, ale z czasem coraz bardziej utrudnia codzienne życie. Dlatego nie wolno jej lekceważyć. Pogorszenie wzroku jest nieuchronne, ale możemy wiele zrobić, żeby spowolnić ten proces.

W trosce o wzrok liczą się proste, zdrowe nawyki, takie jak:

• zapewnienie sobie odpowiedniego oświetlenia w czasie pracy czy czytania książek,
• prawidłowa odległość tekstu czy monitora od oczu,
• robienie przerw w pracy czy oglądaniu telewizji.

Oczom zawsze pomaga przebywanie na łonie natury – w świetle dziennym i patrzenie się na zieleń⁴.

Leczenie prezbiopii w okulistyce

Chociaż starczowzroczności to proces nieodwracalny, można go złagodzić lub korygować. Medycyna konwencjonalna proponuje refrakcyjne zabiegi laserowe, soczewki i okulary.

Korekcja laserowa a starczowzroczność

W korekcji laserowej do niedawna stosowano monowizję, która polegała na pozostawieniu w jednym oku niewielkiej minusowej wady, co miało pomóc w percepcji przedmiotów widzianych z bliska. Ten sposób ograniczał jednak widzenie pośrednie oraz zaburzał widzenie przestrzenne.

Obecnie podczas takich zabiegów prezbiopia korygowana jest do zera w obu oczach. Rogówka modelowana jest tak, aby dać możliwość widzenia z bliska i z daleka, bez potrzeby korzystania z okularów⁵.

Refrakcyjna wymiana soczewki to rozwiązanie dla tych osób, które nie mogą poddać się zabiegowi laserowemu. Wówczas ich naturalna soczewka zostaje usunięta a do rogówki zostaje wszczepiona sztuczna⁶.

Leczenie laserowe najczęściej sprawdza się w leczeniu chorób oczu, takich jak jaskra czy krótkowzroczność. W opinii wielu specjalistów lepiej nie stosować go u osób, które mają tylko starczowzroczność i nie mają innych problemów wpływających na wzrok.

Warto też wiedzieć, że wyników chirurgii laserowej nie da się odwrócić. Bywa, że zabiegi laserowe pogarszają widzenie przestrzenne. Mózg nie zawsze potrafi przystosować się do tej zmiany. Inne negatywne skutki zabiegu to ból i pogorszenie widzenia o zmierzchu i w nocy.

Część osób po wymianie soczewki i tak musi nosić okulary do czytania, a niektórym trudniej jest dostrzec rzeczy w oddali. Zabieg ten może również prowadzić do blizn na rogówce, co dodatkowo negatywnie wpłynie na wzrok⁷.

Okulary dla osób z prezbiopią

Najprostszą i najpopularniejszą metodą poprawy widzenia jest noszenie okularów. Należy jednak pamiętać, że zamiast kupować okulary w aptece czy drogerii, bezpieczniej umówić się na wizytę u optometrysty, który dobierze szkła do indywidualnych potrzeb.

Osoby, które nosiły okulary, zanim rozwinęła się u nich starczowzroczność, teraz potrzebują soczewek korekcyjnych o 2 różnych mocach – do czytania i patrzenia w dal. Ci, którzy uważają, że przełączanie między 2 parami okularów jest zbyt kłopotliwe, mogą wybrać okulary dwuogniskowe.

Ich soczewki podzielone są na 2 strefy – dolna służy do patrzenia na pobliskie obiekty, a górna do patrzenia na oddalone. Najpopularniejszym typem okularów wieloogniskowych są okulary zmiennoogniskowe z wypolerowanymi soczewkami, dzięki czemu wyraźnie widzi się też rzeczy z odległości pośrednich.

Innym rodzajem okularów wieloogniskowych są trójogniskowe, w których jedna strefa służy do widzenia na odległość, jedna do widzenia pośredniego, a jedna do widzenia w bliży. Na początku może być trudno przyzwyczaić się do nich, bo mogą powodować bóle i zawroty głowy.

Soczewki kontaktowe a prezbiopia

Soczewki kontaktowe mogą być dobrą alternatywą, szczególnie dla osób, które potrzebowały okularów lub soczewek kontaktowych przed wystąpieniem starczowzroczności. Umieszcza się je na rogówce oka i unosi się na cienkiej warstwie płynu łzowego.

Podobnie jak okulary, soczewki kontaktowe "korygują" siłę refrakcyjną naturalnej soczewki oka. Ich zaletą jest to, że nie zmieniają wyglądu i nie przeszkadzają podczas uprawiania sportu.

Wymagają jednak odpowiedniej pielęgnacji i obsługi, czasami mogą podrażniać rogówkę i wiążą się z niewielkim ryzykiem infekcji. Muszą być zakładane codziennie rano i wyjmowane każdego wieczoru – jeśli możesz je nosić przez cały dzień. Niektórzy noszą soczewki kontaktowe tylko przez kilka godzin dziennie, a przez resztę czasu okulary.

