Choć przywykliśmy do tego, że w czasie zagranicznych wojaży trzeba z pewną ostrożnością podchodzić do egzotycznej fauny i flory, to u siebie czujemy się bezpiecznie. Niestety nawet w Polsce możemy spotkać śmiertelnie niebezpieczne rośliny – co zaskakujące – niektóre nawet we własnym ogródku! W naszym kraju co roku odnotowuje się ok. 500 zatruć roślinami. Szczególnie narażone są dzieci, bowiem one najchętniej poznają świat wszystkimi zmysłami – w tym również dotykiem i smakiem (375 zatruć)!
Macro Timelapse from natural recall on Vimeo.
BARSZCZ SOSNOWSKIEGO (Heracleum sosnowskyi)
Można go dziś spotkać niemal na całym obszarze kraju, jednak najczęściej występuje na południu.
Dla ludzkiej skóry kontakt z nim to bomba z opóźnionym zapłonem. Wystarczy otrzeć się o barszcz.
Liście i łodyga rośliny wydzielają tzw. furanokumaryny. Substancje te w połączeniu ze światłem słonecznym działają na skórę uczulająco.
Objawy: Pojawia się zaczerwienienie, wysypka, piekące bąble. Przed toksycznym działaniem barszczu nie chroni nawet ubranie.
Osoba, która zetknęła się z barszczem Sosnowskiego, powinna podrażnione miejsce osłonić przed słońcem. A gdy tylko będzie to tylko możliwe, przemyć wodą z mydłem i przez kilka dni nie wystawiać na działanie promieni słonecznych.
Złote reguły
• Zasada pierwsza: jeżeli nie znasz danej rośliny, nie bierz żadnej jej części do ust.
• Zasada druga: jeśli zauważysz, że dziecko wkłada do ust podejrzaną jagodę, każ mu ją wypluć. Daj mu czystą wodę do przepłukania jamy ustnej – wtedy pozbędzie się trucizny z ust. Pamiętaj, że musi wypluć wodę.
• Zasada trzecia: jeśli ktoś z Twojego otoczenia połknął podejrzane jagódki, należy u niego wywołać wymioty. Pierwsze wymioty należy przechować w torebce foliowej – na podstawie ich składu będzie można ustalić przyczynę zatrucia i rodzaj spożytej toksyny.
• Zasada czwarta: Jeśli mimo to pojawiły się bóle brzucha lub inne opisane poniżej objawy, niezwłocznie skontaktujcie się z lekarzem.
Uważajcie, bo niektóre rośliny mogą być nawet mięsożerne! Tak jak rosiczka:
Carnivorous plants! from Victor Lavilla on Vimeo.
1
BIELUŃ DZIĘDZIERZAWA (Datura stramonium)
Ze względu na narkotyczne i toksyczne działanie, nazywano go także czarcim zielem. Każda część tej rośliny jest niebezpieczna po spożyciu. 5-10 nasion to śmiertelna dawka dla dziecka. Alkaloidy zawarte w bieluniu pobudzają ośrodkowy układ nerwowy.
Objawy zatrucia: Omamy wzrokowe i słuchowe, dezorientacja. Skóra oraz śluzówka stają się czerwone i suche. Źrenice są rozszerzone. Mogą wystąpić trudności z oddychaniem.
2
CIS (Taxus baccata)
Ten wiecznie zielony iglak spotykany w ogrodach, parkach i lasach jest w całości trujący. Cis jest gatunkiem chronionym. Najliczniej występuje na Pojezierzu Pomorskim, Śląsku, w Małopolsce, Podkarpaciu oraz w Górach Świętokrzyskich.
Zawiera duże ilości toksycznych związków, przede wszystkim taksyny. Jego właściwości znane były już w starożytności – Galowie sokiem z cisa zatruwali ostrza strzał. Zaś medycy – grecki Anazarby w I wieku a 100 lat później rzymski Galen – przestrzegali przed morderczą trucizną.
Objawy zatrucia: Nagły spadek ciśnienia i zaburzenia pracy serca (włącznie z migotaniem komór). Zjedzenie owoców cisu może prowadzić do śmierci.
