Naturalne metody leczenia astmy i duszności

Astma alergiczna, coraz powszechniejsza choro­ba w krajach uprzemy­słowionych, dotykająca 15,7 mln dorosłych i 6,5 mln dzieci w samych Stanach Zjednoczonych, jest przewlekłym stanem zapalnym dróg odde­chowych, który powo­duje nadreaktywność dróg oddechowych.

Ile osób choruje na astmę w Polsce?

Z raportu Narodowe­go Funduszu Zdrowia wynika, że na astmę w 2019 r. cierpiało w Pol­sce 2,2 mln osób, a cho­roba najczęściej dotyka dzieci w wieku 6-10 lat. Astma była przyczyną ko­niecznej specjalistycznej opieki w ambulatoriach (1,7 mln świadczeń), przychodniach (1,2 mln świadczeń) i szpi­talach (36,2 tys. udzie­lonych świadczeń). We­dług danych Organizacji Współpracy Gospodar­czej i Rozwoju (OECD), na które powołuje się raport, wskaźnik liczby możliwych do uniknięcia hospitalizacji z powodu astmy był w naszym kraju jednym z najwyższych w Europie i wygenerował wydatek rzędu 75 mln zł. W 2019 r. NFZ przezna­czył na refundację kosz­tów astmy 257 mln zł. Jak wskazuje analiza, w 2019 r. w polskich aptekach zrealizowa­no recepty na ponad 20,9 mln opakowań leków stosowanych w astmie. Najczęściej przepisywane były glikokortykosteroidy – pacjenci wykupili ich ponad 5,6 mln opakowań. W każdej grupie wiekowej chorych farmakoterapia obejmowała głównie leki w postaci wziewnych inhalatorów. Aż 90% pa­cjentów do 70. r.ż. stoso­wało tę formę podania¹.

Jakie są przyczyny i objawy astmy?

Jednak choć pierwszą po­dejrzaną jest astma, trzeba powiedzieć, że przyczyny duszności mogą być różne, m.in. przewlekła obturacyj­na choroba płuc, infekcje układu oddechowego oraz odma opłucnowa. Jednak winne mogą być również alergia, stany lękowe czy wdychanie powietrza przepełnionego dymem tytoniowym. Czasami duszności mogą towarzy­szyć schorzeniom układu krążenia (np. chorobie wieńcowej, niedokrwisto­ści, wadom serca, zapa­leniu mięśnia sercowego czy zatorowości płucnej). Mogą też być symptomem zatrucia tlenkiem węgla.

Powtarzające się napady duszności, świsty i bardzo znaczne skrócenie odde­chu po każdym wysiłku fizycznym są charaktery­stycznymi objawami astmy wysiłkowej, czasem nazy­wanej też powysiłkowym skurczem oskrzeli. Cierpi na nią ok. 40-90% osób z astmą przewlekłą i ok. 20% osób w populacji ogólnej². Przyczyny choro­by nie są znane. Wiadomo jedynie, że w rezultacie wdychania powietrza, które nie zostało ogrzane w jamie nosowej, dochodzi do zwiększenia przepływu krwi przez oskrzela, to zaś prowadzi do ich obrzę­ku.

Następnie naczynia krwionośne się obkurczają, co utrudnia przepływ po­wietrza. W efekcie pojawia­ją się objawy astmy, jednak bez zmian zapalnych, które zwykle im towarzyszą. Lekarz ocenia stopień ciężkości ataku ast­my za pomocą aparatu do pomiaru szczytowego przepływu w drogach od­dechowych (PEF), który pośrednio wskazuje na sto­pień zwężenia dróg odde­chowych. Inne pomocne badania to gazometria krwi tętniczej i saturacja (badana za pomocą pulsoksymetru).

Jak wygląda leczenie astmy?