Soczewki kontaktowe są twarde lub miękkie. Aby zapobiec zabrudzeniu lub wyschnięciu, pozostawia się je na noc w roztworze dezynfekującym.

Aby dobrać odpowiednie dla siebie soczewki, trzeba udać się do okulisty lub optyka. Opcją dla osób ze starczowzrocznością są soczewki dwuogniskowe lub wieloogniskowe, które mają różne strefy do patrzenia na pobliskie i bardziej odległe obiekty.

Dostępny jest również inny rodzaj soczewek kontaktowych, znany jako soczewki "monowizyjne". Tutaj nosisz jedną soczewkę, aby widzieć odległe przedmioty w jednym oku (dominujące oko lub "odległe" oko), a drugą, aby widzieć pobliskie przedmioty w drugim oku (niedominujące lub "bliskie" oko). W wielu przypadkach mózg po pewnym czasie przystosowuje się do monowizyjnych soczewek kontaktowych⁸.

Korzystanie z okularów i soczewek ma jednak niedogodności – trzeba je co jakiś czas wymieniać, ponieważ wada się pogłębia, a samo ich noszenie jest po prostu niekomfortowe.

Terapie naturalne poprawiające widzenie

Ćwiczenia oczu przy starczowzroczności

Okulary nie leczą wzroku, stanowią jedynie zewnętrzną pomoc. Poprawę widzenia można osiągnąć poprzez naturalną terapię, która obejmuje ćwiczenia oczu. Potwierdzono, że przynoszą one zadowalające rezultaty przy dysfunkcji akomodacyjnej, z którą mamy do czynienia przy pogłębiającej się starczowzroczności⁹.

Narząd wzroku jest bardzo delikatny i z wiekiem narażony na osłabienie, ale jak każdy inny narząd naszego ciała jest podatny na reedukację, czyli w tym przypadku na naukę świadomego widzenia.

Ogólnie przyjęta zasada fizjologiczna mówi, że poprawa funkcjonowania idzie w parze z poprawą stanu napięcia tkanek. Oko, zdaniem dr. Batesa, nie stanowi tu żadnego wyjątku.

Podstawowym założeniem opracowanej przez niego metody jest fakt, że głównym narzędziem akomodacji jest nie soczewka a zewnętrzne mięśnie gałki ocznej. Ważne jest również to, że w procesie widzenia na równorzędnych zasadach współdziałają oczy, system nerwowy i umysł.

Jakiekolwiek zakłócenia w jednym z tych elementów powodują zaburzenia w ostrości widzenia. Zatem sztukę świadomego widzenia jesteśmy w stanie opanować, używając do tego umysłu – kluczową sprawą jest tu nauka rozluźniania mięśni, także oka.

Po 8 tygodniach ćwiczenia jogi oczu nastąpił ogólny spadek poziomu zmęczenia narządu wzroku i poprawa samopoczucia

Istotne też jest nabycie umiejętności biernego relaksu zmysłu wzroku w obliczu święcącego słońca. Lęk przed światłem, który może objawiać się ciągłym noszeniem przeciwsłonecznych okularów, uniemożliwia dynamiczne odprężenie wzroku.

W ćwiczeniach Batesa istotna jest technika focusingu, czyli zogniskowania, ześrodkowania i skupienia uwagi. Ćwiczenia mikroruchów oka podczas obserwowania obiektu z maksymalną wyrazistością, czyli z centralną fiksacją, poprawiają ostrość widzenia całości obrazu i spowalniają proces prezbiopii. Dr Bates podkreślał, że ruch zawsze jest związany z życiem i zdrowiem, i że jest to uniwersalna zasada⁴.

Joga dla wzroku

Podczas 8-tygodniowych badań wpływu jogi na ostrość widzenia uczestnicy odbywali godzinną sesję 2 razy w tygodniu z instruktorem, który uzyskał certyfikat Bihar Yoga Bharati w Indiach.

Trening składał się z 8 etapów, każdy wykonywany był przez 5 min. Po ćwiczeniach oczu uczestnicy przez 20 min ćwiczyli shavasanę (pozycja trupa), aby zrelaksować całe ciało.

Wnioski z tego badania są następujące:

• zasłanianie oczu rozluźnia i rewitalizuje mięśnie oka oraz stymuluje krążenie cieczy wodnistej;
• trenowanie mrugania powoduje, że odruch ten staje się spontaniczny, co usuwa napięcie mięśni oka;
• patrzenie z boku również je rozluźnia, gdy są zmęczone pracą przed komputerem lub czytaniem;
• patrzenie z przodu i z boku poprawia koordynację mięśni przyśrodkowych i bocznych;
• widzenie rotacyjne polepsza koordynację pracy obu gałek ocznych;
• patrzenie w górę i w dół równoważy mięśnie górnej i dolnej gałki ocznej;
• wpatrywanie się w czubek nosa poprawia zdolność akomodacji i skupienia mięśni oka;
• patrzenie z bliska i z daleka jest podobne do wstępnego ćwiczenia wpatrywania się w czubek nosa, ale zakres ruchów jest dodatkowo zwiększony.