3
GLISTNIK JASKÓŁCZE ZIELE (Chelidonium majus)
Ta bylina rozpowszechniona jest na terenie całej Polski. Glistnik ma bardzo silne działanie hepatotoksyczne (uszkadza wątrobę). Toksyczny jest również sok glistnika. Nie trzeba go pić, wystarczy jego powierzchowny kontakt ze skórą, by wystąpiło pieczenie, obrzęk, owrzodzenie. Z tego też powodu często stosowano go do usuwania kurzajek.
Objawy zatrucia: Silny ból brzucha, ból i pieczenie w jamie ustnej, czasami towarzyszy im silny ślinotok. Ponadto krwawa biegunka, zaburzenia świadomości oraz zaburzenia akcji serca (prowadzące nawet do zgonu). Jeżeli masz pewność, że doszło do zatrucia glistnikiem, podaj choremu do wypicia białko jaja lub chude mleko. Obie te substancje zneutralizują toksyny i pomogą przetrwać do czasu przybycia karetki pogotowia.
4
KALINA KORALOWA (Viburnum opulus)
Spotkać możesz ją wszędzie za wyjątkiem Tatr. Jej intensywnie czerwone owoce kuszą dzieci. Niestety, są trujące, podobnie jak kora i liście. Zawarte w owocach trujące saponiny podrażniają błony śluzowe jamy ustnej, żołądka i jelit. Szczęśliwie zatrucie występuje tylko po spożyciu dużych ilości owoców i mają łagodny przebieg.
Objawy zatrucia: Rozszerzenie źrenic oraz ostry nieżyt przewodu pokarmowego z mdłościami, wymiotami, ewentualnie biegunką. W skrajnych przypadkach dochodzą do tego zaburzenia świadomości i rytmu serca, duszności, zaburzenia mowy, pojawienie się krwi w moczu w wyniku uszkodzenia nerek, a w końcu nawet utrata przytomności. Rzadko, ale jednak zdarzają się przypadki śmiertelne.
Występuje na terenie całej Polski przeważnie w lasach liściastych, także w mieszanych, rośnie pojedynczo lub w małych grupkach. Niestety, bywa mylony z bardzo smaczną kanią i wtedy dochodzi do tragedii. Bowiem dla ludzi ten grzyb jest śmiertelnie trujący.
Muchomor sromotnikowy zawiera dwa rodzaje toksyn fallotoksyny i amatotoksyny. Powodują one nieodwracalne uszkodzenie wątroby i innych organów. Śmierć następuje po 2-13 dniach. Rzecznik praw dziecka podaje, że przy zatruciu grzybami umiera co drugie dziecko i że najwięcej śmiertelnych przypadków jest wśród najmłodszych, głównie do 14. roku życia.
Objawy zatrucia: zawroty i bóle głowy, nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunki (z czasem stają się one krwawe). Towarzyszy im przyspieszenie tętna oraz trudności w oddychaniu, hipoglikemia. Pierwsze symptomy pojawiają się po 8-12 godzinach od zjedzenia grzybów.
6
NAPARSTNICA (Digitalis)
Najczęściej można ją spotkać przy górskich szlakach. Liście zawierają toksyczne glikozydy, których działanie kumuluje się w organizmie. Groźne zatrucia może spowodować zjedzenie już 1-2 g suszonych liści.
Objawy zatrucia: bóle i zawroty głowy, zaburzenia widzenia, biegunka, wymioty, duszność, sinica. Zjedzenie kilku kwiatów może prowadzić do poważnych zaburzeń pracy serca.
7
POKRZYK WILCZA JAGODA (Atropa belladonna)
Występuje głównie na południu kraju, spotkać ją można w Roztoczańskim, Ojcowskim oraz Pienińskim Parku Narodowym. Jest pod ochroną. O tym jak bardzo ta roślina jest trująca, niech świadczy fakt, że w dawnych wiekach podawano ją skazanym na śmierć. Wszystkie części pokrzyku są trujące. Za dawkę śmiertelną dla dziecka uznaje się 3-4 owoce.
Objawy zatrucia: Silne pobudzenie i halucynacje. Towarzyszą im światłowstręt, zaburzenia mowy, napady szału.