Leczenie astmy wysiłko­wej polega na podawaniu leków przeciwzapalnych oraz rozszerzających oskrzela. Lekami pierwsze­go rzutu są szybko i krótko działające beta-2-mimetyki wziewne³. Należą do nich salbutamol i fenoterol. Preparaty te charaktery­zują się największą sku­tecznością w znoszeniu obturacji oskrzeli. Jednak są pacjenci, u których nie ma reakcji na te leki albo występują u nich działania niepożądane, jak bóle brzucha, suchość w gardle, bezsenność, a nawet kołatanie serca⁴.

Jakiś czas temu uczeni wysunęli hipotezę, że brak równowagi Th1-Th2 leży u podstaw astmy aler­gicznej, bowiem chociaż kortykosteroidy, łagodzą jej objawy, to nie wpływają na postęp choroby ani jej nie leczą. Zdaniem badaczy sugeruje to, że komórki pa­mięci Th2 mają kluczowe znaczenie dla przewlekłego charakteru astmy. W tym też upatrują przyczyny nasile­nia stanu zapalnego i nawro­tów astmy po odstawieniu kortykosteroidów. Ponadto długotrwałe stosowanie tych leków powoduje poważne ogólnoustrojowe skutki uboczne, które mają szcze­gólnie daleko idące konse­kwencje dla dzieci. Sytuacja ta nasiliła potrzebę opra­cowania alternatywnych terapii tego zaburzenia.

Jako że astmę pierwsi w starożytności rozpoznali Chińczycy, to od tego czasu powstało sporo formuł sto­sowanych w praktyce trady­cyjnej medycyny chińskiej, które zweryfikowały czas i historie pacjentów⁵. Nic więc dziwnego, że w ostat­nich 2 dekadach naukowcy zaczęli badać potencjalne zastosowanie niektórych z tych preparatów i zasuge­rowali, że istnieje potencjał rozwoju ziołowych inter­wencji w leczeniu astmy⁶.

Ponadto coraz więcej badań dowodzi, iż w le­czeniu astmy ważną rolę odgrywają czynniki die­tetyczne, a suplementacja i zmiana stylu życia dają obiecujące rezultaty. Oddychaj przez nos Akademicy zauważyli, że gdy chorzy w czasie wysiłku fizycznego starają się oddychać przez nos, a nie przez usta, rzadziej dochodzi do wystąpienia duszności. Jak się oka­zuje, oddech pobierany przez usta może wywołać atak astmy wysiłkowej⁷.

Astma w Medycynie Chińskiej

Międzynarodowy zespół naukowców dokonał prze­glądu 29 badań, w których udział wzięło 3001 osób, by ocenić działanie pre­paratów ziołowych w po­łączeniu z rutynową far­makoterapią. Okazało się, że w porównaniu z samą rutynową farmakoterapią leki ziołowe (zawiera­jące wiele składników m.in. korzeń lukrecji, pi­nelię trójlistkową, traganek i arcydzięgiel) jako terapia dodatkowa poprawiały czynność płuc i zmniej­szenie liczby ostrych zaostrzeń astmy w ciągu jednego roku, natomiast w połączeniu z nią popra­wiły wyniki leczenia astmy w większym stopniu niż sama farmakoterapia⁸.

W 2005 r. uczeni z Taj­wanu ogłosili wyniki badania klinicznego oce­niającego skuteczność i bezpieczeństwo chińskiej formuły ziołowej, zmody­fikowanej Mai Men Dong Tang (mMMDT) w lecze­niu uporczywej, łagodnej do umiarkowanej astmy. Zmodyfikowana mieszanka składa się z 5 ziół: korze­ni lukrecji (Glycyrrhiza), konwalnika japońskiego (Ophiopogonis) i żeń-szenia amerykańskiego (Panacis Quinquefolii) oraz bul­wę pinelii trójlistkowej (Pinellia ternata) i ziele Tridacis procumbentis.

4-miesięczne do­świadczenie obejmo­wało 100 astmatyków w wieku 5-18 lat. 2 gru­py po 40 pacjentów otrzymywały 40 mg albo 80 mg mMMDT, natomiast 20 osób z grupy kontrolnej przyjmowało kapsułki pla­cebo. Leki zachodnie jako część standardowej terapii astmy były dostarczane w równym stopniu wszyst­kim grupom. Okazało się, że u obu grup otrzymują­cych zmodyfikowaną for­mułę Mai Men Dong na­stąpiła znacząca poprawa czynności płuc i złago­dzenie objawów astmy⁹.