Badanie po 8 tygodniach ćwiczenia jogi oczu wykazało też ogólny spadek poziomu zmęczenia narządu wzroku, a także ogólne rozluźnienie mięśni ciała i poprawę samopoczucia¹⁰.

Dr Kazuhiro Nakagawa w swojej książce "Joga oczu. Recepta na życie bez okularów" opisuje metodę korekcyjną opartą na regule stopniowej stymulacji Wilchelma Rouxa, która nie wymaga przeprowadzania żadnych zabiegów chirurgicznych.

Nakagawa twierdzi, że jeśli chodzi o poprawę wzroku należy wiedzieć jedynie, że umiarkowane po intensywne bodźce nadprogowe rozbudowują mięśnie niezależnie od wieku, zaś sygnały wysyłane podprogowo lub przesadnie świadomie obniżają ich siłę.

Zasadę tę należy wykorzystywać w ćwiczeniach, które nie są tradycyjnymi asanami jogi, ale wykorzystują jej filozofię. Uczony podkreśla jeszcze, że lepiej widzimy, kiedy w to wierzymy – chodzi mu o opanowanie i zdyscyplinowanie zmysłów, żeby przez nakierowanie naszego świadomego postrzegania doszło do nowej percepcji zmysłowej, a dokładnie wzrokowej.

Dr Kazuhiro Nakagawa uważa, że można wyćwiczyć mózg w dobrym widzeniu – tak, aby aktywował mięśnie oka. Dzięki jasnym i intensywnym myślom o zdrowych oczach mózg wydobywa drzemiące w nim obrazy o odpowiedniej ostrości i powracają powiązane z widzeniem odczucia cielesne – a oko zaczyna lepiej widzieć¹¹.

Akupunktura oka

Połączenie akupunktury (czyli nakłuwania ciała igłami) z okiem może wydawać się co najmniej niepokojące a nawet trochę straszne. Nie ma się jednak co obawiać, ponieważ jednym z podstawowych systemów nowoczesnej akupunktury oka (NAO) jest technika su-jok – która działa poprzez punkty na stopach i rękach. Kluczowe punkty dla oka znajdują się wokół rzepki.

Opracowali ją Duńczycy – Freddy Dahlgren i John Boel, którzy uzyskali satysfakcjonujące wyniki leczenia nie tylko prezbiopii, ale także jaskry, barwnikowego zapalenia siatkówki czy nawet całkowitej ślepoty.

Chiński naukowiec, dr Yunqing Zhang odkrył z kolei, że w każdej komórce znajdują się mikrosystemy odzwierciedlające całe ciało, a szczególnie dobre wyniki można osiągnąć, stosując zabieg na dłoni, a dokładniej na drugiej kości śródręcza. W Chinach system ten został przetestowany w 40 klinikach i szczyci się 90% wskaźnikami wyzdrowień, również chorób oczu związanych z wiekiem¹².

Ćwiczenie pasywnego relaksu dla zmęczonych oczu 

Najważniejszą techniką odprężania pasywnego jest technika nazwana przez dr. Batesa zasłanianiem.

Usiądź przy stole, oprzyj na nim łokcie i zasłoń oczy dłońmi, tak aby nie naciskać gałek ocznych. Palce powinny spoczywać na czole, dolna część dłoni opierać się na kości policzkowej, krawędzie zaś stykać się bez nacisku z nosem. Do otwartych oczu nie powinno docierać światło.

Przy zmęczonym wzroku można mieć trudności z osiągnięciem pełnej czerni. Wówczas przed oczami często pojawiają się świetliste prążki czy ruchome światła i kolory. Z czasem te wrażenia zanikają.

Nie staraj się jednak na siłę zobaczyć czerni. Poczuj swoje ciało, odpręż kark, barki, szyję. Oddychaj głęboko i powoli. Powieki powinny swobodnie podnosić się i opadać. Licz oddechy.

Jakość widzenia w dużej mierze zależy od jakości krążenia, a ta z kolei uzależniona jest od pracy serca i właśnie oddychania. Widzenie czerni przyjdzie w końcu samo.

Ćwiczenie pasywnego relaksu stosujemy przez 5 minut – tak często, jak jest to potrzebne. Stanowi ono najlepszy znany sposób odpoczynku dla zmęczonych oczu. 2 sesje relaksu oraz przebywanie w świetle słońca przez godzinę pozwalają niemal dwukrotnie przedłużyć zdolność pracy przy monitorze komputera.