8
TOJAD MOCNY (Aconitum firmum)
Jego piękne kwiaty kuszą jako potencjalna ozdoba bukietu. Jednak lepiej pozwolić im zdobić górskie zbocza. Toksyny rośliny mogą bowiem dostać się do organizmu przez skórę. Tojad występuje w Sudetach, Karpatach i Tatrach. Spotkasz go na Gubałówce i Babiej Górze.
Silne zatrucie spowodować może spożycie nawet 2-5 mg dowolnego elementu rośliny, choć najbardziej niebezpieczne są nasiona i korzenie. Podobno właśnie tojadem otruto Arystotelesa. Zła sława rośliny znalazła swoje odzwierciedlenie w nadawanych jej nazwach: Piliniusz Starszy nadał jej miano arszeniku roślinnego, a w tradycji ludowej nazywano ją mordownikiem.
Objawy zatrucia: Początkowe pobudzenie szybko ustępuje miejsca paraliżowi nerwów czuciowych i ruchowych, w tym również mięśni oddechowych oraz serca, co prowadzi do bolesnej śmierci.
9
WAWRZYNEK WILCZE ŁYKO (Daphne mezereum)
Rośnie dziko w cienistych lasach i zaroślach. Jednak z racji urokliwych kwiatów często uprawiany jest jako roślina ozdobna w przydomowych ogródkach.
Uważaj! Cała roślina jest trująca. Sam kontakt z nią powoduje podrażnienia skóry (zaczerwienienie i pęcherze). Jednak najbardziej toksyczne są jej jaskrawoczerwone jagody.
Już dziesięć dojrzałych owoców może stanowić śmiertelne zagrożenie dla dorosłego człowieka, dla życia dziecka niebezpieczne mogą być nawet dwa owoce.
Objawy zatrucia: Obrzęk błon jamy ustnej, ślinotok, pragnienie oraz silne bóle brzucha, wymioty oraz biegunka.
10
ZŁOTOKAP (Laburnum anagyroides)
Ta piękna roślina ozdobna może przysporzyć kłopotów. Zawiera bowiem trujące alkaloidy. Paraliżująca nerwy cytyzyna znajduje się w kwiatach, nasionach i korzeniach.
Najmniej jest jej w liściach. Zjedzenie 2-10 nasion złotokapu może doprowadzić do śmierci. Co istotne, zatrucie może również spowodować zjedzenie miodu, zbieranego przez pszczoły z kwiatów złotokapu!
Objawy zatrucia: Halucynacje, wymioty, ślinotok, duszności, zawroty głowy i zaburzenia równowagi.
Bibliografia
Henneberg Maria, Skrzydlewska Elżbieta (red.): Zatrucia roślinami wyższymi i grzybami. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1984. ISBN 83-200- 0419-5.
Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.
Turowska Irena, Cyunel Elżbieta: Rośliny nasienne. Kraków: Akademia Medyczna im. M. Kopernika w Krakowie, 1989.
Peter A.G.M. De Smet. Safety concerns about kava not unique. „The Lancet”. 360, 9342. s. 1336.
Hendrik Rudolf, Anett Ullrich, Kaja Ludwig, Dieter Runge. Toxicity caused by Chelidonium majus in primary human, canine, monkey, and rat hepatocytes. „Faseb Journal”. 23, 2009
Jakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania krajowych roślin trujących i szkodliwych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1982, s. 133-135. ISBN 83- 09-00660-8.
Eliza Lamer-Zarawska, Barbara Kowal-Gierczak, Jan Niedworok (red.): Fitoterapia i leki roślinne. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007, s. 99, 467. ISBN 83-200- 3401-1.
Antonina Rumińska: Rośliny lecznicze. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe PWN, 1981, s. 131-140. ISBN 83-01- 02142-X
Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83- 245-9550-1.
Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Wyd. II. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 368, seria: Flora Polski. ISBN 83-7073-444-8.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. z 2014 r. Nr 0, poz. 1409
Alina Gerlee: Mordownik (pantofelki, trzewiczki Matki Boskiej, omiag, omiak, koniki). www.samper.pl. [dostęp 11 marca 2009].
W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
Magdalena Hildebrand: Krzewy – Leksykon przyrodniczy. Warszawa: Świat Książki za zgodą Mosaik Verlag, 1998, s. 281. ISBN 83-7129-786-6.
Jakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1985. ISBN 83-09-00682-9.
Nasze magazyny