ASHMI - niesteroidowa mieszanka chińskich ziół na astmę

Przez ostatnie 17 lat im­munolog dziecięcy Xiu­-Min Li wraz ze swoim zespołem z Icahn School of Medicine w Mount Sinai w Nowym Jorku udowad­niali skuteczność nowej, niesteroidowej mieszanki tradycyjnych chińskich ziół w leczeniu astmy. Nazywa się ASHMI (an­ti-asthma herbal medicine intervention) i łączy w so­bie 3 najskuteczniejsze re­ishi (Ganoderma lucidum), lukrecję chińską (Glycyrrhi­za uralensis) oraz ku shen (Sophora flavescens). ASHMI ma szeroki wpływ terapeutyczny na główne mechanizmy patogenetycz­ne astmy, w tym zapalenie i skurcz oskrzeli, a przy tym odwrotnie do leków sterydowych nie tłumi pro­dukcji kortyzolu, a zwięk­sza ją.

Badania in vitro przeprowadzone w Mount Sinai ujawniły mechanizm działania ziół – modulują one aktywność komórek odpornościowych, hamują skurcze mięśni gładkich i zwiększają produkcję kortyzolu. Z kolei badania na ludziach wykazały, że ASHMI jest tak samo skuteczne, jak prednizon, bez tłumienia kortyzolu lub funkcji odpornościowych¹⁰. Nie zaobserwowano żadnych istotnych skut­ków ubocznych. Wszystkie funkcje hematologiczne, elektrokardiograficzne oraz funkcje wątroby i nerek były prawidło­we w obu grupach.

Zioła i przyprawy na astmę

Kurkuma zmniejsza stany zapalne

Zawarty w niej barwnik – kurkumina – może zmniejszać sta­ny zapalne. W pewnym badaniu obserwowano 77 uczestników z łagodną do umiarkowanej astmą, którzy przyjmowali kapsuł­ki z tym związkiem przez 30 dni. Naukowcy zauwa­żyli, że suplement pomógł zmniejszyć niedrożność dróg oddechowych i może być pomocnym uzupełnie­niem leczenia astmy. Nale­ży pamiętać, że jest to tylko jedna mała próba i potrzeba więcej badań, aby okre­ślić korzyści i ryzyko¹¹.

Czosnek pomocny w leczeniu astmy

Ma właściwości przeciwzapalne i przeci­wastmatyczne. Zdaniem niektórych medyków wy­nika to z wpływu czosnku na profile cytokin Th1, Th2 i Th3 oraz mechanizm im­munoregulacyjny. Wyciągi z czosnku znacznie zmniej­szyły całkowitą liczbę ko­mórek zapalnych i naciek eozynofili oraz zmniejszyły wytwarzanie tych cytokin w płynie oskrzelowo-pę­cherzykowym. Obniżyły także poziomy interleu­kiny 5 (IL-5) i 13 (IL-13), które są cytokinami od­grywającymi istotną rolę w procesie zapalnym w drogach oddechowych u chorych na astmę¹². Ponadto w ząbkach czosnku znajdziesz całą gromadę antyoksydantów: disiar­czek allilu, allicynę, al­liinę i allilocysteinę. Jak dowiedziono w badaniu z 2006 r., wykazują one różne wzorce aktywności przeciwutleniającej, w tym niszczenie rodników hy­droksylowych. To zaś może się przekładać na łagodze­nie ataków choroby¹³.

Żeń-szeń

Niewielki eks­peryment przeprowadzony na szczurach powiązał stosowanie kłącza tej ro­śliny wraz z czosnkiem ze zmniejszeniem objawów astmy. Zwierzęta wystawio­no na działanie substancji, która szkodzi płucom. Te z gryzoni, które otrzy­mały żeń-szeń i czosnek podczas ekspozycji, wyka­zywały mniejsze objawy i stany zapalne w porów­naniu do grupy kontrolnej, której nie podano ziół¹⁴.

Imbir na łagodzenie stanów zapalnych

Jak dotąd udo­wodniono, że izolowane składniki tej rośliny roz­luźniają mięśnie gładkie dróg oddechowych (a co za tym idzie rozszerze­nie oskrzeli) w ciągu 30 min, zarówno u ludzi, jak i świnek morskich^₁₅. Inne badanie wykazało, że bioaktywny związek znajdujący się w imbirze, 6-shogaol, może łagodzić zapalenie płuc oraz hamo­wać stan zapalny, co jest związane ze zmniejszoną reakcją dróg oddecho­wych in vivo¹⁶. Ponadto dowiedziono, że kłącze imbiru wzmacnia działanie leków rozszerzających oskrzela oraz osłabia nadreaktyw­ność dróg oddechowych.

Witamina C walczy z wolnymi rodnikami

Jak widać w przytoczonych powyżej badaniach, pewna część naukowców wskazu­je, że astma (tak alergiczna, jak i wysiłkowa) może być pokłosiem zwiększonej pro­dukcji wolnych rodników w organizmie. Idąc tym tropem, by się pozbyć cho­roby lub ograniczyć jej ata­ki należałoby zaprzęgnąć do walki z nimi antyoksy­danty. Za tym, by jednym z nich był kwas askorbino­wy, przemawiają dowody naukowe. Otóż okazuje się, że witamina C bierze udział w metabolizmie histaminy i prostaglandyn, które są zaangażowane w skurcz oskrzeli¹⁷. Poza tym u astmatyków zmniej­sza powysiłkowe stężenie tlenku azotu i leukotrie­nów cysteinylowych¹⁸.

Wreszcie w 3 badaniach z randomizacją oceniano wpływ tego związku na ast­mę wysiłkową i stwier­dzono, że pojedyncza dawka witaminy C podana 1-1,5 godz. przed sesją ćwi­czeń ograniczała spadek natężonej objętości wyde­chowej pierwszo sekundo­wej po wysiłku o 48%¹⁹. Sugerowana daw­ka: 1-2 g witaminy C na godzinę przed wy­siłkiem fizycznym.

Karotenoidy zmniejszają objawy astmy

Beta-karoten zawierają żółte, pomarańczowe i czerwone warzywa, takie jak marchew i bataty, oraz ciemnozielone (np. szpi­nak i brokuły). Związek ten w organizmie prze­kształca się w witaminę A. Wstępne badania sugerują, że może on zmniejszyć częstość występowania astmy wysiłkowej. Podobne działanie ma inny karotenoid – li­kopen znajdujący się w czerwonych i różowych owocach, takich jak pomi­dory, arbuzy czy grejpfruty.

Izraelscy naukow­cy odkryli, że dzienne dawkowanie 64 mg beta­-karotenu przez tydzień zapobiegło atakom ast­my wysiłkowej u ponad połowy z 38 badanych pacjentów. Ci sami ucze­ni stwierdzili również, że podawanie 30 mg liko­penu dziennie zmniejsza objawy astmy wysiłkowej u 55% pacjentów²⁰. Sugerowana dawka dzienna: 5000 j.m. mie­szanych karotenoidów.

Kwasy omega-3

Duże zainteresowanie moż­liwą wartością suplemen­tacji kwasów tłuszczowych omega-3 w astmie wywo­łała hipoteza Horrobina, że niska częstość występo­wania tej choroby u Eski­mosów wynika ze spoży­wania przez nich dużych ilości tłustych ryb bogatych w te kwasy²¹. Dodatkowym impulsem do podjęcia ba­dań, stały się poczynione przez naukowców obserwa­cje, że możliwe ochronne, a nawet lecznicze działanie kwasów omega-3 może wy­nikać z ich wpływu na me­diatory zapalenia, które uważa się za związane z patogenezą astmy²². Tym bardziej że w kilku pracach wykazano przeciwzapalne działanie nienasyconych kwasów tłuszczowych, a szczególnie kwasów eikozapentaenowego (EPA) oraz dokozaheksaenowego (DHA), które występują naturalnie w tłustych ry­bach, jak łosoś czy makrela.

W literaturze przedmio­tu istnieją też dowody, że przyjmowanie kap­sułek z olejem rybnym zawierającym 3,2 g EPA i 2 g DHA może poprawić funkcje płuc²³. Badacze potwierdzili, że taka co­dzienna suplementacja u wyczynowych sportow­ców ze zwężeniem oskrzeli wywołanym wysiłkiem fizycznym (astmą wysiłko­wą) przynosiła korzyści²⁴. Warto przy tym wspo­mnieć o studium oce­niającym skuteczność lyprinolu – unikatowego suplementu zawierającego kwasy omega-3 uzyskiwa­ne z nowozelandzkiego omułka zielonowargowego. Rezultaty były imponujące – stan zapalny w drogach oddechowych zmniej­szył się, funkcjonowanie płuc poprawiło, a obja­wy astmy złagodniały. Sugerowane dawki: 1-1,2 g EPA i DHA.

Odwar z języcznika

Pomaga na chroniczne zapalenie oskrzeli oraz astmę. Napój z niego polecała już św. Hilde­garda z Bingen. Przygotuj napój: 6 g suszonego ziela języcznika, 1 l wina, 5 g pieprzu długiego, 100 g miodu i 20 g kory cynamonowej. Ziele zagotuj w winie, dodaj miód i ponownie za­gotuj, dosyp pieprzu i cynamonu i doprowadź do wrzenia po raz trzeci. Następnie przefiltruj. Sugerowana dawka: w pierwszym tygodniu pij 3 razy dziennie (po jedzeniu) po 30 ml. Na­stępnie przez 6-8 tygodni przed i po jedzeniu²⁵.

Dobre nasiona

• Len Zawiera dużo kwa­sów tłuszczowych omega-3 oraz magnezu, który rozluźnia mięśnie otaczające oskrzela i dro­gi oddechowe, a więc utrzymuje je otwarte.
• Czarnuszka Przegląd badań przeprowadzo­ny przez medyków i farmaceutów z Anglii oraz Arabii Saudyjskiej wykazał, że nasiona tej rośliny mogą pomóc złagodzić objawy astmy, stany zapalne oraz po­prawić funkcjonowanie dróg oddechowych²⁶.

Jaka dieta pomoże przy astmie?

Dieta małosolna - najlepszy wybór

Udowodniono, że dieta o jej wysokiej za­wartości może przyczyniać się do nasilenia objawów astmy wysiłkowej²⁷. W badaniu porównaw­czym, w którym zestawio­no efekty osiągane u osób z astmą wysiłkową, będą­cych na diecie małosolnej i z wysoką zawartością soli, okazało się, że żadna z tych diet nie miała wpływu na czynność płuc w porów­naniu z grupą kontrolną... Jednakże u osób stosują­cych dietę małosolną od­notowano poprawę funkcji płuc po wysiłku fizycz­nym²⁸. Ci sami naukowcy odkryli, że restrykcyjnie przestrzegana dieta mało­solna może przyczynić się do poprawy czynności płuc podczas podejmowanych ćwiczeń fizycznych u cho­rych z astmą wysiłkową²⁹. Pamiętaj, że sól jest ukryta w wielu produk­tach – chlebie, konser­wach, gotowych daniach.

Pokochaj owoce i warzywa

Są one bogate w związki o własnościach przeci­wutleniających, prze­ciwalergicznych i prze­ciwzapalnych, które mogą przyczynić się do zmniej­szenia częstości wystę­powania astmy. W mię­dzynarodowym badaniu astmy i alergii występującej w dzieciństwie u ponad 1 mln dzieci zaobserwo­wano odwrotną (ochronną) zależność między wskaź­nikami rozpowszechnienia astmy, alergii i egzemy a spożyciem roślin, skro­bi, ziaren oraz warzyw. Naukowcy sugerowali, że przez jedzenie coraz mniejszej ilości owoców i warzyw wzrosła podat­ność społeczeństwa jako całości na potencjalnie szkodliwe wdychane sub­stancje, poprzez zmniej­szenie antyoksydacyjnych mechanizmów obronnych płuc. W porównaniu ze zdrową grupą kontrol­ną pacjenci z astmą mieli niższe stężenia we krwi całkowitych karoteno­idów oraz fitozwiązków, takich jak: kryptoksan­tyna, likopen, luteina, alfa-karoten i beta-karoten.

Astmatycy na standardo­wej amerykańskiej diecie mieli ok. 40% ryzyka na­wracającego zaostrzenia astmy w ciągu 3 miesięcy. Jednak po zmianie jadło­spisu na oparty na 7 por­cjach warzyw i owoców liczba zaostrzeń spadła o połowę, do 20%³⁰. Doskonale wpisuje się w tę narrację brytyjskie badanie, które wykazało, że osoby jadające 2-5 ja­błek tygodniowo, miały o 32% mniejsze ryzyko za­chorowania na astmę niż ludzie, którzy spożywali ich mniej. Jego autorzy podejrzewają, że jest to zasługa flawonoidów. Udowodniono, że jeden z nich – khellin – otwie­ra drogi oddechowe³¹.

Postaw sobie kawę

Przegląd 7 wcześniej opublikowanych prac wykazał, że mała czarna z kofeiną w porównaniu z placebo, nawet w „niskiej dawce” (poniżej 5 mg/kg masy ciała), wydaje się poprawiać czynność płuc do 4 godz. Podobnie działa mocna czarna herbata³².

Najlepsze olejki eteryczne na astmę

Olejki eteryczne, które można stosować do masa­żu skóry klatki piersiowej (ewentualnie za pomocą inhalatora), wspierają le­czenie stanów zapalnych oskrzeli i zmniejszają ilość śluzu w drogach oddecho­wych, przez co indukują rozkurczenie dróg oddecho­wych. Najbardziej pomocne olejki eteryczne: sosnowy, tymianko­wy i lawendowy. Pamiętaj jednak, aby przed ich zastosowaniem upewnić się, że nie jesteś uczulony na któryś z ich składników.

Jonizacja powietrza

Zaopatrz się w jonizator. Pozytywny wpływ silnie zjonizowanego powietrza na samopoczucie i zdrowie znany jest od lat. Choć nie zostało naukowo udowod­nione, to jednak jego efekty są tak widoczne, iż jonizo­wane powietrze jest wyko­rzystywane we współcze­snej balneologii (lecznictwo uzdrowiskowe). Trzeba przy tym wspomnieć, że – nawet zdaniem leka­rzy – jonizacja powietrza wydaje się najtańszą i naj­bardziej bezpieczną metodą wspomagającą leczenie astmy. Jako że zjonizowane powietrze wypełnia rów­nież groty, jaskinie i stare kopalnie, chorym na astmę zaleca się speleoterapię. Polega ona na czasowym przebywaniu w specyficz­nym mikroklimacie kopalni soli w Wieliczce i Bochni. Oczywiście zawsze możesz wybrać się do tężni w Kon­stancinie lub nad morze.

Joga na astmę

Niedawne badania nad jej oddziaływaniem na stan zdrowia dzieci cierpią­cych na astmę wysiłkową wykazały, że objawy cho­roby zanikają po 3 mie­siącach uprawiania jogi 2 razy w tygodniu. Z kolei w eksperymencie przeprowadzonym w Etio­pii grupa trenująca jogę codziennie po 50 min przez 4 tygodnie wykazała 66,7% redukcję stosowa­nia salbutamolu w postaci wziewnej i 58,3% w tablet­kach. U jej członków nastą­pił też 10% wzrost szczyto­wego natężenia przepływu wydechowego, podczas gdy w grupie kontrolnej wynosił on 2%. Ponadto u trenujących wystąpiła statystycznie istotna re­dukcja dziennych i noc­nych ataków astmy³³.